Dástúrdiń ozyǵy bar, tozyǵy bar degen. Búginde baıyrǵy qazaqy salt-dástúrler kómeskilengeni jasyryn emes. Jańa zamannyń jańashyl urpaǵy ata-baba dástúrinen alshaqtaǵandaı. Óıtkeni, keıbir dástúrler umyt qalyp barady. Salt-dástúr estini jańǵyrtýǵa negizdelgen, sondyqtan ony kókeıge túıip, qaperde ustaǵan artyq etpeıdi.
Qazaq qashanda qudaıy ataıtyn bolǵan. Qudaıy ataý, bul qaýip-qaterden saqtaný úshin jasalatyn yrym. Onyń ejelgi ataýy «Asqarbas» dep atalǵan. Qıyndyqtan aman-esen shyqqan adam aýyl-aımaǵyna qudaıy tamaq bergen. Arnaıy qurban shalǵan. Asqarbasqa shalynatyn maldar: bozqasqa (qoı), kókqasqa (jylqy), qyzyl-qasqa (sıyr). «A, Qudaıym ońdasyn! Meni osy qıyndyqtan qutqara gór! Aqsarbas!», dep ataǵanda, adam qaı malyn aıtsa, sony qudaıyǵa soıýǵa tıis bolǵan.
Kelesi bir kónergen dástúr bul - at tuldaý. Bul er adam qaıtys bolǵanda jasalatyn dástúr. Mundaı kezde dúnıeden qaıtqan adamnyń mingen jylqysyn kúzep, jyldyq asyna sol maldy soıǵan desedi.
Yrymshyl halyqtyń taǵy bir eskirgen dástúriniń biri- aýnatý. Balam, esti adamǵa uqsasyn dep yrymyn jasaý burynnan kele jatqan salt-dástúr.
Sol sebepti, ertede úıine kelip qonaq bolǵan, qonyp ketken adamdardyń otyrǵan, jatqan jerine «balamyz osy atasyna tartsyn, boıyna osy atasynyń qasıetteri qonsyn» dep balalaryn aýnatyp alatyn bolǵan. Elge, aǵaıynǵa syıly azamat kindik qany tamǵan týǵan jerine kelgeninde halyq, týǵan-týystary, dos jarandary ony sol jerdiń topyraǵyna aýnatyp alǵan. Shyńǵys Aıtmatov úıine Muhtar Áýezov kelgeninde, ol otyrǵan oryndyqqa ulyn aýnatyp alǵan kórinedi.
Búginde salt-dástúrdi shatastyryp, mánisin bir dep sanaıtyndarda jeterlik. Osy oraıda, ara –jigin ajyratyp alý kerek. Baıǵazy men kórimdikti bir dep oılap jatatyn tustar az emes. Ásilinde, baıǵazy balaǵa beretin syı. Jetkinshek ul-qyzdar jańa zat alǵanda beriletin syıdy aıtyp jatady. Al, kórimdik tiri janǵa beriletin syı.
«Úı alma, kórshi al» degen qazaqtyń esti dástúri eskirgeli qashan. Qazirgi kezde erýlikti erneýmen shatystyryp, «búırekten sıraq shyǵaratyndar» jeterlik. Jalpy, erýlik aýylǵa ıa bolmasa, qalaǵa jańadan qonys aýdaryp kelgen úı ıelerine beriletin as. Bunyń túpki máni qoıy qoralas, aýyly aralas qazaqy syılastyqty joǵaltpaý bolyp tabylady.
Bul qatarda «qazan shegeleý» degen dástúrde bar. Týra maǵynasynda emes árıne. Jaqyn týys, ázil-qaljyńy jarasqan adamdardyń úıine eki-úsh adam birge baryp: «Osy úıdiń qazanyn shegeleı keldik» deıdi. Bul olardyń tústenip, et jeýge kelgendigi. Úı ıesi oǵan ázilmen jaýap qaıtaryp: «Jaqsy boldy, qazan shegeleıtin adam taba almaı otyr edik» dep qonaqjaılyq tanytady, áıeli et asyp qonaqasy beredi.
