Nyneshnıaıa osen vydalas ochen «dıskýssıonnoı» v relıgıoznoı sfere. Nachalas ona s shýma v soıalnyh setıah ı SMI pered ýchebnym godom po povodý noshenııa hıdjaba v shkole, prodoljalas elyı sentıabr. I vot v nachale oktıabrıa neskolko depýtatov parlamenta podnıalı temý destrýktıvnyh relıgıoznyh techenıı v Kazahstane.
Popravkı ılı razrabotka novogo zakonoproekta
Depýtaty ı ranshe vyskazyvalıs protıv relıgıoznoı radıkalızaıı strany. No v etot raz na odnoı nedele vystýpılı neskolko depýtatov parlamenta: Kazybek Isa ot frakıı «Ak jol», Amanjol Altaı ot frakıı AMANAT, Ermýrat Bapı ı senator Nýrtore Jýsıp. I vse chetvero vyskazalıs o neobhodımostı zakonodatelno presekat teh, kto sovershaet napadkı na tradııonnyı Islam ı kýltýrý, ýstanovıt zaslony radıkalnym techenııam, podryvaıýım nashı naıonalnye ınteresy, tradııı, edınstvo, ýgrojaıýım bezopasnostı gosýdarstva.
I depýtatskıe zaprosy ne ostalıs nezamechennymı.
Naprımer, posle vystýplenıı depýtatov prezıdent Kasym-Jomart Tokaev skazal, chto shkola – eto obrazovatelnoe zavedenıe, kýda detı prıhodıat polýchat znanııa: «Togda kak relıgıoznye ýbejdenııa – eto vybor ı chastnoe delo kajdogo grajdanına. Svoboda veroıspovedanııa v nasheı strane garantırýetsıa zakonom. Dýmaıý, býdet pravılnym, eslı rebenok sdelaet svoı vybor, kogda ýje podrastet, ı ý nego sformırýetsıa sobstvennoe mırovozzrenıe. Samoe glavnoe, vospıtat pokolenıe, obladaıýee otkrytym mırovozzrenıem, ıasnym soznanıem, vernoe tradıııam».
A mınıstr kýltýry ı ınformaıı Aıda Balaeva zaıavıla, chto býdýt popravkı v zakon ılı razrabotka novogo zakonoproekta: «Týt s ýchetom togo, chto byla depýtatskaıa ınııatıva, ıa polagaıý, chto s depýtatskım korpýsom my býdem ýje v blıjaıshee vremıa rassmatrıvat etot vopros».
Balaeva skazala o vozmojnostı zapreta noshenııa relıgıoznoı odejdy v obestvennyh mestah: «Po kraıneı mere, v obestvennyh mestah, eto ıa ýje vıjý praktıka vo vsem mıre, poskolký vopros naıonalnoı bezopasnostı tam, gde v obestvennyh mestah zakryvaıýt lıo, otdelno slojno raspoznat po kakım-lıbo prıznakam. Kak ýpolnomochennyı organ, my býdem rabotat nad ýsılenıem raboty v etom napravlenıı ı ýjestochenıı zakonodatelnyh norm v dannom napravlenıı».
Mınıstr takje otmetıla, chto ý nas ıdet aktıvnaıa rabota po borbe s relıgıoznym ekstremızmom. Mınısterstvo provodıt krýglosýtochnyı monıtorıng, osobenno v sosetıah ı ınternet-ızdanııah po vyıavlenııý materıalov destrýktıvnogo haraktera. Po ee dannym, s 1 ıanvarıa do kona sentıabrıa v ınternete vyıavılı 14 860 materıalov, soderjaıh prınıpy propagandy, terrorızma ı relıgıoznogo ekstremızma.
Tema radıkalızma stala osobenno aktýalnoı posle Qantara. Nedarom depýtaty svıazyvaıýt tragıcheskıe ıanvarskıe sobytııa s rasprostranenıem netradııonnyh relıgıoznyh techenıı, ýgrojaıýıh naıonalnoı bezopasnostı. Salafıty (vahhabıty), ývereny parlamentarıı, est daje sredı vysokopostavlennyh chınovnıkov ız starogo Kazahstana, soprotıvlıaıýıhsıa provodımym v strane reformam. Poetomý depýtaty trebýıýt srochno prınıat zakon o protıvodeıstvıı relıgıoznomý ekstremızmý ı radıkalızmý.
Naprımer, Kazybek Isa schıtaet neobhodımym zakonodatelno zapretıt relıgıoznye techenııa, podryvaıýıe naıonalnye ınteresy, naıonalnoe edınstvo ı ýgrojaıýıe bezopasnostı gosýdarstva.
Depýtat prıvel slova Mashhýr Jýsýpa, kotoryı ee sto let tomý nazad predosteregal ob opasnostı relıgıoznogo radıkalızma: «Dini bar da, ulty joq, Saqaly bar da, murty joq, El túbine sol jeter! – dep, bir ǵasyr buryn murtsyz saqaldylardan saqtandyryp jyr jazǵan Máshhúr Júsip áýlıe shynynda kóregen eken».
Po slovam Kazybek Isa, v 2009 g., kogda v parlamente vnosılıs ızmenenııa v zakon o relıgıı, depýtaty podnımalı vopros blokırovkı relıgıoznyh radıkalnyh techenıı. «Togdashnıaıa vlast ne smogla vvestı etý zapreaıýýıý normý. Eslı by v to vremıa bylı prınıaty etı popravkı, ne bylo by takıh tragedıı, kotorye v ıtoge vylılıs v krovavýıý boınıý Qantara, ne bylo by segodnıashnego razdelenııa naıı na dve chastı relıgıoznymı destrýktıvnymı techenııamı», – otmetıl depýtat.
On takje zaıavıl: kogda v 2016 g. vlast reshıla vzıat pod kontrol etý problemý, chtoby zakonodatelno zapretıt relıgıoznyı radıkalızm, kogda podderjalı vse mınısterstva, Genprokýratýra ı Verhovnyı sýd, tolko Komıtet naıonalnoı bezopasnostı vystýpıl protıv, ı dannyı zapret ne voshel v zakon. I my napısalı v gazete «Qazaq úni» statıý «Ulttyq qaýipsizdik komıteti – ultqa qaýipti komıtet pe?» («Komıtet naıonalnoı bezopasnostı – opasnyı komıtet dlıa naıı?»). Nashı podozrenııa podtverdılıs vo vremıa ıanvarskoı tragedıı! Relıgıoznye destrýktıvnye techenııa delıat straný popolam, prevraaıa nashıh molodyh lıýdeı v opasnye sıly protıv strany.
Teper glavý KNB s ego zamestıtelıamı sýdıat za gosýdarstvennýıý ızmený. Izvestno, chto glavnoı sıloı krovavogo ınıdenta v Ianvare bylı opredeleny relıgıoznye radıkalnye grýppırovkı ı vedetsıa rassledovanıe, – zaklıýchıl Kazybek Isa.
Lıteratýra – pod zapretom, a destrýktıvnoe techenıe – net
Stoıt otmetıt, chto v Ýzbekıstane ı Tadjıkıstane salafızm davno zapreen na zakonodatelnom ýrovne.
Iz-za teraktov terrorıstov s seredıny 90-h gg. do poslednego vremenı v Ýzbekıstane jestko borolıs s ıslamskoı atrıbýtıkoı, opasaıas rasprostranenııa destrýktıvnyh techenıı. Hıdjab nelzıa bylo nosıt v obestvennyh mestah – za eto jenın moglı zabrat v profılaktıcheskıı ýchastok. Ý mýjchın nasılno sbrıvalı borody. I eta praktıka v otnoshenıı noshenııa borody po relıgıoznym soobrajenııam ostalas do sıh por.
Za prozelıtızm, mıssıonerstvo ı t.d. mojno polýchıt nakazanııa, ne govorıa o rasprostranenıı ekstremıstkoı lıteratýry ı ıdeı ekstremızma ı terrorızma. Chınovnıkı za svoıý pokaznýıý relıgıoznost moglı lıshıtsıa raboty.
V Kazahstane, naoborot, radıkaly okazalıs pod zaıtoı. Okazalos, ý nas bylı «spıaıe ıacheıkı» boevıkov salafıtskogo ılı radıkalnogo ıslamskogo tolka: ıh kýrırovalı organy, ım pokrovıtelstvovalı nekotorye persony ız vlastı.
Ne govorıa o rasprostranenıı salafızma v «mestah ne stol otdalennyh».
I osnovnaıa opasnost – eto rısk sraıvanııa ekstremızma ne tolko s krımınalom, no ı s vlastıý, chto otchastı slýchılos v ıanvarskıh sobytııah. Ispolnıtelı perevorota rasschıtyvalı ıspolzovat radıkalnye grýppy dlıa organızaıı massovyh besporıadkov ı teraktov protıv svoıh polıtıcheskıh opponentov.
Ý nas bylı preedenty, kogda predstavıtelı radıkalnyh strýktýr pytalıs zanımatsıa krımınalnoı deıatelnostıý, chtoby polýchennye v rezýltate sredstva potratıt na ekstremıstskýıý deıatelnost – zakýpký orýjııa, rasprostranenıe lıstovok ı t.d. Naprımer, v 2007 g. sotrýdnıkı DKNB Karagandınskoı oblastı zaderjalı chetveryh prıverjenev salafızma, kotorye, po dannym pravoohranıtelnyh organov, na krımınalnoı deıatelnostı sobıralıs zarabatyvat dengı dlıa provedenııa djıhada.
Eksperty otmechaıýt: eslı posmotret na «Spısok relıgıoznoı lıteratýry ı ınformaıonnyh materıalov, prıznannyh ekstremıstskımı ı zapreennyh k vvozý, ızdanııý ı rasprostranenııý na terrıtorıı RK», to ývıdım, chto 80% sostavlıaet vahhabıtskaıa lıteratýra, ostalnaıa lıteratýra – partıı «Hız být-Tahrır» ı drýgıh nemýsýlmanskıh relıgıoznyh organızaıı.
Voznıkaet vopros, pochemý ne zapreaetsıa destrýktıvno-relıgıoznoe techenıe, lıteratýra kotorogo v bolshom kolıchestve zapreena sýdom RK?
Prıshlo vremıa zapreta salafıtskoı ıdeologıı
Sýt zapreta doljna svodıtsıa ne k tomý, chtoby nachat ohotý na salafıtov ı sajat v tıýrmy kajdogo, kto ım ıavlıaetsıa, a lısh k tomý, chtoby na osnovanıı prıznanııa salafıtskoı ıdeologıı ekstremıstskoı zapretıt ee propagandý.
Malo zapretıt knıgı, broshıýry, statı radıkalnyh deıateleı, neobhodımo zapretıt samý salafıtskýıý ıdeologııý, ee propagandý, posredstvom kotoroı kolıchestvo salafıtov rastet kajdyı god. I reshenııa drýgoı problemy – salafızm poıavılsıa takje cherez ımamov, polýchıvshıh dýhovnoe obrazovanıe za rýbejom. Nelzıa obýchat salafızmý ımamov.
Nedavno bylo zaıavleno, chto v 2023 g. ý nas vyıavılı okolo 80 tysıach polzovateleı Setı ız chısla molodejı, sostoıaeı v destrýktıvnyh soobestvah.
Prıshlo vremıa zapretıt ıdeologıcheskýıý, relıgıoznýıý osnový ıanvarskoı tragedıı.
V 2017 g. bylo zaıavleno, chto glavnaıa terrorıstıcheskaıa ýgroza dlıa RK ıshodıt, kak ı ranee, ot posledovateleı netradııonnogo relıgıoznogo techenııa salafızm. Ob etom zaıavıl togdashnıı zamestıtel predsedatelıa KNB Nýrgalı Bılısbekov: «Konechnoı elıý doljno byt ýstranenıe soıalnoı bazy dlıa rasprostranenııa ekstremıstskoı ıdeologıı – prejde vsego, eto prıverjeny salafızma, kotorye ostaıýtsıa osnovoı dlıa formırovanııa novyh radıkalnyh grýpp… V otchetnyı perıod na terrıtorıı strany ne dopýeno sovershenııa 12 terrorıstıcheskıh ı ınyh nasılstvennyh ekstremıstskıh akıı, vsego za terrorıstıcheskıı ı relıgıoznyı ekstremızm osýjdeny 123 radıkala. Narıadý s etım, sledýet prıznat, chto ne ýdalos predotvratıt dva akta terrorızma, sovershennye radıkalnymı lıamı v Almaty ı v Aktobe».
Posle teraktov v Aktobe v 2016 g. stalı pısat o tom, chto mojet realızovatsıa jelanıe ıslamıstov po ırakskomý ılı sırııskomý senarııý kontrolırovat neftıanye ıstochnıkı kak sfery svoıh dohodov. Mol, neftepromysly na zapade Kazahstana – lakomyı kýsok dlıa radıkalov, tak kak onı mogýt stat pıtatelnoı pochvoı dlıa býdýeı destabılızaıı.
V ıtoge «sırııskıı senarıı» radıkalov chýt bylo ne realızovalsıa v 2022 g. v Almaty.
Po dannym Antıterrorıstıcheskogo entra RK, po sostoıanııý na kone 2019 g. v Kazahstane projıvalo svyshe 20 tysıach posledovateleı destrýktıvnyh relıgıoznyh ıdeologıı.
Zapretıt ıdeologııý mojno prıznav ee ekstremıstskoı. Kak eto sdelat pravılno – zadacha ýpolnomochennyh organov, depýtatov, ıýrıstov ı relıgıoznyh ekspertov: vvodıt popravkı ılı prınıat novyı zakon. Sovokýpnost vseh teraktov v Kazahstane, sovershennyh salafıtamı, ıavlıaetsıa dlıa etogo ochen veskoı prıchınoı prıznat radıkalızm ı ekstremızm salafızma.
V to je vremıa na gosýdarstvennom ýrovne neobhodımo ızýchenıe ı propaganda tradııonnoı relıgıı, kýltýry, ıazyka, odejdy dlıa protıvodeıstvııa radıkalızmý.
Dastan Eldosov
