Elımızde qarjy piramidalary men internet-alaiaqtyqtardyŋ qūrbany bolyp, jiǧan-tergenderınen bır künde aiyrylǧan azamattar barşylyq. Bırı eŋbek etpei tez baiyp ketudı oilasa, ekınşısı qasqoilerdıŋ tūzaǧyna tüsıp, bar jiǧanynan aiyrylǧan.
«Keibır adamdar qarjylyq piramidaǧa sanaly türde barady»
Zaŋger, Qarjylyq monitoring agenttıgıne qarasty Qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı Nūrsūltan Orynbekov qoǧamda qarjy piramidasyna aldanǧan azamattar köp ekenın aitady.
«Qoǧamda qarjy piramidasy men internet-alaiaqtar turaly qanşalyqty köp aitylsa, oǧan senetın adamdar sonşalyqty köbeiıp jatyr. Mäselen Qarjylyq monitoring agenttıgıne qarasty Qoǧamdyq keŋesınıŋ müşesı retıne agenttıkte atqarylyp jatqan jūmystarǧa qoǧamdyq baqylau jürgızemız. Sondai-aq «Qūqyq qorǧan» zaŋgerlık kompaniiam arqyly qarjy piramidasyna aldanǧan azamattarǧa qūqyqtyq tūrǧydan kömektesemın.
Ökınışke qarai bız qanşalyqty qarjy piramidalary men internet-alaiaqtyq turaly aitqan saiyn, odan aldanǧan azamattardyŋ sany azaimai, kerısınşe kün ötken saiyn köbeiıp jatyr. Aşyǧyn aitqam qanşa tüsındıru jūmystaryn jürgızsek te, adamnyŋ aqyl-oiy özgermei naqty bır nätijege jetu qiyn. Tıptı Qarjylyq monitoring agenttıgı osy uaqytqa deiın qanşama ret tüsındıru jūmystaryn jürgızıp, nätije bermegen soŋ qarjy piramidalary jönınde aryz tüspei äreket etetın boldy. Būǧan deiın qandaida bır adam zardap şegıp, şaǧymdanǧannan keiın baryp agenttık jūmys jürgızetın. Al qazır Qarjylyq monitoring agenttıgı qandaida bır ūiymnan qarjy piramidanyŋ belgısın baiqasa bırden ıs aşyp, sottap jatyr. Būl äreket öte oryndy boldy.
Mysaly bügın QNet jabylsa, künı erteŋ «Amanat draiv» aşylyp, adamdardy jappai aldap jatyr. Adamdar qandaida bır qarjylyq piramida qūrylsa, oǧan eŋ bırınşı kırıp aluǧa tyrsady. Sebebı olar qarjylyq ūiymǧa eŋ bırınşı kırgen kezde köl-kösır paida tabady degenge senıp alǧan. Şyny būl jerde adamdardyŋ aşközdıgı men qarjylyq sauatsyzdyǧyn aitpai ketuge bolmaidy. Negızı keibır adamdar qarjylyq piramidalarǧa özderı sanaly türde daiyndalyp barady», – deidı ol.
«Kouchtar adamdardy azǧyryp jatyr»
Zaŋger qarjy piramidasynan bölek qazır internet alaiaqtyqtyŋ türı köbeiıp ketkenın eskerttı.
«Būl jerde qarjylyq sauatsyzdyqtan basqa memleket tarapynan derekter qauıpsızdıgı mäselesıne nazar audaru kerek. Tiıstı qūzyrly organdar adamdardyŋ jeke derekterın qauıpsız ete almai otyr. Qazırgı kezde bızdıŋ jeke derekterımız erıkkennıŋ qolynda jür. Onyŋ üstıne bank qyzmetkerlerı derekter bazasyn alaiaqtarǧa satyp, tabys tauyp otyr. Ūzyn sözdıŋ qysqasy bızdıŋ elde azamattardyŋ jeke derekterınıŋ qorǧaluy öte älsız bolyp otyr. Būl öz kezegınde internet alaiaqtyǧyn qozdyryp tūr.
Ökınışke qarai qoǧamda tez paida tauyp, baiyp ketkısı keletın adamdar köp. Är türlı kouchtar men äleumettık jelıdegı infobiznestıŋ ökılderı jeŋıl aqşa tauyp, qamsyz ömırdı körsetıp adamdardy azǧyryp jatyr. Al olarǧa memleket tarapynan «Ai deitın aja, qoi deitın qoja» joq. Qandaida bır zaŋdyq jaǧynan onyŋ qyzmetın baqylap, şektei almaisyz.
Tıptı qosymşa bılım beretın ortalyqtar onlainǧa köşıp, jūmys ıstep jatyr. Mysaly adamnyŋ sanasyna yqpal etetın psihologtar äleumettık jelı arqyly eş kedergısız äreket etedı. Mysaly qosymşa bılım beru ortalyqtary zaŋ boiynşa eşqandai lisenziia aluǧa mındettelmeidı. Iаǧni kez kelgen adam qosymşa bılım berıp, adamdardy özderıne şaqyryp, sendıre alady. Bırınşıden, būl jerde zaŋnyŋ osal tūsy bar ekenın aitpai ketuge bolmaidy. Ekınşıden, azamattardyŋ özı eş qinalmai tez baiyp ketemın degen sana-sezımge ie bolyp otyr. Ökınışke qarai olardy äleumettık jelıdegı tanymal blogerler kündız-tünı nasihattap jatyr.
Mysaly köpşılıkke tanymal azamat Köŋılbai Şükenoa «Amanat houm» jäne «Amanat draiv» kompaniiasy boiynşa ıstı bolyp jatyr. Qazırgı taŋda ol qarjylyq piramidanyŋ qūru boiynşa 217 bap, iaǧni kooperativtyŋ atyn jamylyp qarjy jinau boiynşa tergelude. Atalǧan azamatqa qanşama adam päter men kölık alamyn dep qarjy jinap bergen», – deidı ol.
