Aqparat keńistiginde sońǵy kezde reseılik kompanııanyń Atyraý munaı óńdeý zaýytyn satyp alý yqtımaldyǵy jaıynda aqparat taraǵanda bul jaıly resmı saýal joldaǵan depýtat baıqalmaǵan. Degenmen olardyń pikirinsuarap kórgen tilshi parlamenttegi kózqarastyń árqıly ekenin baıqady.
Jýyrda BAQ-ta Kremldiń «Lýkoılǵa»Atyraýdaǵy munaı óńdeý zaýytyn (MÓZ) tezirek satyp alýdy tapsyrǵany jaıynda derekkózge siltegen aqparat taraǵan bolatyn. Bul málimetti eshkim joqqa da shyǵarǵan joq, rastaǵan da joq. Mundaı aqparattyń Ýkraına qarýly kúshteri Reseıdiń munaı óńdeý zaýyttaryn dronmen atqylaǵan tusta taraǵany nazar aýdartady.
Májilis depýtaty Aıdos Sarym Atyraý munaı óńdeý zaýytynyń belgili bir úlesin «Lýkoıl» kompanııasyna satýǵa qarsy. Áıtse de ol atalǵan kompanııany Reseımen baılanystyrǵandy quptamaıtynyn ańǵartty.
– Endi Reseı demeıik, «Lýkoıl» jekemenshik kompanııa bolǵannan keıin onyń úlesi Ázerbaıjanda da bar. Ótkende bes kúndeı Ázerbaıjanda bolǵanda gaz ben munaı quıý stanııalarynyń birazy «Lýkoılda» ekenin kórdim. Eger ol bizdiń zańnamamen kelip, basqa da mindettemelerin oryndaıtyn bolsa, zaýytty modernızaııalap, jyl saıyn toqtap qalmaıtyn bolsa, endi tolyqqandy emes, belgili bir paıyzy ótse, mysaly úshin men odan óz basym qııanat kórip otyrǵan joqpyn. Atyraý munaı óńdeý zaýytynyń belgili bir paıyzyn Qazaqstannyń múddesin saqtaı otyryp bersek, oǵan qarsy emespin. Mysaly úshin kezinde «Lýkoıldyń» janar-jaǵarmaı beketteri Amerıka men Eýropa elderine de turdy. Odan olar eshqandaı qaýip kórip otyrǵan joq. Olaı bolatyn bolsa, biz odan nege qaýip kórýimiz kerek? – dedi depýtat.
«Iá, Reseı Ýkraınaǵa basyp kirmes buryn, «Lýkoıl» kompanııasy Eýropada jumys istegen shyǵar. Alaıda soǵystan keıin Kreml sankııaǵa ushyrady emes pe? Erteń Amerıka men Eýropa tarapynan soǵysty qarjylandyrǵan el retinde sankııaǵa ushyramaımyz ba?» degen suraq qoıyldy depýtatqa.
Bul suraqqa Aıdos Sarym úzildi kesildi «Joq» dep jaýap berdi.
– Reseımen arada talaı saýda-sattyq júrip jatyr. Osy 2-3 jyldyń ishinde bizdiń taýar aınalymymyz óspese, kemigen joq. Bizdiń basty mindetimiz qarý jáne qarý jasaýǵa qajetti tehnologııany satpaýymyz kerek. Negizi Reseımen aramyzda 20 myńǵa jýyq birikken kásiporyn bar. Odan bizdiń mıllıondaǵan Qazaqstan azamaty paıda kórip jatyr, – dedi ol.
«MUNAI ZAÝYTY RESEIGE BERILSE, ShÝ ShYǴARAMYZ»
Májilis depýtaty Ermurat Bapı áriptesi Aıdos Sarymmen múlde kelispeıdi. Tipti ol Atyraý munaı óńdeý zaýyty satylatyn bolsa, shý shyǵaramyz dep málimdedi.
– Atyraý munaı óńdeý zaýytyn Reseıge satýmúlde durys emes. Meniń oıymsha, Reseı bul turǵyda qysym jasap otyr ma eken... Qazir Ýkraınanyń Reseıdegi munaı óńdeý zaýyttaryn atqylap, onyń birnesheýin isten shyǵardy. Osynyń saldarynan Reseıdiń janar-jaǵarmaı stanııalarynda benzın tapshylyǵyna baılanysty problema paıda boldy. Ásirese, Eýropa aımaǵyna qaraıtyn terrıtorııasynda kezek bolyp jatyr. Osyǵan baılanysty soǵys alańyna jaqyn mańaıda munaı óńdeý tıimsiz, sodan Atyraýdyń munaı óńdeý zaýytyn alý jóninde usynystar túsip jatyr dep estımin. Biraq bul zaýyt satylatyn bolsa, biz úlken shý shyǵaramyz. Birinshi kezekte agressııalyq eldiń typ-tynysh jatqan, Eýropa odaǵyna umtylyp, óziniń tili men dini jáne mádenıetindamytýǵa talpynǵan elge basa-kóktep barǵan Reseıge strategııalyq nysandy berip jatqanymyz álem qaýymdastyǵynyń aldynda óte túsiniksiz másele bolady. Sondyqtan da men Qazaqstan bıligi ondaıǵa barmaıdy dep oılaımyn, – dedi depýtat Bapı.
«ULTTYQ QAÝIPSIZDIKKE QATER»
Sarapshylar «Qazaqstannyń eń kúlsheli jerlerin, kenishterin Reseıge berip jatyrmyz» dep syn aıtady. Olar Qazaqstannyń jer asty, jer ústi baılyǵyn soǵys áreketin toqtatpaǵan, sankııa astyndaǵy elge berýdiń tıimsizdigin jıi aıtyp júr. Osy oraıda sońǵy ýaqytta áleýmettik jeli men aqparattyq resýrstarda Reseıge satylǵany bar, satylmaǵy bar, óndiris oryndarynyń tizimi paıda bolǵan edi.
– Sońǵy kezderi áleýmettik jelide shyǵyp jatqan aqparattardy qaradym. Solardyń keıbiri 1-2 jyldyń ishinde emes, 90 jyldardan bastap Reseıge berilgen nysandar eken. Ol endi bir sońǵy 5 jyldyń ishinde berilip ketken bolsa, birsári. Óndiristik nysandardyń bári derlik anaý 90 jyldardan bergi Qazaqstan men Reseıdiń arasyndaǵy qarym-qatynastyń áserinen berilgen dúnıe. Ekonomıka boıynsha Qytaı, AQSh, Franııa sekildi elderdiń de nysandary bar. Osy turǵydan kelgende ekonomıkalyq baılanysty tereńdetken durys. Biraq Reseıdiń sońǵy kezderi Qazaqstannyń atom, ýran sekildi óndiris salasyndaǵy qyzyǵýshylyǵy ulttyq qaýipsizdigimizge qorqynysh týdyrady, – deıdi depýtat Ermurat Bapı.
28 sáýirden bastap Reseıdiń keı óńirlerinde janarmaı tapshylyǵy bastalǵany belgili. Ýkraına tarapynan Reseıdiń munaı óńdeý zaýyttaryna jasalǵan shabýyly elde úlken munaı tapshylyǵyn týdyrdy dep habarlanǵan BAQ-ta.
Shynar Aqjanqyzy
