Keıde aıaǵy taltaq búldirshinderdi, beli men omyrtqasy qısyq bolǵandyqtan, qısaıyp júretin balalardy kórip qalasyń.
Al úlkender arasynda taıyp jyǵylsa nemese aıaǵyńdy ántek basyp, qulaǵanynda bir jeri birden mertigetin adamdar bolady. Tipti sport oıyndaryna qatyssa boldy, qolyn nemese aıaǵyn anda-sanda emes, jıi syndyryp alatyndar kezdesedi. «Kóz tıgen, til tıgen, ıa bolmasa, sóz tıgen» dep ózińshe dıagnoz qoıyp, moldaǵa aparyp úshkirte bermeı, dárigerge qaralǵan jón.
Biz adam aǵzasyna óte qajetti D dárýmenin zerttep júrgen QR Prezıdentiniń Is basqarmasynyń Medıınalyq Ortalyǵyna qarasty Almatydaǵy «Almaty Resort» shıpajaıyndaǵy dáriger Rızabol Orazbaeva jáne bas maman Gúlnar Nurpeıisovamen áńgimelestik.
- Sizderdiń shıpajaılaryńyzda D dárýmenine zerthanalyq tekserý engizilgenin estidik? Ol nendeı tásil? Qysqasha sıpattap bere alasyz ba?
- 2024 jyly bizdiń zerthanalyq saraptaý preıskýrantymyz keńeıdi. Solardyń biri D total dárýmeniniń kólemin anyqtaý. Naýqastyń qanyn alamyz da, Germanııadan ákelingen qondyrǵynyń arqasynda saraptaımyz.
- D dárýmenin anyqtaý úshin qandaı reagentterdi qoldanasyzdar?
- Resmı jetkizýshiniń reagentterin qoldanamyz. Ár reagenttiń jańa partııasynyń kalıbri ólshenedi jáne analızator qondyrǵydan baqylaýdan ótedi. Sodan keıin ǵana baryp, naýqastyń qanyn saraptaýǵa kirisemiz.
- Saraptamadan soń naýqasty qandaı ádispen emdeısizder?
- Bizge tekserýge de dáriger jiberedi, tekserýden soń qalaı emdelýin de dáriger sheshedi. Ár adamdy árqalaı emdeıdi ǵoı, bári de sol qanyndaǵy D dárýmenniń kólemine baılanysty. Saraptamada «qalypty, jetkiliksiz, az, óte az» dep belgilenedi. Dáriger osyǵan qaraıdy jáne naýqastyń jasy, densaýlyǵyna, t.b. ártúrli jaǵdaıǵa qaraı emdeý tásilin qoldanady.
- Jalpy D dárýmeni nege kerek? Odan adamǵa ne paıda? Al D dárýmeni jetpese, qandaı aýrý paıda bolýy múmkin?
- D dárýmeni – maıda erıtin dárýmen. Maıly tamaqpen almasýǵa túsedi jáne maıly talshyqtarda túziledi. D dárýmeni negizinen balyq taǵamdarynda (albyrt (losos), jaıyn, skýmbrııa, maıshabaq (sardına), týne), ýyldyryǵynda jáne jumyrtqanyń sarysy men sút ónimderinde mol bolady. Bul dárýmenniń basqasynan ereksheligi sol, kún sáýlesiniń arqasynda denede ózdiginen paıda bolady. Budan bólek qyzyl ýyldyryq, ulý (ýstrıa), orman sańyraýqulaǵy jáne kúnbaǵys dáninde azdap bar.
Qazir ǵalymdar D dárýmeni jetpegenniń kesirinen onkologııalyq aýrýlar, sonymen qatar aýtoımmýn, ınfekııalyq, vırýsty jáne júrek-qantamyrlary aýrýlary asqynady dep dabyl qaǵýda. D dárýmen aǵzańyzda jetkilikti bolsa, ártúrli ınfekııany dereý joıady, óte aýyr vırýs juqsa, aýrýdyń jeńil ótýine áserin tıgizip, tipti kovıd sındromyn da jeńildetedi.
- Al D dárýmeni óte az adamdy qandaı aýrý meńdeýi múmkin?
- Balalar rahıt, eresekter osteomalıaııaǵa ushyraıdy.
Rahıt – aǵzada kalıı men fosfordyń jetispeýi. Tez ósip kele jatqan balanyń súıek kemigi (talshyǵy) qısyq bitýi, ıaǵnı qısyq ósý múmkin, tipti tez úgitiletin nemese sál soqqydan tez synatyn bolady.
Úlkenderde fosfor men kalıı azdyǵynan súıek kemiktenip, ıaǵnı jumsaryp ketedi. Aýyr salmaqpen qulaǵanda, kez kelgen súıegińiz synyp ketýi kádik.
- Sizder qansha adamdy tekserdińizder? Saraptama nátıjesin bilgim keledi.
- Sońǵy bes aıda zerthanamyzda 88 taldaý júrgizildi. 18 jastan joǵary adamdardy tekserdik. Tekserilgenderdiń 35,2% D dárýmeni qalypty bolsa, 25% jetkiliksiz, 33% az, 6,8% óte az bolyp shyqty. Buǵan qarap, ózińiz qorytyndylaı berińiz. Durys tamaqtanýǵa nazar aýdarǵan jón. Jazda ashyq aspan astynda serýendeý kerek. Biraq kún sáýlesi paıdaly eken dep, bastan kún ótip ketkenshe uzaq júrýge bolmaıdy. Al qys mezgilinde dárigerdiń nusqaýymen D dárýmenin paıdalanyp júrgen abzal.
Zerthanalyq dıagnostıka salasynda 30 jyldan astam ýaqyt qyzmet etip kele jatqan, al «Almaty Resort» shıpajaıynda 12 jyldan asa jumys istep júrgen bas maman Gúlnar Baqytbekqyzynyń aıtýynsha, dárigerler usynatyn emdeý tásilderiniń 70% astamy zerthana saraptamasyna negizdeledi. Dáriger Rızabol Qasenqyzy ekeýi Qazaqstan halqyna taýǵa kóp shyǵyp, saf aýada demalyp, sýǵa kóp shomylýǵa, ásirese durys tamaqtanýǵa keńes beredi.
