Sáýir aıynyń alǵashqy aptasynda teńgeniń dollarǵa qatysty baǵamy taǵy da qubylyp, qarjy naryǵyndaǵy turaqsyzdyqqa alańdaýshylyq týdyrdy. Sarapshylar bul jaǵdaıdy birneshe ishki jáne syrtqy faktorlarmen baılanystyryp otyr.
“Adyrna” ulttyq portalynyń tilshisi osy máseleniń mán-jaıyn bilý úshin sarapshylarmen tildesti.
GEOSAIaSI JAǴDAI
Ekonomıst jáne qarjy taldaýshysy Rasýl Rysmambetovtyń aıtýynsha, dollardyń qymbattaýyna negizgi sebep birnesheý.
«Bul jolǵy teńgeniń álsireýi eń aldymen Tramptyń sońǵy ýaqyttaǵy saıası belsendiligimen baılanysty bolyp otyr. Sarapshylar bul jahandyq saýdanyń báseńdeýine, jalpy saýda kóleminiń azaıýyna jáne álemdik ekonomıkanyń baıaýlaýyna ákelýi múmkin dep esepteıdi. Al álemdik ekonomıkanyń baıaýlaýy – bul munaı naryǵyna keri áser etetin basty faktorlardyń biri. Qazir kútkendegideı munaı baǵasy tómendep, 64 dollarǵa, tipti odan da tómen deńgeıge tústi», - dedi ol.
Qazaqstan teńgesiniń munaı baǵasyna táýeldi ekeni belgili. Munaı arzandaǵan saıyn ishki naryqta ulttyq valıýtanyń álsireýi baıqalady. Bul qubylys qanshaǵa sozylýy múmkin?
"Munaı arzandaǵan sátte ishki naryqta teńgeniń álsireýi kútiledi. Meniń oıymsha, bul saýda soǵysy men geosaıası shıelenister uzaqqa sozylmaıdy. Qazirdiń ózinde AQSh bul jaǵdaıdan shyǵý joldaryn talqylap jatyr. Sondyqtan jahandyq saýda endi uzaq ýaqytqa baıaýlamaıdy dep oılaımyn. Sol sebepti aldaǵy ýaqytta jaǵdaı birshama jeńildeýi múmkin. Árıne, adamdar munaı baǵasy áli de tómendeı beredi dep qaýiptenip otyr. Biraq bul – ýaqytsha. Menińshe, asyǵys sheshim qabyldamaı, jaǵdaıdy keminde bir apta baqylaý qajet. Ekonomıka – óte kúrdeli júıe. Sondyqtan erteń ne bolatynyn naqty boljaý múmkin emes," -deıdi qarjy taldaýshysy Rasýl Rysmambetov.
«BIýDJETTE MUNAI 75 DOLLAR DEŃGEIINDE BEKITILGEN...»
Ekonomıst Merýert Mahmutova da munaı baǵasynyń quldyraýy Qazaqstan bıýdjetine qaýip tóndirip turǵanyn aıtady.
"Munaı baǵasy tómendep bara jatyr. Bul bizge qalaı áser etedi? 2025 jylǵy respýblıkalyq bıýdjette Brent markaly munaıdyń barreli 75 dollar deńgeıinde bekitilgen. Alaıda qazir Brent baǵasy 63 dollarǵa deıin túsip ketti. Aldaǵy ýaqytta da tómendeýi múmkin», - deıdi ol.
Ol qazirgi qalyptasqan ahýal qalaı topshylanǵanyn da aıtty.
«Byltyr munaı baǵasy 50 dollarǵa deıin tómendeýi múmkin degen boljamdar bolǵan. Sol sebepti bıýdjet tapshylyǵy artady deýge negiz bar», - dep qaýiptenedi Merýert Mahmutova.
Bul qaýipterdiń aldyn bógeýdiń qandaı joldary bar? Ondaıda ekonomıst respýblıkalyq bıýdjetke Ulttyq qordan aýdarylatyn transfert kólemin arttyrý qajet dep esepteıdi.
TEŃGENIŃ ÁLSIREP, DOLLARDYŃ QYMBATTAÝY KIMGE TIIMDI?
Ekonomıst Saparbaı Jobaı valıýtanyń qazirgi jaǵdaıyn qalypty dep sanaıdy. Ol teńgeniń qunsyzdanýy eksportqa baǵyttalǵan kásiporyndarǵa paıdaly ekenin atap ótti.
"Qazaqstannyń ekonomıkasy men dollardyń álemdik áleýeti tyǵyz baılanysty. Nege deseńiz, biz óte kóp ınvestıııa tartamyz ári kóp eksport jasaımyz. JIÓ-niń úshten bir bóligin eksport quraıdy. Sonymen qatar, ımport kólemi de joǵary. Sondyqtan dollardyń áleýeti biz úshin asa mańyzdy», - deıdi ol.
Saparbaı Jobaı munyń aldynda da dollar baǵamynda osyndaı ózgeris bolǵanyn aıtyp, sol tustaǵy jaǵdaıdy da baıandap ótti.
«Jyl basynda bir qyzyq jaǵdaı boldy. Qarasha-jeltoqsan aılarynda dollar baǵamy 525-530 teńgege deıin kóterildi. Al jyldyń basynda tólem teńgerimi teris boldy. Eksport kóp, ımport az boldy. Sonymen qatar, dıvıdendter men qyzmetter boıynsha tólemder de oryn aldy. Aǵymdaǵy shottaǵy teris saldo teńgeniń qunsyzdanýyna áser etedi. Qańtar-aqpan aılarynda teńge nyǵaıyp, dollar baǵamy tómendedi. Biraq bul ýaqytsha qubylys retinde baǵalandy. Jyl basynda ımport kólemi aıtarlyqtaı bolmady, halyqtyń da dollarǵa suranysy tómen boldy. Sonymen birge, munaı eksporttaıtyn iri kásiporyndar salyq pen dıvıdend tóleý úshin dollardy teńgege aıyrbastady. Bul kezde teńgege suranys artty da, ulttyq valıýta nyǵaıdy. Alaıda bul da ýaqytsha jaǵdaı edi», - deıdi ekonomıst.
Osyny aıtqan ol qazirgi ahýaldy qalypty jaǵdaı retinde sıpattaıdy.
«Naýryz aıynan bastap dollar baǵamy turaqtanyp, qazir 510-520 teńge aralyǵynda tur. Bul biz úshin qalypty jaǵdaı dep esepteledi. Mundaı jaǵdaı eksporttaýshylar úshin tıimdi. Mysaly, un eksporttaıtyn kásiporyn aqpan aıynda 498 mıllıon teńge tabys tapsa, qazirgi kezde 515 mıllıon teńge tabady. Iaǵnı, paıdasy artady. Sol sebepti teńgeniń qunsyzdanýy, dollardyń qymbattaýy eksporttaýshylar úshin paıdaly. Óıtkeni olar taýarlaryn syrtqa satady. Bizdiń elimiz eksportqa baǵyttalǵan memleket ekenin esten shyǵarmaýymyz kerek. Keıde teńgeniń qunsyzdanýy men dollar baǵamynyń ósýi – ekonomıka úshin qalypty jaǵdaı. Ony jaqsy nemese jaman dep kesip aıtý qıyn, bul – obektıvti qubylys," – deıdi ol.
BÚGINGI BAǴAM QANDAI?
Qazaqstan Ulttyq Banki 7 sáýirge arnalǵan resmı baǵaman jarııalaǵan. 1 AQSh dollary – 504,34 teńge, al 1 Reseı rýbli 5,97 teńge bolyp bekitilgen.
Alaıda naqty saýda sátinde baǵam budan joǵary. Saǵat 11:20-daǵy jaǵdaı boıynsha, Astanada dollar 520 teńgege satylyp, 514 teńgeden satyp alynýda. Almatyda amerıkalyq valıýta 518 teńgeden satylyp, 511 teńgeden satyp alynyp jatyr.
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
