Áıel baqytyn izdegen jandar

2177
Adyrna.kz Telegram

Rınat Zaıtovtyń basshylyǵyndaǵy «Alataý» dástúrli óner teatry repertýaryna engen «Qamaýda qalǵan arman» dramasynyń premerasy 19 qazanda kórermenderge jol tartty (Ónertanýshylar, jýrnalıster, sondaı-aq Roza Rymbaeva, Altynbek Qorazbaev, Baǵdat Sámedınova, Jeńis Ysqaqova sııaqty óner maıtalmandary arnaıy kelip tamashalady). 15 jeltoqsan kúni de sahnalandy. Atalmysh qoıylymnyń avtory jáne rejısseri – Nurjan Týtov.

Qoıylymda Jazıra men Qatırany somdaǵan Maral Anarbek pen Janerke Dúısembıeva nanymdy oıyn kórsetti. Ómirdiń daýyly men aýyryna aparatyn dramanyń negizgi qarýy da osy bolǵandaı. Pesanyń fabýlasyn túsingen artısterdiń psıhofızıkalary úndesken, amplýalary keń, shyǵarmashylyq áýeletteri shymyr.

Baqytty bolýdy armandaǵan eki áıeldiń ómir tynysy kontrasti, ishki jan dúnıeleriniń arpalysy, tezine salyp, tálkekke ıtergen taǵdyrlary qoıylymnyń boıaýyn qalyńdatyp, psıhologııalyq tereńdikte órbıdi.

Jazıra. Ajyrasqan. Bir uly bar. Ol Amerıkada jumys isteıdi. Jazıranyń 10 jyldaı er adamy bolmaǵan. Oqıǵada er adam úıine qonaqqa kelmekshi bolady. Úıine enesi kelip qalyp, ol kelmeıdi. Burynǵy kúıeýin de qabyldamaıdy.

Qatıra. Turmys qurmaǵan. Jataqhanada turady. Ákesi joq. Seksen jastaǵy sheshesi jáne úsh inisi bar. Ózi ofıste pol jýady. Aýyldan megapolıske arman qýyp kelgen.

Eki áıeldiń de ishki tragedııasy uqsas. Ol – jalǵyzdyq. Osylaısha tirshilikten túsiniksiz kúıde jaza alǵandaı. Ishterinde qan jutqan dert bolsa da, el qatarly baqytty bolǵysy keledi. Kúıeýge shyǵý, bala súıý, ana ataný...

Zamanaýı teatr dekoraııasy da birtindep kóp dúnıelerden bas tartýǵa kele jatyr ǵoı. Spektakldiń semantıkalyq júıesinde sahna ortasynda eki adamǵa arnalyp jaıylǵan dastarhan oryn tepken. Qabyrǵada er adamnyń sýreti ilingen. Saǵat, sondaı-aq gúl tur. Osylar-aq Jazıranyń saǵatqa qaraýmen jaltaqtaǵan ómirin, kúıeýin bir jaǵynan qımaýy, ulyna degen saǵynyshyn jáne gúl, ıaǵnı áıel baqytyn izdegen áıel ekenin abstrakııalyq baǵytta bederlep turǵandaı. Metafızıkalyq núktesine aparatyn qoıylymnyń beınelik sheshimi sátti oılastyrylǵan. Qolynda baıany bar Jandos Saýyt bolsa, ol radıo.

Er adamy áne-mine keledi dep, damyl tappaı typyr-typyr etip júrgende, bireý balkonnyń esigin qaǵady. Balkonda tósek jaıma jamylǵan jartylaı jalańash áıel kórinedi. Joǵarǵy qabattaǵy Sákenniń áıeli kelip qalyp, qashyp shyqqan túri. Jazıra qonaǵym keledi dep, Qatıra kıimsiz, tyǵyryqqa tirelip, mazmundyq qorjyny qym-qýyt oqıǵa bastalady. Qatırany qýaıyn dese, jany ashıdy. Ekeýiniń jan-dúnıelerindegi kúrdeli atmosfera ashyla sóıleskenderinen kórermender júregine jetedi.

Jazıranyń kúıeýi basqa áıelge ketip qalǵan. Bir jyldan soń qaıtyp kelgende, kirgizbeı qoıǵan. «Men ony jibermeı qoıdym... aqymaq.... kirgizgende bolatyn ba edi? Siz qalaı oılaısyz?», – dep Qatıraǵa suraq qoıýynan alasurǵan kóńilin uqqandaı bolamyz.

Qatıra balkonǵa shyǵyp, kıimi tóbedegi balkonnan salbyrap jippen túsedi, Qatıra ala almaı álek bolady. Balkonnan qulap, qolymen balkonnyń shetinen ustap qalady. Aıǵaılaıdy... kómekke shaqyrady. Jazıra daýsyn estip, kómekke barady. Qolynan tartyp, qutqaryp shyǵarady. Ekeýi dirildep, shoshyǵan kúıi, qatty demalyp, ishke kiredi.

Jazıra men Qatıra:
«Qatıra: (jylaıdy ) Rahmet sizge... kóp... kóp rahmet.
Jazıra: ( jylaıdy) Men ózim qatty shoshydym.
Qatıra: (jylaıdy) Maǵan ólýge bolmaıdy... sheshem, baýyrlarym bar ǵoı, olardy kim asyraıdy?
Jazıra (jylap) Nege siz bárin asyraýyńyz kerek? Inilerińiz jigit emes pe, asyrasyn óz-óderin.
Qatıra: Kúnde iship júrse qalaı asyraıdy?!
Jazıra: Siz kómektespeı qoıyńyz, ózderi-aq qımyldaı bastaıdy.
Qatıra: Olaı da bolady, biraq kishkentaı balalaryn aıaımyn. Jıenderim ǵoı. Olar sondaı súıkimdi, meni kórse qatty qýanyp, aldymnan júgirip shyǵady». Bul – Qatıranyń beınesi. Qatıranyń armany kóp aqsha taýyp, olarǵa kómektesý. Al onyń tabysy da tómen. Sondaı-aq ol muhıtty kórýdi qalaıdy. «Múmkin meni de bir kúni hanzada kemesine mingizip, alyp keter», – dep te qııaldap qoıady. Keıde osylaı bitpeıtin problemalardan qashyp, basqa jaqqa ketip qalǵysy keledi. Sáken qosymsha jumys taýyp beremin dep ýáde bergen. Sol úshin kezdesken. Bul qyzdyń taǵdyry nege bulaı boldy, kim kináli? Álsizdigin paıdalanǵan erkekter me? Jalpy, kóp nárseni áıelderge artyp jatamyz... Álde ózi me? Qoǵam ba? Tátti ómirdiń suraýy qatty ma? Qansha jerden unamasa osy suraqtar aldymyzdan shyǵady.

Spektaklde erekshe mán beretin taǵy bir detal – bilezik. Kelin túsirýdi ańsaǵan Jazıra: «Qudaı sol kúnge jetkizsin... Bilesiz be, eger balam siz aıtqandaı úıge kelin ákelip jatsa, men kelinime, ájem mura qylyp qaldyrǵan bilezikti tapsyrýym kerek. Men sizge qazir kórsetemin (shkaftan qobdıshany shyǵarady, onyń ishinen taza kúmis bilezik alady da, Qatıraǵa kórsetedi). Bul bilezikti meniń ájeme onyń ájesi bergen, al onyń ájesine onyń ájesi, bul óte kóne bilezik. Ájem marqum qaıtys bolar aldynda maǵan berip, osy bilezikti kelinińe tapsyr dedi. Men onyń amanatyn oryndaýym kerek. Ol kún de keler...». Qazaq halqynyń ózindik qalyptastyrǵan ulttyq dástúriniń bar ekenin kórsetedi. Bul da bir utymdy sheshim.

Leıtenanttyń rólinde – Násipjan Basshybaı. Kórshiniń áıeli polıııa shaqyrtqan. Brıllıant monshaq urlanǵan. Qatıranyń Jazıranyń páterine jasyrynǵany da aıtylǵan... Sońynda bileziktiń de ornynda joq ekeni anyqtalady. Jazasy aýyrlaı túsetinin oılap, baıǵus qyz dep, qımasa da, bilezik óziniki, meniki emes degen jaýap beredi. Bul kóńili darhan qazaqtyń qanyna bitken qasıetin ańǵartqandaı. Qonaǵyna sońǵy malyn da soıatyn qazaǵym-aı. Qatıra: «Men jáı... muhıt kórgim keldi. Armanym edi», – deıdi. Bilezikti nege urlady? Qazirgi ortanyń áleýmettik syıqy ma? Jutańdaǵan rýhanı qundylyqtarymyzdyń búgingi kórinisi me?

Qoıylymnyń fınaly da kórermenderdi kútpegen kúıde qaldyrady. Árkim óz qııal-kókjıegine qaraı san túrli ǵyp tujyrymdar.

Zamanynyń qaısybir sumdyqtaryn ishine túıgen máselelerdiń shetin shyǵaryp, olarǵa jaýap tabýǵa tyrysqan qoılymdaǵy arqaý bolǵan taqyryp óte ózekti.

Spektakldiń kórkemdik ıdeıasy ashylǵan degen pikirdemin. Alaýly oıly menmundalap turǵan qoıylymǵa keler kórermenderdiń kóp bolaryna senimdimin.

Qýanysh Jumabekuly
PhD doktory,
«Alataý» dástúrli óner teatry Ádebıet bóliminiń meńgerýshisi

Pikirler