Talaıdy tań qaldyrýdan tanbaıtyn maıtalman fototilshi Bolat Omarálıev 1983 jylǵy 23 tamyzda taǵy bir taǵylymdy sýret túsiripti. Bul kúni Qyzylorda qalasynda qazaqtyń áıgili aqyny Asqar Toqmaǵambetov jerlengen. Ómir boıy Syr elin meken etken Asekeńmen qoshtasýǵa Almatydan qısapsyz qalamger kelipti. Ábdildá Tájibaev, Ázilhan Nurshaıyqov, Qaltaı Muhamedjanov bastaǵan aqyn-jazýshylar qyrǵı tildi syqaqshyny aqtyq saparǵa attandyryp saldy. Ásirese, maıdanger jazýshy Ázaǵańnyń: «Men búgin ózim úshin de, Asekeńniń soǵysta menimen birge bolǵan uly Tórebek úshin de topyraq saldym», – degen sózi jıylǵan jurtty jylatty.
Al mynaý – qaraly jıynda óleń oqyp turǵan aqyn qyz Nadejda Lýshnıkova. Syrdyń sary qyzy. Almatydan qazir ǵana ushyp kelgen beti. Qyzylordada on tórt jyl ómirin ótkizgen Nadıa ápkemiz bul mezgilde astana irgesindegi Uzynaǵashta ustazdyq qyzmet atqaratyn. Sámbitaltaı boıjetken kezinde Syr eline kelip, Asqar aqynnyń sheksiz qamqorlyǵyna bólendi. Jyr jampozy sary qyzdyń balaýsa óleńderiniń baǵyn ashty. Ony óz balasynan kem kórmedi. Bul da sol úıdiń bir perzentindeı ábden baýyr basyp ketti. Nadıa turmysqa shyqqan kezde komsomoldyq toıy qazirgi Asqar Toqmaǵambetov atyndaǵy qalalyq mádenıet úıinde ótti. Asqar aǵa jas jubaılarǵa arnap óleń oqydy. Syr súleıleriniń biri Syr sulýynyń betin ashty. Nadejda ápkemiz Asekeńniń zaıybyn óz anasyndaı qadirleıtin edi. Sol kisiniń qurmetine bir qyzynyń atyn Quralaı dep qoıdy.
Asekeńniń dúnıe salǵany jónindegi habar jetkende Nadejda Andreıqyzy sol Quralaıdy uzatyp jatyr edi. Kópten kútken qudalyqtyń joba-joralǵysyn asyǵys-úsigis atqardy da, ushaqqa bılet alyp, Syr boıyna dereý attanyp ketti. Jol-jónekeı óleń jazyp barǵan sııaqty...
Mynaý – sol sát. Nadıa ápkemiz bar dúnıeni umytyp, jan-tánimen berilip, óleń oqyp tur. Qasynda turǵan kisi – Qazaq SSR-niń Iýstıııa mınıstri, Asekeńniń aýyldas inisi Begaıdar Júsipov. Nadejdanyń qalqasynda qalǵan adamdy bas pishini men shash qoıysyna qarap, Qaltaı aǵa shyǵar dep topshylaımyz. «Nadıa sol joly «Asqar aǵa, arnaıy qyzyń kep tur...» degen syńaıdaǵy óleń shýmaqtaryn oqydy», – dep eske alady Aıakóz Asqarqyzy Toqmaǵambetova.
Asekeń 1983 jylǵy 21 tamyz kúni qaıtys boldy. Men osydan jıyrma úsh jyl buryn «Habar» agenttiginde jumys istep júrgen kezimde Qaınar Oljaıdyń tapsyrmasymen Qyzylordaǵa kelip, Asqar aǵa týraly derekti fılm túsirdim. Asekeń darııa jaǵasyndaǵy qalanyń Kúlásh Baıseıitova kóshesindegi 86-úıdiń 11-páterinde turǵan. Teleperatorym Berdibek Bımaǵambetovpen birge osy úıdiń múıis-múıisin, mol muraǵatyn taspaǵa túsirip aldyq. Ásirese, bizdi tań qaldyrǵan kórinis mynaý edi. Asekeńniń jumys kabınetindegi zattar sol kúıi tur. Ústel ústindegi kalendardyń paraǵy Asqar aǵa ómirden ótken 21 tamyzdan beri aýystyrylmaǵan. Al saǵattyń tili 2-niń tusynda toqtap qalǵan. Jyr alybynyń barshamyzǵa sýretten ǵana tanys dóńgelek taqııasyn da osy jerden kóresiń. Arab qarpimen jazylǵan qoljazbalary da sonda jatyr. Quddy bir Asekeń ornynan turyp, sál-pál seıildep kelý úshin syrtqa shyǵyp ketkendeı áser qaldyrady. Áne-mine degenshe kep qalatyn tárizdi... Munyń bári áke qadirin, ádebıet qadirin biletin sanaly qyz Aıakózdiń arqasy.
* * *
Sonymen, sol kúngi sýret... Syr sulýynyń sýreti. Sulý sáttiń sýreti. Sulý jyrdyń sýreti... Asqar taýdaı Asqardyń Alataýǵa jaqqa uzatylyp ketken aqyn qyzy ákesiniń janazasyna arnaıy kelip, ah uryp, ańyratyp jyr oqyp tur. Azamatqa bergisiz arý. Bekzatsyz, beriksiz, bıiksiz, Nadıa ápke! Bar bolyńyz!
* * *
Solaı, Bolat aǵa, ózińiz ómirden ótseńiz de, sýretterińiz sóılep jatyr áli... Ǵumyry uza-a-aq kadrlar túsirgensiz-aý, sirá...
Baýyrjan Omaruly
