Polshada AES qurylysyn qoldaıtyndar atom energııasyny tyǵyryqtan shyǵýdyń joly retinde atasa, bul jobaǵa qarsylar qaýipiszdik máselesine alańdaıdy. Elde ıadrolyq qaldyqtardy saqtaý jaıy da sheshilmegen. Soǵan qaramastan Polsha bıligi aldaǵy 10-20 jylda AES qurylysy bitirýge nıettenip otyr.
Eýropa odaǵy 2050 jylǵa qaraı álemdegi alǵashqy klımattyq beıtarap aımaq bolýdy maqsat etip otyr. Bul maqsatqa jetý úshin qazba otyndarynyń, atap aıtqanda, kómir, munaı men gazdyń qoldanylýyn azaıtý qajet. Alaıda bul ońaı sharýa emes. Mysaly, Reseı 2024 jyly sankııalarǵa qaramastan, Eýropa Odaǵyndaǵy birqatar elderge munaı men gazdy 22 mıllıard eýroǵa satqan.
BILIKTIŃ ShEShIMI
Eýropada jańartylatyn energııa kózderin paıdalaný da artyp keledi. Germanııada jel men kún energııasynyń úlesi paıyzǵa deıin ósken. Al Polshada bul jaǵdaı qıyn. El kómir ónerkásibine tym táýeldi.
Alaıda, Polsha da zııandy qaldyqtardy azaıtý jolynda belsendi qadamdar jasamaq. Bul rette, jańartylatyn energııa kózderimen qatar, atom energııasyn damytýǵa da nazar aýdarýda.
Polsha bıligi el alǵashqy atom elektr stanııasyn salýdy josparlap otyr. Bul bastamany Eýropa Odaǵynyń keıbir elderi qoldamady. Sondaı-aq, ekologııalyq uıymdar da atom energııasyna qarsy pikir bildirýde. Olar atom energııasyn paıdalanýdy durys emes baǵyt dep sanaıdy.
AES salý josparlanǵan oryn Baltyq teńiziniń jaǵalaýynda, orman men qumdaýyt tóbelerdiń arasynda ornalasqan. Polsha bul isti óte baıyppen qolǵa alyp, qurylys ornyn aldyn ala daıyndap, jumystardy bastap ta ketti.
«Biz bul sheshimniń durystyǵyna senemiz» - deıdi ónerkásip mınıstrligi ókili Voıeh Vrohna.
Al Baltyq teńizi SOS uıymynyń ókili Tomash Trıbýshevıch atom energııasyna degen umtylystardy tolyq aqymaqtyq dep atap ótti. Ekologtar bul jobany synǵa alýda.
«ATOM ENERGETIKASY – ESKIRGEN TEHNOLOGIIa»
Munda atom energııasyn óndirý 10 jyldan keıin, ıaǵnı rekordtyq merzimde bastalýy tıis. Jobanyń quny resmı derekter boıynsha shamamen 45 mıllıard eýro. Jergilikti azamattyq belsendiler 3 jyl buryn AES salý josparlary belgili bolǵan kezde dereý qarsy shyqqan.
«Menińshe, atom energetıkasy – eskirgen tehnologııa. Qazir jańartylatyn energııa kózderi sııaqty basqa da zamanaýı ádister bar. Sondaı-aq, bul baǵytta úlken progress baıqalýda» - deıdi Baltyq teńizi SOS uıymynyń ókili Hanna Trıbýshevıch.
Baltyq teńizi SOS uıymynyń ókilderiniń aıtýynsha qazir AES qurylysy úshin aýqymdy orman alqaby bólshektelip, joıylýda.
Polsha kómirdi qoldanýdan AES qurylysyn salý arqyly bas tartýdy maqsat etip otyr. 2024 jyly Polshadaǵy elektr energııasynyń jartysynan kóbi kómir elektr stanııalarynda óndirilgen. Bul klımat pen qorshaǵan ortaǵa teris áser etýde.
«Bizdegi zertteýler kórsetip otyrǵandaı, qazirgi Polsha energetıkalyq balansyna atom energııasy qajet. Sebebi bul energetıkalyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýge múmkindik beredi» - deıdi ónerkásip mınıstrligi ókili Voıeh Vrohna.
«ATOM ENERGIIaSY – DARA JOL»
Polshadaǵy AES máselesi saıası sıpatqa da ıe. Úsh jyl burynǵy úkimet AES qurylysyn josparlaýdy bastasa, al qazirgi úkimet bul jobany qoldaýdan bas tartyp, onyń salynatyn jerine antııadrodyq plakattar ilgen.
Sý jaǵasyndaǵy shaǵyn Hocheva qalasynda pikir ekige bólingen. Bireýler atom energııasyn qoldaıdy, al keıbireýler qarsy shyǵýda.
Polsha bir kezderi keńestik úlgidegi atom elektr stanııasyn salýdy bastady. Biraq 1990 jyldardaǵy eldegi narazylyqtar men Keńes Odaǵynyń qulaýy saldarynan bul joba toqtatyldy. Qazirgi ýaqytta jobanyń ornynda sonyń qalqıǵan qırandylaryn kórýge bolady.
Búginde kóptegen eýropalyq elder atom energetıkasynan bas tartty, mysaly, Germanııa men Ispanııa. Al Italııa 30 jyldyq úzilisten keıin atom energııasyna qaıta oralýdy josparlaýda. Polsha men Túrkııa osy salada eýropalyq jańashyldar retinde atom energetıkasyn damytýǵa nıetti.
Alǵashynda AES qurylysyn qoldamaǵan jergilikti fermerlerdiń qazir kózqarasy ózgergen. Olar atom energııasyn jalǵyz balama retinde qarastyryp otyr.
«Kómir men gazdy qoldanýǵa bolmaıdy, atom energııasy – ony qoldanbaýdyń dara joly» - deıdi fermer Iozef Koshırog.
OTYN QALDYǴY JÁNE AES QUNY
Júrgizilgen saýalnamaǵa qaraǵanda polıaktardyń 90 paıyzdan astamy AES qurylysyn qoldaıdy delinedi. Degenmen, bul máselege qatysty birneshe suraqtar bar. Mysaly, radıoaktıvti qaldyqtardy qaıda saqtaý kerek ekeni áli sheshilgen joq.
«Uzaq merzimdi saqtaýdy qajet etetin ıadrolyq qaldyqtardyń sany óte az jáne bul álemdik masshtabta mańyzdy emes. Men bul qaldyqtardy qaýipsiz saqtaý úshin tereń qoımalardy tabamyz dep senemin», - deıdi ónerkásip mınıstrliginiń ókili Voıeh Vrohna.
Jospar óte aýqymdy, biraq Polshada atom energetıkasymen jumys isteý tájirıbesi joq. Jergilikti belsendiler jobanyń qıyndyqtary jetkilikti túrde eskerilmegen dep kúdiktenedi.
«Bul atom elektr stanııasy aıtylǵannan áldeqaıda qymbatqa túsedi dep boljap otyrmyz. Qurylysy 10 jyl emes, múmkin 20 jylǵa sozylady, al eń jaman jaǵdaıda odan da uzaq ýaqyt alýy múmkin», - deıdi Baltyq teńizi SOS uıymynyń ókili Agneshke Olshevska-Gren.
