Коронавирус бәріне белгісіз және қауіпті жау болып қала бермек. Қазіргі дағдарыс жағдайында, егер кімде-кім «мықты» және «әлсіз» деген статус үшін таласса, үлкен жетістікке жетуі екіталай. Осы қиын-қыстау уақытта адамзат өз өмірі үшін қатал да қымбат бағаны төлеуде, ол үшін болашақта "біреулер" тарихи жауапкершілікке тартылады.
1 сәуірде ОПЕК + мұнай өндіруді азайту туралы келісімді тоқтатты. Жай ғана тоқтамай әлемдік нарықтағы мұнай бағасы үшін барлық жағымсыз рекордтарды жойған жағдайда тоқтады. Процесті бақылауды жоғалтты. Оның нақты дәлелдері жоқ, тек ауызекі әңгімелер ғана айтылуда, олардың әрқайсысын ашып, талдауға тура келеді, оның өзі қазір ашықтықтың жоқтығынан қиын болуда.
Ресей Энергетика Министрлігінің басшысы Александр Новак мұнай соғысының кезінде ешкім мұнайға сұраныстың бұрын-соңды болмаған төмендеуіне әкелетін пандемия күтпегенін айтты. Новактың айтуынша, «ОПЕК + альянсындағы өндірістің күтілетін төмендеуінен он есе көп» және «бағаның төмендеуіне әсер еткен негізгі фактор бүкіл әлемде коронавирустың таралуы және үкіметтердің экономикалық белсенділікті шектеу бойынша бұрын-соңды болмаған шараларымен байланысты».
Бұдан шығатын қорытынды: пандемиямен күрес бірінші кезектегі мәселе және адамзаттың осы шайқастағы жеңісі ғана мұнай нарығындағы және бүкіл әлемдік экономикадағы жағдайды өзгерте алады. Яғни, «мұнай соғысы» деп ат қойып, айдар таққан мемлекеттік мүдделер, сондай-ақ олармен бірге жүретін сыртқы факторлар мен жағдайлар басқа міндеттермен алмастырыла бастады. Негізгі қатерді жою үшін өзара әрекеттесудің тиімді құралдары мен тетіктерін іздеу қажет еді. Мұндай шараларға ешкім дайын болмады.
АҚШ президенті Дональд Трамп «дәл осы сәтте» «мұнай соғысына» араласатынын және Ресей мен Сауд Арабиясына жағдайды өзгерту үшін қысым жасай алатынын мәлімдегенде, Вашингтон тек араласып қана қоймай, оқиғалардың барысын бақылап отыратын сияқты болды. Осыған байланысты американдық The Wall Street Journal басылымы Трамп Эр-Риядты Ресейге қарсы «екінші соққы» дайындап, «мұнай соғысына» баруға итермелеген нұсқасын алға тартты.
Біріншісі Nord Stream 2 газ құбырына қатысты санкциялар түрінде өтті. Екіншісі: мұнай өндірісі туралы ойын. Мұнай кірісі Ресей мемлекеттік бюджетінің 40% қамтамасыз ететіндігін ескере отырып, Путин режимінің тұрақтылығына тікелей қауіп төндіреді. Сонымен бірге, The Wall Street Journal Ақ үй тақтатас өндірісін құрбан етуге тактикалық мақсатта дайын екенін айтады. Берлиннің ғылым және саясат қорының (SWP) сарапшысы Янис Клуге «тақтатас өндірісі тоқтамайды, өндіріс қажетті жағдайлармен қамтамасыз етіледі ». Ол сондай ақ Ресеймен ұзақ мерзімді геосаяси мүдделес «Венесуэла мен Иранды құрбан етуге» шақырды.
Мұндай пайымдаудың қисыны Сауд Арабиясының карточкасы ойнатылып, Эр-Риядтың ықтимал соққыға ұшырағанын білдіреді. Мұнай нарықтарындағы тұрақтандыру туралы Саудиялықтар мен Мәскеумен телефон арқылы сөйлескен Трамп болды. Ал Ақ үйде американдық мұнай саласының басшыларымен болған кездесуде ол жақында Ресей мен Сауд Арабиясының басшыларымен сөйлескенін және екі ел бірнеше күн ішінде келісімшартқа қол жеткізуге болатындығын, бұл өндірісті азайтып, қымбаттауына ықпал ететінін айтты. Алайда, американдық сарапшылар назар аудардған жайт жақында мұнай бағасының қысқа мерзімді өсуі екі фактормен байланысты болды: Трамптың мәлімдемесі және Қытай өзінің стратегиялық қорлары үшін шикі мұнайды сатып алуды тездетіп жіберді. Бұл кезде, сарапшылардың айтуынша, «рецессия американдық экономиканы басып озды» және пандемия жүздеген мың адамның өмірін алуы оның қанша уақытқа созылатынына байланысты болады.
Қазіргі жағдайдың бірегейлігі мынада: Трамптың АҚШ-Ресей-Сауд Арабиясы үштігін құру немесе ОПЕК + -тің мұнай секторындағы қызметін қалпына келтіру туралы идеясы жүзеге асырылса да, мұнай өндірісін азайту және әлемдегі нарықтық жағдайды қалыпқа келтіру туралы келісімге қол жеткізуге біраз уақыт кетеді. Сондықтан саясаткерлердің энергетикалық нарықты тұрақтандыру мақсатында талқылауға және ынтымақтастыққа дайын екендігі туралы мәлімдемелері қарапайым саяси саясаттан бөлек шығуда. Ешбір мемлекетте қиын жағдайдан шығудың нақты жоспары жоқ. Қарама-қайшылық тудырмайтын нәрсе : күн сайын және ай сайын құлдырау ұлттық экономиканың және жалпы әлемдік экономиканың көлемін азайтады және соған байланысты , жұмыссыздықты, депрессияны және суицидті күшейтеді. Фрайбург медициналық университетінің профессоры Герд Антестің айтуынша, «бүгінде бәрі дәрігерлер жайлы жазуда. Саясаткерлер мен экономистер туралы емес». Олардың айтуынша карантин екі аптаға созылмайды, жазға дейін, жыл соңына дейін немесе екі-үш жылға дейін болуы мүмкін дейді.
Коронавирус белгісіз және бәріне қауіпті жау болып қала береді. Онымен соғыс мұнай кен орындарында жүріп жатқан жоқ. Бүгінгі күні Новактың осы бағыттағы кез-келген келіссөздердің пайдасыздығын білдіретіні жайлы мәлімдемесі кездейсоқ емес. Ал Сауд Арабиясы келісімге қатысушы елдерді мұнай өндірісін азайтуға шақырып, «мұнай нарықтарындағы қажетті тепе-теңдікті қалпына келтіретін әділ келісімге жедел қол жеткізуге» шақырды. Рас, Эр-Рияд бұл шешімді «Трамптың және АҚШ-тағы достарының өтінішіне құрметпен қарау» ретінде ұсынып отыр. Мұндай жағдайда барлық елдер бірігіп әрекет етуі керек, өйткені қазіргі дағдарыс жағдайында мұнайдың төмен бағасы басты мәселе емес және бұл салада үлкен жетістіктерге жету үшін жалғыз мемлекетке екіталай. Қазіргі қиын-қыстау уақытта адамзат өз өмірі үшін қатал да қымбат бағаны төлеуде, ол үшін болашақта "біреулер" тарихи жауапкершілікке тартылады.
Станислав Тарасов,"ЦА"
Дайындаған Оңғар Қабден
