Taǧy da Atyrau mūnai öŋdeu zauytyn jaŋǧyrtu taqyrybynda söz qozǧamaqpyn. Nelıkten men öz şolularymda däl osy zauytty erekşe atap öttım?
Onyŋ basty sebebı būl zauyt tolyq jaŋǧyrtudan öttı jäne būrynǧy Atyrau mūnai öŋdeu zauytynyŋ negızınde jaŋa öndırıs orny salyndy. Endı käsıporyn mūnaidy tereŋ öŋdeu keşenı, ärı hoş iıstı zattar şyǧaratyn zauyt. Qaita qūru kezınde tıptı zauyt ışındegı temır joldar da jaŋǧyrtyldy. Mūnai önımderın tüsıru stansasy Atyrau qalasynyŋ syrtyna köşırıldı, būl qala ekologiiasyna da, qauıptılıgı joǧary jükterdı qala şegınen tys tasymaldauǧa da äser etkenı sözsız.
Būqaralyq aqparat qūraldarynda mūnai önımderın, atap aitqanda, janarmai, dizel jäne aviasiialyq otyn öndırısınıŋ aitarlyqtai artuyna bailanysty Atyrau mūnai öŋdeu zauytyn jaŋǧyrtu tiımdılıgınıŋ deŋgeiıne köp köŋıl bölınedı.
Bıraq jürgızılgen qaita qūrudyŋ basqa maŋyzdy nätijesı – käsıporyndy jaŋǧyrtudyŋ el üşın jäne onyŋ ışınde öŋır biudjetı üşın salyq tölemderınıŋ artuy, ekonomikalyq tiımdılıgıne nazar audaru qajet.Elımızdegı eŋ ırı salyq töleuşı "Teŋızşevroil" JŞS Atyrau oblysynyŋ, jalpy elımızdıŋ biudjetın tolyqtyruda şeşuşı röl atqaratyny anyq. Atalǧan zauytty jaŋǧyrtu nätijesınde Atyrau oblysynyŋ biudjetıne tüsetın tüsımderdıŋ ülesı 2017 jylǧy 16,4 mlrd teŋgege östı. 2020 jyl qorytyndysy boiynşa 35,3 mlrd teŋgege deiın jettı.
Sonymen qatar, 2017 jyly Atyrau mūnai öŋdeu zauytynyŋ Atyrau oblysy biudjetıne audarym somasy jergılıktı biudjet kırısterınıŋ jalpy somasynyŋ şamamen 15%-yn qūrady, qazırdıŋ özınde jergılıktı biudjetke salyq tüsımderınıŋ şamamen 20%-yn käsıporyn qamtamasyz etıp otyr. Iаǧni, zauytty jaŋǧyrtu nätijesınde Atyrau mūnai öŋdeu zauytynan oblystyq biudjetke tüsetın salyq tölemderınıŋ kölemı 2,2 esege artty.Bügıngı taŋda Atyrau mūnai öŋdeu zauyty salyq tölemderı boiynşa oblystaǧy ekınşı salyq töleuşı, "Teŋızşevroildan" keiıngı orynda.
2021 jyldyŋ 9 aiynyŋ qorytyndysy boiynşa. Atyrau mūnai öŋdeu zauyty biudjetke şamamen 54,1 mlrd teŋge töledı, jergılıktı biudjetke – 33,6 mlrd teŋge, respublikalyq biudjetke – 20,5 mlrd teŋge.Käsıporyn tek Atyrau oblysynyŋ ǧana emes, bükıl Batys Qazaqstannyŋ ekonomikasynyŋ damuynda şeşuşı röl atqaratyny sözsız. Atyrau mūnai öŋdeu zauytyn jaŋǧyrtu mūnai önımderınıŋ sūranysqa ie türlerın öndırudıŋ oŋ dinamikasyna da, salyqtyŋ ösuımen körınetın jaŋa salalardyŋ ekonomikalyq körsetkışterınıŋ ösu dinamikasyna da aitarlyqtai äser ettı dep senımmen aituǧa bolady. Bügınde bız bırtūtas Atyrau oblysy boiynşa qol jetkızılgen nätijelerınıŋ tiımdılıgın aityp otyrmyz. Atyrau mūnai öŋdeu zauyty öndıretın mūnai önımderın jetkızu geografiiasyn qarastyra otyryp, zauytty jaŋǧyrtu jalpy Batys Qazaqstannyŋ äleumettık-ekonomikalyq damuyna oŋ äser ettı deuge bolady.
Erlan JAUKİN
