قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ: "جاڭا قازاقستان دەگەنىمىز — ەگەمەن ەلىمىزدىڭ بولاشاقتاعى بەينەسى. ءوز ەلىنىڭ ەرتەڭىنە سەنبەگەن حالىق مىقتى مەملەكەت قۇرا المايدى" دەگەن ءسوزى بار. پرەزيدەنت ايتقان جاڭا قازاقستاننىڭ كەلبەتى قايتسە كەمەل بولماق؟ مىقتى مەملەكەتكە اينالۋ ءۇشىن ەلدىڭ ەرتەڭىنە بۇقارانى قالاي سەندىرۋگە بولادى. ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ تامىرى نەگە بايلانۋ كەرەك؟ بۇل سانسىز سۇراقتىڭ جالعىز جاۋابى بار. جاڭا قازاقستان يدەياسىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن جاس بۋىننىڭ ساناسىنا ءبىلىم مەن عىلىم ءنارىن ءسىڭىرىپ، بويىنا ۇلتتىق تاربيەنىڭ ءدانىن سەبۋ كەرەك.
"جاڭا قازاقستاننىڭ" مۇددەسىنە تەك بىلىممەن عانا قىزمەت ەتە الامىز" دەگەن يدەيانى جاس بۋىننىڭ ساناسىنا قۇيىپ، ەلىمىزدەگى جوعارى ءبىلىم بەرەتىن، مامان دايىندايتىن وقۋ ورىندارىنا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر جاسالۋ كەرەك. مەملەكەت وسى ماسەلەنى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، زامان تالابىنا ساي ءبىلىم بەرۋدىڭ رەفورماسىن جاساپ جاتىر. ونىڭ ناقتى مىسالى رەتىندە زامان كوشىنە ىلەسە الماي، تەك وقۋ اقىسىن الىپ، جاستارعا ديپلوم ۇلەستىرۋمەن عانا اينالىساتىن وقۋ ورىندارىنىڭ جاپپاي قىسقارتىلىپ، ونىڭ ورنىنا ۇزاق جىلداردان بەرى ءداستۇرلى ءبىلىم بەرۋ ۇردىسىنەن جاڭىلماعان، مامانداردى ءوز سالاسىنىڭ بىلگىرى ەتىپ دايىندايتىن ءبىلىم وشاقتارىنىڭ دامۋىنا بارىنشا قولداۋ كورسەتىلىپ جاتقانىن ايتۋعا بولادى. ياعني، قازاقستاندىق جوعارعى وقۋ ورىندارى ەلەكتەن ءوتىپ، شىنايى ءبىلىم بەرە الاتىن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ كەڭ دامۋىنا جاعداي جاسالىپ وتىر. بۇل ءبىر.
ەكىنشىدەن، جوعارعى وقۋ ورىندارىن باسقارۋ جۇيەسى تۇبەگەيلى وزگەرتۋ قولعا الىناتىن بولادى. بۇل ورايدا ءبىلىم سالاسىنداعى سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ باستى نازاردا ۇستالاتىن بولادى. دامىعان، بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرەتىن ەشبىر ەل پارامەن مامان دايىندامايدى. ماسەلەن، بولاشاق دارىگەر تەوريالىق ءبىر پاننەن پارا بەرىپ ەمتيحاننان وتسە، بولاشاقتا تاجىريبەدە ول ناۋقاستىڭ ومىرىنە قاتەر توندىرەتىنىن ەستەن شىعارۋعا بولمايتىنىن تەرەڭ تۇسىنەر كەز كەلدى. سوندىقتان دا بولاشاق ماماندار ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا ماماندىققا دەگەن ادالدىقتى بويىنا ءسىڭىرىپ، مەملەكەتشىلدىك، وتانسۇيگىشتىك سەزىمدەرىن دە قوسا شىڭداۋى كەرەك. قازىر ۋنيۆەرسيتەتتەر «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن شەت ەلدە وقىپ كەلگەن تۇلەكتەردى جاپپاي جۇمىسقا الىپ جاتىر. الەمدىك تاجىريبەنى كوزبەن كورىپ كەلگەن بولاشاقتىقتار يننوۆاتسيا ەنگىزۋ مەن ءبىلىم سالاسىن باسقارۋدىڭ باستاماشىسى بولارى انىق.
ۇشىنشىدەن، "جاڭا قازاقستان" يدەياسى مەملەكەتىمىزدەگى ادامي كاپيتالدى دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل بولەتىن بولادى. پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل ورايدا عالىمداردىڭ عىلىمي قىزمەتىن قارجىلاندىرۋ ارتاتىنىن ايتقان بولاتىن. ياعني، جاس عالىمدارعا الاڭسىز ىزدەنۋگە جاعداي جاسالماق. پوستدوكتورانتۋرا باعدارلاماسى بويىنشا وقۋعا گرانتتار كوپ ءبولىنىپ، ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلىمي الەۋەتىن نىعايتۋ قولعا الىنادى. ماسەلەن، وتكەن جىلدان باستاپ ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىنداعى ءتۇرلى زەرتتەۋلەرگە گرانت ءبولۋ جۇيەسى جاسالدى. قازىر جاس عالىمدار ءوز زەرتتەۋ نىساناسىنا قاتىستى جوبالار جاساپ، مەملەكەتتىك گرانتتار ۇتىپ الىپ، تەك عىلىممەن الاڭسىز اينالىسۋىنا مۇمكىندىك الۋدا. مەملەكەتىمىزدىڭ ادامي كاپيتالدى دامىتۋعا جاساعان بۇل قامقورلىعى الداعى ونجىلدىقتاردا ءوز ناتيجەسىن كورسەتەرى انىق.
تورتىنشىدەن، ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە بەرۋ - ەگىز ۇعىم. ءبىلىم جۇيەسى قانشا رەفورمالانسا دا، قانشا وزگەرىستەر بولسا دا، ۋنيۆەرسيتەتەردەگى ۇرپاق تاربيەلەۋ جۇمىسى كەنجەلەپ قالماۋى كەرەك. ياعني، جوعارعى وقۋ ورىندارى بولاشاق مامانعا تەك ءبىلىم بەرۋمەن شەكتەلمەي، جاستاردىڭ ادامي قاسيەتتەرىن شىڭداپ، قوعاممەن بايلانىس ورناتا الاتىن، بۇقارامەن بايلانىس جاساۋعا قابىلەتتى كوپشىل مامان، ادامدىعى مەن ماماندىعى تەڭ دامىعان ازامات ەتىپ قالىپتاستىرۋدى قولعا الاتىن بولادى. ارينە، ماماندى تاربيەلەۋ مەن ادامدى تاربيلەۋ ءىسىن ءبىر-بىرىمەن ۇيلەستىرۋ وڭاي ەمەس. كوپ جاعدايدا ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەردىڭ ادامي قابىلەتتەرىن دامىتامىز دەپ، ءتۇرلى شارالار ۇيىمداستىرىپ، جاستاردى ەرىكتى رەتىندە ءارتۇرلى قوعامدىق جۇمىستارعا جەگىپ قويادى. دەمەك مۇنداي جاعدايدا قوعامنىڭ قوشامەتى مەن ريزاشىلىعىنان شابىتتانعان جاستار ءوز ماماندىعىن ۇمىت قالدىرادى. سوندىقتان دا، تاربيە مەن ءبىلىم بەرۋ ماقساتىن بىرگە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن وقۋ ورىندارى وقۋ پروتسەسىن اقساتپاۋدىڭ توتە جولدارى قاراستىرۋى كەرەك. ماسەلەن، ستۋدەنتتەردىڭ ۆولونتەرلىك قىزمەتى تىكەلەي ونىڭ يگەرىپ جاتقان ماماندىعىمەن، بولاشاقتاعى كاسىبىمەن تىكەلەي بايلانىسى بار مازمۇندا بولۋى قاداعالانعانى دۇرىس. ۆولونتەرلىك قوزعالىستار قوعامداعى ساياسي-الەۋمەتتىك جاعدايلارلاردان تاۋەلسىز بولۋى مىندەت. ماماندىققا قاتىستى كلۋبتار، كاسىپكەرلىك ورتالىقتار، ستۋدەنتتىك ستارتاپتاردىڭ دامۋىنا جول اشىلىپ، بەلسەندىلىكتىڭ ءوزى تىكەلەي ماماندىقپەن استاسىپ جاتقانى دۇرىس.
بەسىنشىدەن، جاس ماماننىڭ بويىنا پاراساتتىلىق، مەيىرىمدىلىك، تولەرانتتىلىق، تاريحي قۇندىلىقتارعا دەگەن قۇرمەتتى ءسىڭىرۋ ءىسىن ۋنيۆەرسيتەتتەر باستى نازاردا ۇستاۋى كەرەك. كەز كەلگەن تۇرىك ازاماتى تۇركيانى قالاي سۇيسە، ءبىزدىڭ ءار ستۋدەنت قازاق مەملەكەتىن سولاي ءسۇيۋى كەرەك. ءار قازاق جاسىنىڭ جۇرگەگىندە قازاقستانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك وتى لاۋلاپ تۇرماسا، ء"وز وتانىمدى دامىتام، ەلىمە قىزمەت ەتەم" دەگەن يدەياعا بوي الدىرماسا، بىزدەگى جوعارعى وقۋ ورىندارى دايىنداعان ماماندار الەۋمەتتىك جاعدايىن تۇزەۋ ءۇشىن شەتەلگە كەتۋى، سول جاقتا ءبىرجولا قالىپ قويۋ قاۋپى سەيىلمەيدى.
جەتىنشىدەن، "جاڭا قازاقستان" يدەياسىنىڭ نەگىزى بولىپ وتىرعان ءبىلىم مەن عىلىم تەك سوزبەن جۇزەگە اسپايتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بۇل ورايدا ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋعا مەملەكەت ەڭ الدىمەن قارجىلاي قولداۋدى ۇلعايتىپ جاتقانى كوڭىلگە مەدەۋ. مىسالى، 2024 جىلى ءبىلىم سالاسىنا بولىنگەن بيۋدجەت 1,4 ەسەگە ۇلعايىپ، 5 ترلن تەڭگەگە جەتكەن. بولاشاقتا "جاڭا قازاقستاندى" قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ءبىلىم سالاسىنا بولىنەتىن قارجى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 3-4 پايىزىن قۇراپ، ول كورسەتكىشتى بولاشاقتا 7-8 پايىزعا جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر.
ءتۇيىن
قوش! ءبىلىم سالاسىنداعى رەفورما ەڭ الدىمەن بىزدەگى مامانداردى باسەكەگە قابىلەتتى ەتۋى كەرەك. ءبىلىمدى ازامات - ەركىن ويلى ازامات. ەلىمىزدەگى ەركىن ويلى، تاۋەلسىز سانالى، الەمدىك دەڭگەيدەگى باسەكەگە قابىلەتتى جاستاردى تاربيەلەۋ مەملەكەتىمىزدىڭ باستى ماقساتىنا اينالىپ وتىر. ول ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ ءبىلىم سالاسىن ءبىر مۇددەگە بىرىكتىرەتىن يدەيا قاجەت. ول يدەيا "جاڭا قازاقستان" يدەياسى بولارى انىق.
اقان بىرلىك
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
