Dárigerdiń qadirin aýyrǵanda bilemiz. Bilikti dáriger – qaı qoǵam úshin de aýadaı qajet maman. Otandyq dárigerlerdi, onyń ishinde aımaqtarda eńbek etip júrgen aq halaqqyt abzal jandardy ne tolǵandyrady? Olardyń ne nárse yntalandyrady? Osy týraly Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanyndaǵy Kókshoqy alǵashqy medıınalyq-sanıtarlyq kómek ortalyǵynyń bólim meńgerýshisi, joǵary sanatty, bilikti de tájirıbeli dáriger Uljan Júnisovadan suraǵan edik.
– Qurmetti Uljan Jylqyaıdarqyzy, joǵary bilikti maman retinde óńirde qyzmet etip jatqanyńyzǵa biraz boldy. Biliktiligine senimdi mamannyń aýdanda turaqtap qalýyna basty ne sebep?
– Joǵary bilikti dáriger atanǵannan bastap, aýylǵa oralýdy kózdedim. Aýyl medıınasyn kóterý, týyp-ósken aýdanymnyń halqyna múltiksiz kómek kórsetý – basty maqsatym boldy. Uzaq jyldan beri sol maqsatyma adaldyq tanytyp kele jatqanym – halyq densaýlyǵyna qosqan úlesim, qurmetim dep bilemin. Týǵan jerimdi jaqsy kóremin. Bolashaq jastarǵa, izimizdi basqan jas dárigerlerge solaı úlgi bolsam deımin. Sonymen qatar, óz balalaryma ónege bola bilý – qasıetti paryzym.
– Karantın kezin, kovıd dúrbeleńin ótkergenimizge kóp bolmady. Sol kezde ózińizge adam retinde, maman retinde ne túıdińiz?
– Dúnıe júzi boıynsha dúrbeleń bolǵan Covid-19 epıdemııasy kezinde halyqtyń kózindegi úreıdi kóp kórdik. Degenmen, ómir súrýge degen talpynysqa da kýá bolǵan sátterde, olarǵa kómek qolyn soza alǵan kezderde, shynymdy aıtsam, osy dárigerlik mamandyqty tańdaǵanymdy maqtan tuttym. Halyqqa qolymnan kelgen kómegimdi kórsete bilgenime sheksiz rıza boldym. Epıdemııaǵa shaldyqqan naýqastardyń ólimnen úrikken qorqynyshyn kórgende, dáriger retinde meıirimdi, kishipeıil bolýdy, der kezinde shuǵyl jaǵdaıdan shyǵý joldaryn tereńirek meńgerdik. Tańnyń atysynan túnniń jarymyna deıin damylsyz jumys istesek te, uıqymyz kelmeıtin, óıtkeni qazir ǵana sap-saý otyrǵan adam dem arasynda júrip ketýi múmkin syndarly sát bolǵandyqtan, qaıta-qaıta tekserip, kómek qolyn sozýdan múlt ketip qalmaıyn dep tyrmysady ekensiń. Negizi mamandyǵymyzǵa baılanysty, ólim úreıin jıi kóremiz ǵoı. Al epıdemııa kezinde ony kórý tym jıiledi. Biraq eń qıyny sol, 10-15 kúndep bala-shaǵańdy kórmeı kúni-túni jumys isteý qatty qajytty. Túıgenim: kovıd kezinde qosymsha syrqaty joq, salaýtty ómir saltyn ustanatyn, ómirge qushtar adamdar aýrýdy ońaıyraq eńserdi.
– Qazirgi otandyq medıınanyń úsh túıitkili men úsh jetistigi ne dese, qalaı jaýap berer edińiz?
– Qazirgi otandyq medıınanyń úsh jetistigi degende oıyma alǵash kelgenderi:
- Qazirgi medıınanyń qarqyndy damýy.
- Innovaııalyq tehnologııalardyń keńinen engizilip jatýy.
- Shetelde jasalyp jatqan kúrdeli otalar óz elimizde de jasalýy.
Al kemshilik joq emes, bar. Máselen, otandyq aqparattyq júıelerdi ıntegraııalaý jaǵy kemshin. Ortaq baza bolsa deımin. Máselen, adam qaıtys boldy dep RPN-ge engizemiz, biraq ol KMIS-te qaıtadan «tiri» bolyp turady. Dárini jazǵanda da bir júıe ekinshi júıege sáıkes kelmeı, bir jasaǵandy eki qaıtara engizýge májbúr bolyp jatamyz. Ekinshi olqylyq: Jalpy tájirıbeli dárigerlerdiń júktemesin azaıtý aýadaı qajet. Shynyn aıtsaq, sondaı júktememen otyrǵan kóp dárigerdiń syrqatqa durystap kóńil bólýge shamasy joq. Qaǵazy, kompıýteri ekinshi jaqtan turady. Ekpe salatyn deni saý balalardy da osy dáriger, qatty aýyryp turǵan naýqasty da bir adam ózi qaraǵan soń, sapanyń aqsaıtyny sózsiz. Sonymen qatar, emhanaǵa kezek jaǵyn retteý de – kún tártibindegi másele. Qarttar jaǵy elektrondyq kezek degendi jete túsine bermegendikten, naýqasty qabyldaýda túıitkilder týyndap jatady.
– Medıına salasynda neshe jyldan beri qyzmet etesiz, qıyndyǵy men jaýapkershiligi mol bul salany tańdaýyńyzǵa ne sebep boldy?
– Medıına salasynda qyzmet atqarǵanyma – 17 jyl. Bul mamandyqty tańdaýdaǵy basty maqsatym – densaýlyq salasyn jiti meńgerip, halyqqa sapaly, qoljetimdi qyzmet kórsetý.
– Qazaq medıınasy damý úshin memleket degen menedjerdiń ustanymy qandaı bolýy kerek dep oılaısyz?
– Memleket degen menedjerdiń ustanymy – jaqsylap josparlaý, muqııat uıymdastyrý, qısyndy úılestirý, ádildikpen baqylaý jáne barynsha yntalandyrý.
– "Aýyryp em izdegenshe, aýyrmaıtyn jol izde" degen sóz búginde qanshalyqty ózekti? Qarapaıym halyqqa GMO-sy kóp, azyq-túligi qymbat qazirgi kezeńde densaýlyǵyna baılanysty qandaı keńes berer edińiz?
– Halyqqa salaýatty ómir súrýdi nasıhattaý – óte mańyzdy mindet. Ár adamnyń aınymas serigi olar: sportpen shuǵyldaný, tabıǵı ónimderdi tutyný, taza aýada serýendeý jáne kóterińki kóńil-kúı. Jylyna kem degende 1 ret aldyn ala tekserýden ótýdiń de máni zor. Pedagog, Alash dárigeri Bilál Maldybaıuly aıtqandaı «Uzaq ómir súrýdiń syry – tazalyq».
– Ózińiz bilikti dáriger ǵana emes, kópbalaly anasyz da. Jumys pen otbasyn úılestirýdegi sizdiń formýlańyz qandaı?
– Eńbek pen otbasyn teńdeı uıymdastyrý áıel zaty úshin ońaı emes ekeni belgili. Otbasy – qoǵamnyń eń ózekti qurylymy. Mamandyq boıynsha jumys ta áleýmet úshin mańyzdy. Jumys pen otbasyn birge alyp júrý ońaı sharýa emes, alaıda ózim osy medıına salasyn tańdaǵannan keıin, osy dárigerlik mamandyǵymdy otbasymmen qatar ıgerýdi jón kórdim. Ózim kópbalaly otbasynan shyqqandyqtan, ul-qyzdarymnyń janashyr baýyry kóp bolǵanyn qaladym. Eńbeksúıgishtikti, otbasynyń qamqorshysy bolýdy, januıanyń uıytqysy bolýdy, erin kúte bilýdi, bala tárbıeleý jáne analyq boryshymdy oryndaýdy osy tańdaǵan dárigerlik mamandyǵymmen qatar alyp júremin dep maqsat etkenmin. Qudaı qýat berip, sonyń údesinen shyǵýǵa barynsha tyrysyp kelemin.
– Ózińizdiń izińizdi basyp kele jatqan jas býyn dárigerlerge orta býyn ókili retinde qandaı keńes aıtar edińiz?
– Keleshek jas býyn mamandarǵa berer keńesim: aq halatty abzal jan degen atqa kir keltirmeı, halyqqa meıirimdiligimen qatar, adal qyzmet kórsetý kerektigin umytpańyzdar. Bilimin úzdiksiz shyńdap, izdeniste bolý, jumysyna jaýapkershilikpen qaraý, qazirgi zaman talabyna saı damyp jatqan ǵylymı tehnologııalardy meńgerýge keńes berer edim. Al bolashaq aq halatty abzal jandarǵa joǵary oqý oryndarynda bilikti, úzdiksiz izdenis ústindegi, shetelde bilimin shyńdaǵan, talap qoıa alatyn ustazdar dáris berse, nur ústine nur bolar edi.
–Suhbatyńyzǵa raqmet! Eńbegińizge bereke tileımiz!
Alma Saılaýqyzy
