Prezıdent ákimshiligi basshysynyń orynbasary Tımýr Súleımenov Brıýsselde
Qazaqstan Reseıge AQSh pen EO salǵan sankııalardy aınalyp ótýdiń quraly bolmaıtynyn, Ýkraınanyń aýmaqtyq tutastyǵyn qoldaıtynyn, soǵysty soǵys dep aıtatynyn jáne t.b boıynsha elimizdiń ustanymyn jetkizdi.
Durys baǵyt.
Bizde, jalpy, ulttyq ıdeologııa boıynsha qordalanǵan máseleler jeterlik. Basymyzdy aýyrtyp, baltyrymyzdy syzdatqandardyń biri – soltústikti qazaqylandyrý. Ol aımaqtaǵy avtohtondy ult jaǵynan da shekemiz qyzyp otyrǵan joq. Ultymyzdyń upaıy ketken soltústikti tek qazaqtandyrý emes, qazaqylandyrý da mańyzdy ekenin umytpaǵan jón. Bul – mánin túsingisi kelgen adam úshin joǵarǵy, ıaǵnı metafızıkalyq maqsat.
Keıbir radıkaldy orys saıasatkerleri Qazaqstannyń soltústigi Reseıge tıesili dep, qısynǵa kelmeıtin mıftik kózqarastaryn aıtyp júr.
Ulttyq sananyń tárkilenýine jol berýge bolmaıdy. Birinshiden, yntalandyrý jolymen tústikten teriskeıge baǵyttalǵan mıgraııalyq úderisterdi qaıta jandandyrsaq, soltústikte de qalyń qazaqty kóretin kún týar. Al ol jaqtaǵy tildiń jaǵdaıy asa kúrdeli. Ony retteýdiń bir ǵana joly bar. Ol – Memlekettik tildi mindetteıtin zań. Til úırenýge janyn qınaǵysy kelmeıtinder bolsa da, qazaq tilin bilý absolıýtti zań bolý kerek. Bul at ústinen bılik aıta salǵannan júze aspas, árıne. Budan bólek, sheteldik tájirıbede, mysaly, áıgili Garvard ýnıversıteti Massachýsetste ornalasqan. Bul AQSh-ta úlken shtat bolyp sanalmaıdy. Ózim bilim alǵan Túrkııada qaı jerdi damytqysy kelse, sol jerde ýnıversıtet salady. Soltústik aımaqta tek memlekettik tilde bilim beretin ýnıversıtetter nemese eldegi myqty degen ýnıversıtetterdiń fılıaldaryn ashý kerek degen pikirdemin.
Táýelsizdigimizge táýbe deı otyryp, ulttyq toponımıkamyzdaǵy «súıelderden» arylý maqsatynda otarshyldyq-totalıtarlyq kezeńde qaptap ketken bolshevıktik ıdeologııa jolymen qyzyl ımperııanyń qyp-qyzyl boıaýymen aty ózgerip, áli de Ilıchtiń rýhynda siresip turǵan jer-sý, eldi meken ataýlaryn teorııalyq jáne qoldanbaly jaǵynan zertteý arqyly tarıhı-geografııalyq ataýlarymen qaıta ataýdyń qoǵamdyq-saıası mańyzy zor. Naýqanshylyqqa salynyp, ońdy-soldy ózgertip, «Kókesiniń atyn kóshege, atasynyń atyn aýylǵa qoıýǵa» da jol berilmegeni durys. Ol jaǵyn da eskergen abzal. Otandyq onomastıka saıasatyna salmaqpen qarap, ásirese eldiń soltústik aımaǵynyń, atap aıtqanda Pavlodar, Petropavl qalalarynyń attaryn ózgertip, tildik landshafty boıynsha jumystardy júıeli jolǵa salý kerek. Kosmopolıttik sıpattaǵy ataýlar bolsa, olar bólek áńgime.
«Eliń – panań, jeriń – anań», – deıdi ǵoı qazaq. Elimizdiń bıik murattaryn ańsaıtyn azamattar kóp bolǵaı!
Qýanysh Jumabekuly
«Eýrazııa zertteýleri» mamandyǵy boıynsha PhD doktory
