Demalystyń sońy jaǵymsyz oqıǵalarmen este qalmas úshin qaýipsizdik erejelerin bilip, ony saqtaý mańyzdy, dep habarlaıdy «Adyrna» tilshisi Almaty.tv -ǵa silteme jasap.
Almaty qalasy TJ joıý basqarmasynyń bastyǵy Denıs Iarev kez kelgen týrıstik sapar birqatar qıyndyqtarmen baılanysty ekenin atap ótti. Olar sol jerdegi naqty kedergiler de, aýa raıynyń kúrt ózgerýi de bolýy múmkin.
- Tabıǵat aıasyna shyǵarda ústińizge kıgen kıimderdiń soǵan saı bolýyna mán berý kerek. Ol yńǵaıly jáne yqtımal qaýipterden qorǵaýdy qamtamasyz etýi tıis, - dedi basqarmasynyń bastyǵy.
Maman aýa raıy boljamyn jáne daýyl týraly eskertýlerdiń yqtımaldyǵyn eskerýdi usynady:
- taýly jerlerde aýa raıy nasharlaǵan jaǵdaıda, sapardy basqa kúnge aýystyryńyz. Bul ashyq sý obektilerine de qatysty.
- saparǵa shyǵar ýaqytty ǵana emes (saparǵa tańerteń erte shyqqan durys), sonymen qatar qaıtý ýaqytyn da josparlańyz.
Qolaısyz aýa raıynda jaraqat alý qaýpi birneshe ese artady. Eger taýda júrgende aýa raıy buzylsa, eń durysy, qalaǵa oralý nemese tómen túse bastaý kerek. Naızaǵaı kezinde jalǵyz turǵan aǵashtardyń astyna jasyrynýǵa bolmaıdy. Eger ózińizdi nashar sezinip tursańyz, taýǵa barýdy keıinge qaldyrý kerek.
Brıfıngke qatysqan TJM Respýblıkalyq jedel-qutqarý jasaǵynyń bas qutqarýshysy, kınologııalyq bólimsheniń mamany Dmıtrıı Denısov týystaryna nemese tanystaryna qaıda bara jatqanyńyzdy habarlaýdy usynady.
- Adamnyń qaýipsizdigi óziniń qolynda. Bul týraly únemi oılaný kerek. Eger oqys jaǵdaı bolsa, qutqarýshylar birden kelmeıdi. Taýly aımaq bolǵandyqtan osyny eskerý qajet, - dedi ol.
Tekserilgen oryndar men baǵyttardy tańdańyz:
- Siz baratyn jerińizdiń jaı-kúıi men tabıǵatty paıdalaný rejımin naqtylańyz. Ulttyq saıabaqtar, qoryqtar men orman sharýashylyqtaryna barýdyń naqty erejeleri bar;
- jer bederi men siz bet alǵan baǵyt sizdiń daıyndyq deńgeıińizge sáıkes keletinine kóz jetkizińiz. Eger siz kúrdeli, kóp kúndik jolǵa shyǵýdy josparlasańyz, kásibı nusqaýshyǵa júgingen jón;
- bir kúnde birneshe núktege barýǵa tyryspańyz;
- taýǵa jalǵyz barmańyz, vızýaldy qoljetimdilik sheginde oryndardy tańdańyz jáne tańdalǵan núkteden aýytqymańyz.
Sonymen birge, qutqarýshy adasyp qalǵan jaǵdaıda ózin qalaı ustaý kerektigine keńes berdi:
- baılanys bolǵan jaǵdaıda 112 nómiri boıynsha TJD biryńǵaı kezekshi-dıspetcherlik qyzmetine mynadaı aqparatty habarlaý qajet: qaıda, qaıdan, qansha júrdi, qaı jerden ótti, qazir ne kórip tursyz jáne odan ári suraý boıynsha. Qyzmet QR IIM TJB Respýblıkalyq jedel-qutqarý jasaǵymen baılanystyrady. Eger siz qońyraý shalsańyz, ornyńyzda qalyńyz, qajet bolsa, ózińizge alǵashqy kómek kórsetińiz jáne óz betińizshe shyǵýǵa tyryspańyz;
- eger baılanys bolmasa, joldan shyqpańyz, basqa jol izdemeńiz. Jaqyn jerde ashyq aýmaqty taýyp, sonda bolyńyz;
- eger ótken ýaqyt boıynsha siz alysqa uzamaǵan bolsańyz (ózińizdiń baǵalaýyńyz árdaıym obektıvti bola bermeıtinin eskerińiz), kúndizgi ýaqytta kelgen soqpaq baǵytymen tanys jerlerge nemese baılanys paıda bolǵanǵa deıin tómen túsińiz. Eger senimdi bolmasańyz, úreılenip, qoryqsańyz – ornyńyzda qalyńyz;
- eger tuman tússe nemese qatty jańbyr jaýsa, kútken durys;
- eger siz ashyq jerde bolsańyz, qarańǵyda ot jaǵýǵa nemese sham jaǵýǵa bolady – bul qutqarýshylar úshin qosymsha belgiler.
Tabıǵat aıasyna demalysqa shyǵarda taǵy neni daıyndaý kerek:
- telefon men paýebankti 100% qýattańyz, qol sham alyńyz;
- sáıkes keletin ashyq tústi kıim men yńǵaıly aıaq kıimdi tańdańyz, mindetti túrde - bas kıim jáne aýa-raıy ózgergen jaǵdaıda jyly kıimder jıyntyǵy;
- alǵashqy kómek qobdıshasyn jınańyz. Eń az degende onyń ishinde: antıseptık, tańǵysh, antıgıstamınder jáne dárigerdiń nusqaýy boıynsha tabletkalar. Eń kóp degende, qaıda jáne qanshalyqty baratynyńyzǵa baılanysty. Kúnnen qorǵaıtyn kremdi, kúıikke qarsy quraldardy jáne jándikterge qarsy spreıdi, gıgıenalyq quraldardy umytpańyz;
- sý men azyq-túlik qoryn daıyndańyz. Demalys kezinde ózińizge tanys emes taǵamdardan dám tatýǵa bolmaıdy, qantty gazdalǵan sýsyndar men alkogoldik sýsyndardy qoldaný usynylmaıdy;
- eger siz jaı ǵana serýendep, jeńil pıknıkpen shektelgińiz kelmeı, ot jaǵý kerek bolsa, ol úshin qajetti mangal, otyn men tutatý quraldaryn qamtamasyz etýińiz kerek. Jerde ot jaǵýǵa bolmaıdy - tek arnaıy belgilengen jerlerde jaǵý kerek.
Kókke shyqqanda, qoqys dorbalaryn ózińizben birge alyp júrińiz, sodan keıin ony búkil alańnan jınap júrmes úshin olarǵa qoqysty birden salyńyz. Ormanda ózińizdi ustaý erejelerin saqtaı otyryp, siz tabıǵatty ǵana emes, aqshańyzdy da saqtaısyz.
Qutqarýshylar qar kóshkinine túsken kezde, úmitsizdik pen úreılenbeýdi, tynys alý úshin durys toptasýdy usynady. Kóshkinniń toqtaǵanyn kútińiz. Eger qozǵalý múmkindigi bolsa, joǵary qaraı jorǵalańyz. Aıqaılamańyz: sizdi estý ekitalaı, esesine siz kúshińiz, ottegi men jylýdy joǵaltasyz.
Jaıaý serýendeý kezinde saqtyq sharalaryn elemeýge bolmaıdy, tipti olar sizge bolmashy bolyp kórinse de. Týrıstik toptyń barlyq músheleriniń habardarlyǵy kútpegen jaǵdaılardan aýlaq bolýǵa, ýaqytty paıdaly jáne jaǵymdy ótkizýge kómektesedi.
