«ۆەنوم. سوڭعى بي» جانە «مۋفاسا. ارىستان پاتشا» انيماتسيالىق فيلمىنە دۋبلياج جاساعان اكتەرلەر وسى سالانىڭ قىر-سىرى جايىندا ايتادى.
جاقىندا عانا ۇلكەن ەكرانعا جول تارتقان «موانا 2» انيماتسيالىق ءفيلمى قازاقستاندىق كاسسالار كەستەسىندە ءبىرىنشى ورىندا تۇر. ونىڭ قازاقشا نۇسقاسىنىڭ كاسسالىق ۇلەسى 31 ميلليوننان اسقان. بۇل دەگەنىمىز، قازاقشا دىبىستالعان تۋىندىلارعا سۇرانىستىڭ كوبەيگەنىن بايقاتادى.
وسىعان بايلانىستى شەت ەلدىك تۋىندىلاردى قازاقشا سويلەتكەن دۋبلياج اكتەرلەرىمەن بولعان سۇحباتتى ۇسىنامىز.
- وزدەرىڭىز جايلى ايتىپ بەرسەڭىزدەر. دۋبلياجعا قاشان، قالاي كەلدىڭىزدەر؟
تالعات نۇراحمەتوۆ: دۋبلياجبەن اينالىسىپ جۇرگەنىمە 3 جىل بولدى. ماماندىعىم بويىنشا وپەرا باعىتىنداعى ءانشىمىن. دۋبلياجعا داۋىسىمدى ءان ايتاتىن قابىلەتىم ارقىلى اشتىم. 2020 جىلى قازاق تىلىندەگى دۋبلياجعا قىزىعۋشىلىق پايدا بولىپ، الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءتۇرلى ترەندتەردى ءتۇسىرىپ باستاعان ەدىك. اۋەل باستا وڭاي بولعان جوق. ويتكەنى بىزدە ۇستاز بولمادى. ءوزىمىز ينتەرنەتتەن قاراپ، داۋىس ىرعاعىن قايتالاپ، ماتىندەردى وقىپ ىزدەندىك.
ەرسۇلتان رىمتاي: دۋبلياجعا بالا كەزىمنەن قىزىقتىم. كورگەن فيلمدەرىمنىڭ داۋىستارىن قايتالاپ جۇرەتىنمىن. نەگىزى ماماندىعىم – تەاتر جانە كينو اكتەرى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە وزىمە ۇناعان ۆيدەولاردى دىبىستاپ ءجۇرىپ، جىگىتتەرمەن ونلاين تانىسىپ، الماتىدا جينالدىق. ستۋديالارعا بارىپ، كاستينگتەردەن وتتىك. قازىرگى تاڭدا جەكە-جەكە ارتيست رەتىندە جۇمىس جاساپ جاتىرمىز.
ەراسىل مۇحاماديەۆ: مەكتەپتەگى ءىس-شارالاردا جۇرگىزۋشى بولىپ، قازاق ادەبيەتىنەن جارىستارعا بارىپ ولەڭدەر وقىپ جۇرگەتىنمىن. ماماندىعىم بويىنشا فيزيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمىمىن. ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا جۇرگەندە دۋبلياجعا قىزىعۋشىلىعىم ارتا باستادى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازاقشا دىبىستالعان ۇزىندىلەر ترەند بولا باستاعاندا مەن دە جاساپ، ءوزىمدى بايقاپ كوردىم. العاشىندا ۇزىندىلەردى دىبىستاپ، جەلىلەرگە سالدىم. ءبارى بىردەن بولىپ كەتكەن جوق. ۋاقىت وتە كەلە بىرتىندەپ وقىرماندار تىركەلە باستادى. رەسمي دىبىستاپ جۇرگەنىمىزگە 3 جىل بولدى. قازىرگى تاڭدا بۇل قىزىعۋشىلىعىمىز جۇمىسقا، تابىس كوزىنە اينالدى. جىگىتتەرمەن توپ بولىپ گولليۆۋدتىق بولسىن، قازاقستاندىق بولسىن دىبىستاۋ سالاسىنا قاتىستى ءار ءتۇرلى جۇمىستاردى اتقارىپ كەلەمىز.
- ديسنەي كومپانياسىنىڭ ونىمدەرىن دىبىستاۋعا قالاي مۇمكىندىك الدىڭىزدار؟
ەراسىل مۇحاماديەۆ: ءبىز دۋبلياج اكتەرى رەتىندە كاستينگكە بارىپ، دىبىستاپ كوردىك. ديسنەي كومپانياسىنداعى ادامدار تەكسەرىپ، داۋىسىمىز ۇناعاننان كەيىن، ءبىزدى بەكىتىپ، دىبىستاۋعا شاقىردى. سودان كەيىن قۇجاتتارعا قول قويىپ، كومپانيانىڭ تالاپتارىنا كەلىستىك. كەلىسىم بويىنشا قاي كەيىپكەردى دىبىستاعانىمىزدى ايتۋعا بولمايدى. نەگە ايتقىزبايتىنى وزىمە دە قىزىق. كەرىسىنشە ەگەر ايتىلاتىن بولسا، كورەرمەندەر كوبىرەك قىزىعاتىن سياقتى.
- دۋبلياج جاساعان تۋىندىلارىڭىزدى ۇلكەن ەكراننان كورگەندەگى اسەرلەرىڭىزبەن بولىسسەڭىزدەر. وزدەرىڭىزگە كوڭىلدەرىڭىز تولا ما؟
تالعات نۇراحمەتوۆ: كينوتەاترلاردان ءوزىمىز دىبىستاعان ونىمدەردى كورۋ ارماندارىمىزدىڭ ءبىرى بولاتىن. ەڭ باسىندا الەۋمەتتىك جەلىلەرگە سالعان ۇزىندىلەرىمىزدى ادامداردىڭ تىڭداعانىنا، كورگەنىنە ريزا بولاتىنبىز. سونداي كىشكەنتاي دۇنيەدەن باستالعان نارسە ءبىزدىڭ داۋىسىمىزدى ۇلكەن ەكرانعا جەتكىزدى. وزىڭە كوڭىل تولماۋشىلىق ارقاشان بولادى دەپ ويلايمىن. كوڭىلىڭ تولاتىن بولسا، ونەرىڭ ارى قاراي جالعاسپاي قالادى.
ەراسىل مۇحاماديەۆ: قازىرگى داۋسىڭمەن 1-2 جىل بۇرىنعى جاساعان دۋبلياجدى سالىستىرىپ قاراساڭ، ايىرماشىلىق بايقالادى. ويتكەنى ۋاقىت وتە كەلە توقتاماي جۇمىس ىستەۋدىڭ ارقاسىندا تاجىريبە جينالىپ، داعدىلارىمىز ارتا باستادى. الدىڭعى دىبىستاعان ماتەريالىمىزعا قاراعاندا قازىرگى ساپالىراق.
ەرسۇلتان رىمتاي: ۋاقىت وتە كەلە ادامنىڭ ءوز-وزىنە قوياتىن تالابى جوعارىلاي بەرەدى. سوندىقتان بۇرىنعى جاساعاندارىڭا كوڭىلىڭ تولمايدى. بارلىعىندا سولاي بولۋ كەرەك، سولاي بولادى دا دەپ ويلايمىن. ارينە ەستىگەن كەزدە، كورگەن كەزدە مىنا جەرىن بۇدان دا جاقسىلاپ جاساۋ كەرەك ەدى دەگەن وي ارقاشان بولادى.
- اۋدارما ءتىلى قيىندىق كەلتىرگەن جوق پا؟
ەراسىل مۇحاماديەۆ: ەڭ ءبىرىنشى اۋدارماشىلار اۋدارادى. ودان كەيىن رەداكتورلارعا بەرىلەدى. سوسىن ونى كەيىپكەردىڭ ەرنىنىڭ قيمىلىنا قاراي يكەمدەيدى. اكتەر دىبىستاعاندا قاداعالايتىن رەجيسسەر بار. سول كىسى قاراپ، ءماتىن ۇزاق بولىپ تۇرسا تاپسىرما بەرەدى. ماعىناسىن ساقتاپ، قىسقارتامىز. بۇعان مىسال رەتىندە «ارىستان پاتشا» ءمۋلتفيلمىنىڭ ءبىرىنشى ءبولىمىن ايتۋعا بولادى. بىراق بۇل جوباعا جاس بولعاندىقتان ءبىز قاتىسپادىق، اعالارىمىز دىبىستادى. بۇل مۋلتفيلمدە ورىسشا «شرام»، اعىلشىنشا «Scar» دەگەن كەيىپكەر بار. بىراق ونى قازاقشاعا «تىرتىق» دەپ اۋدارماعان ەكەن. ويتكەنى تۇپنۇسقاسىنداعى ەرىن قيمىلىمەن سايكەس كەلمەدى. ونىڭ ۇستىنە «تىرتىق» دەگەن ءسوز كەيىپكەردىڭ تابيعاتىن اشىپ كورسەتە المادى. ەرىن قيمىلىنا «ىزعار» ءسوزى سايكەس كەلەتىن بولعاندىقتان، وسى سوزبەن الماستىردى.
- دۋبلياج ءتىلى قانداي ءتىل بولعانى دۇرىس، ادەبي، الدە اۋزىەكى ءتىل؟
ەراسىل مۇحاماديەۆ: مەنىڭ ويىمشا بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا قازىر كورەرمەندەر اۋىزەكى ءتىلدى، ومىردەگىدەي سوزدەردى ەستىگەندى قالايدى. كەيبىر ادامدار «نەگە ادەبي دىبىستاعان؟» دەپ جاتادى. نەگىزى ءبىز ولاي جاسامايمىز. تىلىمىزگە قاراي ناقىشتاپ، وزىمىزدەگى وزەكتى ماسەلەگە قاراي يكەمدەپ، كورىپ وتىرعان ادامعا قىزىق بولاتىنداي ەتىپ جاسايمىز. بىلايشا ايتقاندا قازاق ءتىلىنىڭ «ۆايبى» سەزىلىپ تۇراتىنداي بولۋى كەرەك.
ەرسۇلتان رىمتاي: ءبىز ومىردە ورىسشا سوزدەر قوسىپ سويلەگەننەن كەيىن، تازا قازاقشا دىبىستالعان دۇنيەلەر ادەبي بولىپ ەستىلەتىن شىعار. بىراق بارىنشا قولدانىستاعى سوزدەرمەن دىبىستايمىز. ماسەلەن، «ۆەنوم.سوڭعى بي» فيلمىندە «قويساي»، «قويشيش» دەگەن سياقتى ديالەكت سوزدەردى قولداندىق. ەڭ باستىسى ورىسشا سوزدەر قوسىلمايدى. مۇمكىن سول ءۇشىن ادامدارعا اۋىزەكى ءتىل رەتىندە ەستىلمەيتىن شىعار.
- دۋبلياج قانشالىقتى ماڭىزدى؟ قازاقستانداعى بۇرىنعى دۋبلياج مەكتەبىن قالاي باعالايسىزدار؟
ەرسۇلتان رىمتاي: كىشكەنتاي كەزىمىزدە كورىپ وسكەن كەيىپكەرلەردى ويلاساق، ولاردىڭ ورىسشا سويلەگەندەرى ەسكە تۇسەدى. ويتكەنى ءبىز ولاردى ورىسشا تىڭدادىق. سول سياقتى قازىرگى بالالار قازاقشا دىبىستالعان دۇنيەلەرمەن وسەتىن بولسا، قازاق ءتىلىن ءبىلىپ، قازاقشا ويلانا الاتىنداي بولادى. سول ءۇشىن قازاقشا ويلاناتىن جاستاردى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن دۋبلياج ماڭىزدى. بۇرىنعى دۋبلياج دەگەندە «مەنىڭ اتىم – قوجا» ءفيلمى ەلەستەيدى. ول كىسىلەردىڭ دىبىستاعاندارى جادىمىزدا ۇمىتىلمايدى. قازىرگىمەن سالىستىرساق، اكتەرلىق شەبەرلىك جاعىنان ول كەزدەگى دۋبلياج اكتەرلارىنا جەتپەيدى. ال تەحنيكالىق جاعىنان قاراساق، قازىرگى دۋبلياج ساپالىراق.
تالعات نۇراحمەتوۆ: دۋبلياج – وتە ماڭىزدى. ويتكەنى ادام نە ەستىسە، سونى ايتادى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە شەت تىلىندەگى ترەندتەر پايدا بولسا، بالالار سونى قايتالاپ جاتادى. ال قازاقشا دىبىستالعان، قازاق تىلىندەگى ونىمدەردى كوبەيتۋگە كىشكەنتاي بولسىن ارەكەت جاسالسا، بولاشاقتا مىندەتتى تۇردە ناتيجە شىعادى.
ەراسىل مۇحاماديەۆ: دۋبلياج وتە ماڭىزدى. اسىرەسە قازاق تىلىندەگى. بۇرىن، كىشكەنتاي كەزىمدە، ساپالى دۋبلياجدار تەك ورىس تىلىندە بولاتىن. بالا ورىسشا كورسە، سوعان قىزىعىپ ءتىلى دە ورىسشا شىعادى. قازاق تىلىندەگى جوبالار كوبەيگەن سايىن «قازاقشا دۋبلياج ونشا ەمەس» دەگەن سياقتى تەرىس قالىپتاسقان پىكىرلەر بولمايدى. قازىر كوبى سينحروندى دۋبلياج بەن ۆويسوۆەر دۋبلياجدى شاتاستىرىپ سالىستىرىپ جاتادى. ۆويسوۆەر دۋبلياجدا تۇپنۇسقا داۋىستىڭ ۇستىنەن دىبىس جازىلادى. مۇندا ءبىر ادام 3-4 كەيىپكەردى دىبىستاي بەرەدى. ال سينحرون دۋبلياجدا تۇپنۇسقا داۋىس الىنىپ تاستالىپ، ءار كەيىپكەردى ءبىر اكتەر دىبىستايدى. سوندىقتان ول ساپالى شىعادى. وسىنداي ساپالى دۋبلياجدار كوبەيگەن سايىن ادامداردا جاقسى پىكىر قالىپتاسادى.
ەرسۇلتان رىمتاي: تەلەديداردان كورسەتىلەتىن ونىمدەر ۆويسوۆەر دۋبلياج. ال كينوتەاترداعىلار رەسمي سينحرون دۋبلياجدار. سينحروندى دۋبلياج جاساعاندا دەمىن، ەموتسياسىن قوسىپ، اكتەرلىق شەبەرلىكپەن دىبىستاۋىڭ كەرەك. كوبى وسىنداي ايىرماشىلىقتارىن بىلمەي جاتادى. سول ءۇشىن شەتەلدىك سينحرون دۋبلياجبەن ەلىمىزدەگى ۆويسوۆەر دۋبلياجدى سالىستىرادى.
- سۇقباتتارىڭىز ءۇشىن راقمەت!
مەرەي مىرزاعاليقىزى
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
