قازاقستان استاناسىندا وتكەن ەكى كۇندىك شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ سامميتىنە يران وكىلى تاياۋدا قازا تاپقان پرەزيدەنت يبراگيم ءرايسيدىڭ پورترەتىن الا كەلدى. يران ءرايسيدىڭ تۇسىندا وسى ۇيىمعا قابىلدانعان. ساراپشىلار ەلدىڭ ىشكى جاعدايىنا قاتىستى ارەكەتتىڭ سىرتتا كورىنىس بەرۋىن ەلدەگى ەكىنشى كەزەڭگە سوزىلعان پرەزيدەنت سايلاۋىمەن بايلانىستىرادى.
4 شىلدە كۇنى استاناداعى تاۋەلسىزدىك سارايىندا وتكەن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ (شىۇ) سامميتىنە قاتىسقان يران پرەزيدەنتى مىندەتىن اتقارۋشى موحامماد موحبەر جاقىندا قازا تاپقان ەل پرەزيدەنتى يبراحيم ءرايسيدىڭ پورترەتىن اكەلىپ، ەل تۋىنىڭ جانىنا، ۇستەل ۇستىنە قويعان. بۇل يراندا بيلىكتى قولداۋ ءۇشىن وتكىزىلەتىن شەرۋدەگى ادەتكى كورىنىستى ەسكە سالعانداي بولدى. بىراق حالىقارالىق باسقوسۋداعى يران وكىلىنىڭ ارەكەتى ساحنا سىرتىندا ءبىرشاما ساۋال تۋىنداتقان.
بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ساياسي اكتسيا ما، ديپلومايالىق جولداۋ ما، الدە ساياسي پەرفورمانستىڭ ءبىر ءتۇرى مە؟ حالىقارالىق جيىنعا پرەزيدەنت مىندەتىن اتقارۋشى رەتىندە قاتىسقان موحامماد موحباردىڭ يبراگيم ءرايسيدىڭ پورترەتىن اكەپ، كورنەكى ەتىپ قويۋى قانشالىقتى دۇرىس؟
يران پرەزيدەنتى يبراگيم رايسي مىنگەن تىكۇشاق بيىلعى 19 مامىر كۇنى اپاتقا ۇشىراپ، ىشىندەگى بىرنەشە جولاۋشى قازا تاپقان ەدى. يبراگيم رايسي ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆپەن بىرگە شەكاراداعى اراس وزەنىندەگى توعانداردىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىسىپ كەلە جاتقان. سودان بەرى يراندا پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ، ءبىرىنشى تۋردا ۇمىتكەرلەردىڭ ەشقايسىسى جەڭىسكە جەتە الماعان.
سوندىقتان، بۇگىن، 5 شىلدەدە يران پرەزيدەنتى سايلاۋىنىڭ ەكىنشى تۋرى ءوتىپ جاتىر. ايتا كەتەتىن جايت، كەشە يراندا سايلاۋ الدىنداعى «تىنىشتىق كۇنى» بولدى. ياعني، ەشقانداي ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزىلمەيتىن كۇن. بىراق ىشتەگى تىنىشتىقتى يران وكىلى سىرتتا بۇزىپ جىبەرگەن سياقتى ما، قالاي؟
«سىرتقى ساياسات جايلى سيگنال»
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنا كوممەنتاري بەرگەن بۇرىنعى ديپلومات قازبەك بەيسەباەۆتىڭ پىكىرىنشە، يران وكىلىنىڭ ارەكەتى كۇنىلگەرى جوسپارلانعان بولۋى مۇمكىن.
- اۋقىمدى حالىقارالىق جيىندا ءارتۇرلى نيۋانستار الدىن-الا تالقىلانادى. كىم قايدا وتىرادى، قاشان سويلەيدى، ۇستەلدە نە بولادى – سونىڭ ءبارى كەلىسىلەدى. ءسامميتتى ۇيىمداستىرۋشى مەملەكەت - قازاقستان، سوندىقتان يران پرەزيدەنتىنىڭ پورترەتىن قويۋعا ۇيىمداستىرۋشى تاراپ پەن شىۇ-نىڭ باسقا دا مۇشەلەرى كەلىسىمدەرىن بەرگەن سياقتى، - دەگەن قازبەك بەيسەباەۆ ءرايسيدى حالىقارالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە ۇلەس قوسقان ساياساتكەر دەپ ەسەپتەيدى.
ونىڭ توپشىلاۋىنشا، ءرايسيدىڭ پورترەتى ارقىلى يران دەلەگاتسياسى ونىڭ ساياساتىن جالعاستىراتىنىن كورسەتىپ تۇر.
- مەنىڭشە، بۇل ارەكەتتىڭ يراندا ءوتىپ جاتقان پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسى بار. يران وسىلاي شىۇ سامميتىندا باسقا ەلدەرگە جانە ءوزىنىڭ ىشكى اۋديتورياسىنا اشىق سيگنال بەرىپ تۇر. ياعني، ء“بىزدىڭ سىرتقى ساياساتىمىز وزگەرمەيدى، ءبىز ءرايسيدىڭ ءىسىن جالعاستىرامىز” دەگىسى كەلگەندەي، - دەدى قازبەك بەيسەباەۆ.
«قايعىلى قازانى ساياسي ناۋقانعا پايدالانۋ»
ال ەكس-ديپلومات، يرانتانۋشى ايتجان ايداشتەگى يران باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى موحامماد موحبەردىڭ بۇل ارەكەتىن توسىن جاي رەتىندە اتادى.
- جالپى، مەملەكەت باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكىزىلىپ جۇرگەن بۇدان بۇرىنعى القالى جيىنداردا قاتىسۋشى وكىلدىڭ بۇرىن قازا تاپقان باسشىسىنىڭ پورترەتىن ۇستاپ قاتىسقانى جونىندە مەن بىلەتىن اقپارات جوق. ال يراندىق تاراپتىڭ وسىلاي ىستەۋى ونداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ ەكىنشى تۋرىنا بايلانىستى دەپ ويلايمىن. بۇل ارەكەت - العاشقى تۋردا 9 ميلليوننان استام داۋىس جيناپ ەكىنشى ورىندا تۇرعان دجاليليگە قولداۋ كورسەتۋ سەكىلدى. كونسەرۆاتور، ءارى جوعارعى رۋحاني باسشى حامەنەي قۇپتايتىن كانديداتتىڭ ەكىنشى تۋردا قاجەتتى داۋىس جيناۋىنا يران بيلىگىنىڭ ىقپال ەتىپ وتىرعانىنىڭ بەلگىسى دەگەن پىكىرگە ءبىرتالاي ساراپشىلار قوسىلادى. سايلاۋعا ساناۋلى مەرزىم قالعاندا بارلىق ناۋقان توقتاتىلادى، البەتتە. بىراق يراننىڭ قازىرگى بيلىگى قايعىلى قازانىڭ ءوزىن ساياسي ۇپاي، ساياسي ناۋقان ءۇشىن پايدالانۋدى ءجون كورگەن سياقتى، - دەيدى ايتجان ايداشتەگى.
ەسكە سالايىق، 19 مامىردا يران پرەزيدەنتى يبراگيم رايسي مىنگەن تىكۇشاق تۇمان سالدارىنان ەلدىڭ سولتۇستىگىنە جايسىز قونىپ، ەل باسشىسى قازا بولدى. قالعان ەكى تىكۇشاق امان-ەسەن قونعان.
رايسي وپپوزيتسياعا جانە ديسسيدەنتتەرگە قارسى كۇرەسىمەن تانىمال جانە سىرتقى ساياساتتا ول باتىسقا قارسى قاتاڭ باعىتتى جاقتاعان. 2020 جىلدىڭ اقپانىندا رايسي اقش وپەراتسياسى كەزىندە يراندىق گەنەرال كاسەم سۇلەيماني قايتىس بولعاننان كەيىن تاياۋ شىعىستى امەريكا ىقپالىنان «تازارتۋعا» ۋادە بەرگەن.
يبراگيم رايسي - ەلدەگى قۋعىن-سۇرگىن جانە ادامدار بوستاندىعىنا قارسى ارەكەتى ءۇشىن باتىس سانكتسياسىنا ۇشىراعان ساياساتكەر. 2019 جىلى الدىمەن امەريكا، كەيىننەن ەۋروپا وداعى ونى ادام قۇقىعىنا قارسى ارەكەتى ءۇشىن سانكتسياعا العان.
دانا نۇرمۇحانبەت
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
