بۇگىن، 9 مامىر – قازاقستاندا جانە تمد-عا مۇشە وزگە ەلدەردە جەڭىس كۇنى. ادامزاتتىڭ باسىنا تونگەن الاپات سوعىستىڭ اياقتالعانىنا تۋرا 79 جىل تولىپ وتىر.
گەرمانيا اسكەرى كسرو اۋماعىنا شابۋىل جاساعان 1941 جىلدىڭ 22 ماۋسىمى تمد ەلدەرىنىڭ رەسمي تاريحىندا 4 جىلعا سوزىلعان الاپات سوعىستىڭ باستالعان كۇنى بولىپ ەسەپتەلەدى. كەز كەلگەن سوعىس ەكونوميكانىڭ دامۋىن ونداعان جىلعا ارتقا شەگەرىپ، ۇلتتىڭ تۇرمىس ساپاسى مەن دەموگرافيالىق الەۋەتىن تەجەيتىنى حاق. سوندىقتان، سوعىستىڭ بىتكەنى تۋرالى حاباردى «قارا قاعازدار» مەن قالىپتان تىس ازاپتى جۇمىستان جاۋىر بولعان حالىقتىڭ «جەڭىس» دەپ قابىلاۋى زاڭدىلىق.
كسرو ءۇشىن جەڭىستى جاقىنداتۋعا وداق قۇرامىنداعى قازاق كسر-ءنىڭ قوسقان ۇلەسى زور. 1939 جىلى وداق كولەمىندە جۇرگىزىلگەن حالىق ساناعى بويىنشا قازاقستاندا 6,2 ملن ادام تۇرعان. 4 جىلدا قازاق دالاسىنان 1 ملن 200 مىڭ ازامات مايدانعا اتتانىپ، ونىڭ 601 مىڭى قايتىپ ورالمادى.
100 مىڭنان استام قازاقستاندىق سوعىستاعى ەرلىگى ءۇشىن ءتۇرلى دەڭگەيدەگى وردەن، مەدالدەرمەن ماراپاتتالدى. ونىڭ ىشىندە 99 مايدانگەر كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى جانە تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى اتاقتارىن يەلەندى.
«سوۆەت-گەرمان سوعىسى كەزىندە جاۋعا اتىلعان 10 وقتىڭ توعىزى شىمكەنتتەگى قورعاسىن زاۋىتىندا قۇيىلدى» دەپ كەلەتىن ءتامسىل قالعان. سوعىس جىلدارىندا قازاقستان جالپى وداق بويىنشا مىس قۇيماسىنىڭ 30%-ىن، مارگانەتس كەنىنىڭ – 60, مىس كەنىنىڭ – 50, ۆيسمۋتتىڭ – 65, پوليمەتالل كەندەرىنىڭ – 70 جانە مىرىش ءونىمىنىڭ 85%-ىن ءوندىردى.
سوعىس جىلدارىنداعى رەسمي ستاتيستيكاعا ساي، شايقاسقا جارامسىز بالا-شاعا مەن قاريالاردىڭ، جارىمجاندار مەن ايەلدەردىڭ تىلداعى ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان مايدانعا 500 مىڭ توننادان استام استىق، 230 مىڭ توننادان استام كارتوپ پەن كوكونىس، 250 مىڭ توننادان استام ەت، 300 مىڭ توننادان استام ءسۇت، 1,7 ملن توننا ءجۇن، 2,5 ملن دانا جىلى كيىم جىبەردى. ۇرىسقا دەپ 110 مىڭنان اسا جىلقى، جاۋدان ازات ەتىلگەن اۋداندارعا ارناپ 500 مىڭنان استام مال جونەلتكەن. تىلداعى قازاقستاندىقتاردان 1941-1945 جىلدارى سوعىس تەحنيكالارىن جاساۋعا 480,3 ملن رۋبل جيناپ الىندى.
1941-1944 جىلدارى رەسپۋبليكاعا 300 مىڭنان استام نەمىس ۇلتىنىڭ وكىلى، 45 500 قاراشاي، 406 000 شەشەن مەن ينگۋش، 21 150 بالقار، 2 200 قالماق، 4 500 قىرىم تاتارلارى، 27 600 مەسحەت تۇرىكتەرى جانە باسقا دا ۇلت وكىلدەرى جەر اۋدارىلدى.
1949 جىلى كسرو بويىنشا كەزەكتى ساناق جۇرگىزىلۋى كەرەك بولاتىن. دەگەنمەن، بيلىك ونى وتكىزۋدى تاعى 10 جىلعا كەيىنگە قالدىردى. سوندىقتان، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالار الدىندا 6,2 ملن حالقى بولعان قازاقستاندا قاندى مايداننان كەيىن قانشا ادام قالعانى جايلى ناقتى دەرەك جوق.
وسىلايشا، 1945 جىلدىڭ 9 مامىرى كۇللى ەلدىڭ جادىندا ەرلىك پەن مۇقالماس جىگەردىڭ ۇلگىسى بولىپ قالدى. بۇل – قانمەن، كوز جاسىمەن كەلگەن جەڭىس. سوندىقتان دا ەش ۋاقىتتا ۇمىتىلمايدى. جەر بەتىندە ەشقاشان سوعىس بولماسىن! جەڭىس تۋى كوكتە جەلبىرەپ تۇرسىن!
