Däulet MŪQAEV: «Deputat bolǧym kelmeidı, maǧan halyq pen bilık arasyndaǧy köpır bolǧan tiımdı»  

«Adyrna» ūlttyq portalynyŋ «Tarazy» baǧdarlamasynda kezektı qonaǧymyz — «Amanat» partiiasynyŋ saiasi keŋes müşesı, motivator Däulet Mūqaev. Sūhbatty jürgızuşı — Arman Äubäkır. — Däulet, jaqynda «Amanat» partiiasynyŋ saiasi keŋesıne müşelıkke öttıŋız. Qūtty bolsyn! Qazır qoǧamda adamdardyŋ bır toby sızdıŋ partiiaǧa ötkenıŋızdı jyly qabyldasa, endı bıreulerı «Adaldy» satyp kettı» dep synap jatyr. Osyǧan ne deisız? Sızdıŋ negızgı maqsat-mındetıŋız qandai? — «Adal» partiiasy oppozisiialyq baǧyttaǧy partiia bolǧan joq. Bız osyǧan deiın de memleketpen etene jūmys jasap, özımızdıŋ ūsynysymyzdy aityp keldık. Mäselen, minimaldy jalaqyny 60 myŋ teŋgege deiın köteru, studentterdıŋ stipendiiasyn köbeitu siiaqty bastamalardy köterdık. Qarap otyrsaq, 2022 jyly elımızde minimaldy jalaqy 60 myŋ teŋge boldy. Negızı būl bastama bızdıŋ «Adal» partiiasynyŋ sailaualdy baǧdarlamasynda edı. Osy jerde menıŋ ışım aşityny, sen ūsynystaryŋdy aitasyŋ, al ol basqa partiianyŋ atynan jasalady. Mysaly, bızdıŋ älgı oiymyz «Nūr Otannyŋ» atynan jasaldy. Sol siiaqty «Aq jol» partiiasy da bizneske qatysty ūsynystar bıldırdı. Ony da bız sailau aldynda aitqan bolatynbyz. Şyndyǧynda, bilık partiiasy bolmaǧan kezde bızben eşkım sanaspady, «ūtyldyŋdar ǧoi» degen siiaqty közqaras boldy. Al endı «Adal» men «Amanat» partiialary qosyldy, mıne, oŋ özgerıster bolyp jatyr. Sondyqtan alda Jaŋa Qazaqstandy qūruǧa öz ülesımızdı qosuymyz kerek. Ärine, saiasi keŋes müşesı boldym, bärın töŋkerıp tastaimyn demeimın. Bıraq halyq pen bilık arasyndaǧy köpırdı nyǧaituǧa bar küşımdı salamyn. Menıŋ maqsatym — osy. Negızı problema bar ma, ony aityp, jetkızu kerek. Mäsele qalai da şeşıluı kerek. Eger ol şeşılmese, qordalanyp, aqyrynda biylǧydai halyq mitingke şyǧady, ne bolmasa, aiqai şyǧaruy mümkın. Keide adamdar qatty sögıp, äŋgıme aityp jatady, menıŋşe, būl kerısınşe, bızge berılgen mümkındık. Qazır menıŋ oqyrmandarym menı qoldap jatyr. Tıptı, köpşılık menı memlekettık qyzmetker etıp qoiady. Özım memlekettık qyzmetke qatty qyzyqpaimyn. Şekara, ramka öte köp. Aitatynymdy aityp, jetkızgen ūnaidy. Mınezım de sondai: patyr-pūtyr. Sondyqtan bärı uaqyttyŋ enşısınde. «Amanatqa» kırıp, bärın töŋkerıp, qoparamyn dep aita almaimyn, özımnıŋ şamam kelgenşe halyqty sauattandyryp, qarjylyq, bılım salasyna baǧyttaimyn, jasap jürgen dünielerımdı jalǧastyra beremın. — Deputat bolu oiyŋyzda joq pa? — Äleumettık jelılerde keŋes müşesıne kıre almai qalǧandardyŋ menıŋ müşe bolǧanyma basqaşa közqaraspen qarap jatqandaryn aŋǧaramyn. Jalpy, mende deputat boluǧa asa qyzyǧuşylyq joq. Menıŋ qyzyǧuşylyǧym — halyq pen bilık arasyna köpır bolu. «Adal» partiiasynda jürgen kezde de bizneske baǧyt, käsıptı qalyptastyru jaǧyn qolǧa alǧan bolatynmyn. Sebebı käsıpker ortany köbeitsek, adam özı kün köre alady. Menıŋ missiiam – «Äreketke – bereket», «Tırı adam tırşılıgın jasau kerek» degen baǧyt-baǧdar. Deputat bolǧan jaqsy, bır jerde syily bolasyz. Keide jaman atty da bolasyz. Bıraq bır ailyqqa qarap otyru öte qiyn. Men qazır äleumettık jelı arqyly ǧana belsendı emespın, öz sabaqtarym, şeberlık synyptarym, jarnamalarym bar, tıptı, 2-3 qūrylys kompaniiasynyŋ brend ambassadorymyn. Jarnamamen tabys tauyp otyrmyn. Memlekettık qyzmette eşqandai täjıribe joq, bır jaǧynan, 550 myŋ teŋgege qarap qalǧym kelmeidı. Men qazır instagram jelısı arqyly aiyna jarnamanyŋ arqasynda bır million teŋge tabamyn. Sondyqtan deputat boludan görı, eldı oqytu, käsıpke baǧyttau, baulu, memleket tarapynan berılıp jatqan mümkındıkterdı halyqqa jetkızu, bır sözben aitqanda, ekı ortada köpır bolu tiımdı. Al endı «Amanat» partiiasyna kelsek, bız myqty köpır ornattyq, kez kelgen jerge baryp, mäselenı köterıp, jazyp jatyrmyz. Menıŋşe, deputat bolsaŋ köp närsege qol bailanyp qalady. Ekınşı jaǧynan, köp adamǧa oŋbaǧan bolyp körınesız. Sol sebeptı deputat bolǧym kelmeidı. Negızı men bır orynda otyra almaityn adammyn. Bır orynda otyru qiyn maǧan. Jybyrlap qalǧan adammyn. Keşe «Amanattyŋ» sezınde ūiqym kelıp kettı. Sodan jaŋalyqtardy körgen oqyrmandarym «Ūiqyŋyz kelıp otyr ǧoi» dep jazyp jatyr. Kreslo adamnyŋ ūiqysyn keltıredı eken. Jalpy, maǧan mazasyz orta ūnaidy. Bala kezde de atammen bırge avtobusqa otyrsam, bır ornymda otyra almaitynmyn. Ärbır aialdama saiyn oryn auystyra beretınmın. Student kezımde de mūǧalımım 10-15 minut saiyn oryn auystyruǧa rūqsat beretın. Sonda 90 minut leksiiada 3-4 jerge otyryp şyǧatynmyn. Mektepte de men jybyrlaq boldym. Bıraq tärtıbım öte jaqsy boldy. - 20-30 jyldan keiın özıŋızdı qalai elestetesız? — Ömırde kez kelgen adamnyŋ öz missiiasy, qūndylyǧy bolu kerek. «Men ne ıstep jürmın?» degen oi boluy kerek. Bolaşaqta özımnıŋ mektebım bolyp, sol jerde elın süietın, ūltjandy, qazaqqa jany aşityn, memleketımızdı körkeitkısı keletın jastardy tärbielegım keledı. Mıne, täuelsızdık alǧanymyzǧa otyz jyl boldy. «Elu jylda el jaŋa» degendei, bız, täuelsızdık qūrdastary, dūrys baǧytty ūstanuymyz kerek. Men otbasynda ekı bala täbielep otyrmyn. 20 jyldan keiın olar da jalyndaǧan jas bolady. Sol kezde olar güldengen Qazaqstanda ömır sürıp, jaŋa dünie jasaityndai boluǧa tiıs. Olardyŋ bolaşaǧy üşın bız bügınnen myqty mektepter saluymyz kerek. Erteŋgı künı sapasyz ǧimarattar salsaq, bolaşaq ūrpaǧymyz qalai bılım alady? Eger elde jemqorlar köbeise, bolaşaq jastarymyz qalai patriot bolyp ösedı? Sondyqtan bız ūltjandylyqqa köbırek män bersek eken deimın. Qazaq bız az halyqpyz. Sondyqtan bızdıŋ auyzbırşılıgımız, bırlıgımız öte maŋyzdy. Men şet elderde köp boldym. Sol kezde aŋǧarǧanym, özge ūlttar tatu tūrady, eşqandai agressiia joq. Mäselen, bır Stambulda 20 million türık tūrady. Olar tatu ömır sürıp jatyr. Al bızdıŋ 19 million halqymyz ülken territoriiada şaşylyp jatqanymyzben, bölınuge qūştarmyz. Mysaly, halyqty jüzge, ruǧa, qazaqşa nemes orysşa oqyǧandar, namaz oqidy, oqymaidy dep top-topqa bölemız. Qazaqta: «Bölıngendı börı jeidı» degen söz bar.   Sol üşın bölınbeuge tiıspız. Biylǧy qaŋtar oqiǧasy bızdı bır sılkıp aldy. Resei men Ukraina soǧysy bızge signal boldy. Endı öz ışımızden bölınsek, «Işten şyqqan jau – jaman» demekşı, şynynda da jaman bolady. Özım qazaq qazaqty dattaǧanǧa qarsymyn. Bız elge, qazaqqa bolsyn dep jürmız. Būryn boidaq kezde basqaşa oilaityn edım, al qazır bala-şaǧaly bolǧan soŋ, közqaras özgerdı. Ūrpaǧyma ne qalady dep oilanady ekensıŋ. Sondyqtan är azamatta «Men elımnen ne alamyn dep emes, elıme ne beremın» degen oi bolsa eken deimın. — Qazırgı taŋda ūlttyq bırlık öte maŋyzdy. Şynyn aitu kerek, qazır qazaqtardyŋ bır toby Ukrainany qoldasa, endı bıreulerı Reseidı qoldap jatyr. Sız kımdı qoldaisyz? — Men Qazaqstan degen täuelsız elde ömır sürgenıme quanamyn. Eger men 1930-jyldary ömır sürgenımde, Ahmet atalarymyz siiaqty repressiiaǧa ūşyrap keter me edım dep oilaimyn. Jalpy, Ukrainany qoldaimyn. Eger de Ukraina 4-5 künde Reseige berılıp qoiǧanda, onyŋ qasıretı bızge keler edı. Ekeuınıŋ soǧysqany dūrys emes. Ekeuı aǧaiyndy halyq qoi. Bızdıŋ qazaq pen qyrǧyz siiaqty. Bır tuǧan. Slavian halyqtar öz-özımen qyrylysyp jatqanda orystardyŋ qazaqty aiai qoiuy ekıtalai. Atalarymyz kezınde «Oryspen dos bolsaŋ, aibaltaŋ qasyŋda bolsyn» dep dūrys aitqan. — Däulettıŋ balalyq şaǧy turaly bılgımız keledı. Ata-anaŋyz turaly aityp berseŋız? — Otbasynda bızdı anamyz «Äkeŋ kele jatyr» dep tärbieledı. Tärtıptı boluǧa tyrystyq. Qaryndasym ekeumız äkemızdıŋ qas-qabaǧyna qarap östık. Aramyz 9 jas. Qaryndasym  düniege kelgenge deiın anam menı erekşe mäpelep ösırdı. Mektepke, kıtaphanaǧa özı ertıp aparatyn. Äkem tüzde, eŋbekte jüretın. Men 4-synyptan bastap eŋbekke erte aralastym. Aulada bırge oinaityn balalardyŋ matematikasyn jazyp beretınmın. Sol kezde künıne 600 teŋge aqşa tabatynmyn. Matematika, sauattylyq degen ūǧymdardy tüsıne bastadym. Äkem maǧan adal eŋbekpen mal tabudy üirettı, älı de sony önege etıp aityp otyrady. Jalpy, maǧan otbasymda jaqyn adamdardyŋ közqarasy erekşe boldy. Oǧan maǧan ülken ümıt, senım artty, sodan bolu kerek, men de olardyŋ senımın aqtauǧa tyrystym. Jar taŋdaǧanda da, ata-anam aralasqan joq. Menıŋşe, otbasynda ata-ana balaǧa erkındık beruı kerek. Al ötpelı kezeŋderge er balanyŋ tärtıbıne erekşe qarau qajet. Qazır men sony ūlyma üiretıp jürmın. Üide qatalmyn. Tärtıptı dūrys köremın. — Bız ekonomikaǧa köbırek tereŋdep, ūlttyq tärbie mäselesın ūmytyp ketken joqpyz ba? Qalai oilaisyz? — Ras, naryqtyq ekonomikada bızdıŋ balalarymyzdy balabaqşa tärbielep jatyr. Sebebı qazır barlyq otbasyda nesie bar, ata-analar jūmys jasaidy. Ökınışke qarai, balany köp jaǧdaida qoǧam tärbielep jatyr. Menıŋşe, balaǧa ata-ana köbırek köŋıl bölgenı dūrys. Mysaly, men Türkiiada bolǧan kezımde, o jaqta er adamdar edendı, ydys-aiaqty juyp jüre beredı eken. Sodan men bıreuınen: «Äielderıŋız qaida?» dep sūradym. Olar äielderı otbasynda balalardy tärbielep otyrǧanyn aitty. Bız de sol deŋgeige jetsek eken deimız. Soŋǧy kezde genderlık saiasat dep te äielderdı küşeitıp aldyq qoi. Tıptı, äielderge qaraǧanda er azamattarymyz älsırep barady. Qazırgı taŋda elımızde taksi jürgızuşı, qūrylysşy, kranşy äielder sany köbeigen. Menıŋşe, äiel adam näzık boluy kerek. Men köbıne syrtta jüremın. Sol sebeptı äielıme: «Sen karera qumaşy. Tabys jetedı, Allaǧa şükır. Balalardyŋ tärbiesı kenjelep qalmasynşy» deimın. Ana üide otyryp, balaǧa äkenıŋ myqtylyǧyn körsetuı kerek. Otbasynda äkenıŋ ornyn, därejesın ösırıp otyruǧa tiıs. Qazır qoǧamda er adamdardyŋ abyroiyn tüsıretın äielder köbeiıp kettı. Tıptı, sodan ajyrasular da köp bolyp jatyr. Bala tärbiesınde äkenıŋ de, şeşenıŋ de orny tepe-teŋ boluy kerek. Bızdıŋ tüpsanamyzda äkenıŋ orny qaşan da bölek qoi. Eger balalarymyz äkesın körmese, olardyŋ tärbiesın almasa, bala tolyqqandy damymaidy. Äkenıŋ därejesın köteretın ol — bızdıŋ äielımız. - Jastarǧa ügıt-nasihat retınde aita ketseŋız, bügıngı jetıstıkke qalai jettıŋız? — Qandai jetıstık bolsyn, artynda ülken eŋbek, ızdenıs tūrady. Men kezınde kıtaphanada otyrǧanda, ainalamdaǧy zamandastarym klubta jürdı, men bılım alyp ūiyqtamai otyrǧan tünderı bıreuler ūiyqtap jatty. Sondyqtan menıŋ tüsınıgımde kez kelgen adam äreket etuı kerek. Qazırgı naryq zamanynda bız aqşa tabuǧa üirenuımız kerek, kommunizmde ömır sürıp jatqan joqpyz. Bıreuden bır närse kütpeuımız kerek. Ärbır adamda ışkı janu prosesı jüruı kerek. Mäselen, baspana alǧyŋyz kelse, qūlşynyp, soǧan tyrysuyŋyz kerek, şetelge baru üşın soǧan talpynuǧa tiıssız. Mäselen, Qazaqstanda tūrǧyndardyŋ 7 paiyzy ǧana şetel körgen eken. Būl öte tömen körsetkış. Sondyqtan adamnyŋ nietı, maqsaty aiqyn,  özıne degen senımı myǧym boluy kerek. Menı är kün saiyn qūlşyndyratyn motivasiia, ol — «Jalqaulyq Jaratqanǧa ūnamaidy» degen qaǧida. Eger bız baqytty bolǧymyz kelse, terlep, eŋbek etu kerekpız. Bügıngı kün — erteŋgı tarih. Sol üşın qazırgı sätten rahat alyp, bar mümkındıktı qūr jıberıp almauymyz kerek. Menıŋ jastarǧa aitarym — osy. — Äŋgımeŋızge raqmet!   https://youtu.be/y0E9ab3qXHw