QR Úkimeti men QR Ulttyq bankiniń
nesıe raqymshylyǵyn júrgizý qajettiligi týraly jaýabyna
Qazaqstan Kommýnıstik Halyq partııasynyń málimdemesi
Qazaqstan Kommýnıstik Halyq partııasy Úkimet pen Ulttyq banktiń Parlament Májilisindegi «Halyq kommýnısteri» frakııasynyń azamattar men shaǵyn jáne orta bıznes úshin kredıttik raqymshylyq júrgizý qajettigi týraly depýtattyq saýalyna bergen jaýabymen múldem kelispeıdi.
Monetarlyq bılik pen Úkimettiń jaýaby sheneýnikterdiń ómir shyndyǵynan tysqary qalǵanyn kórsetedi. Tipti optımıster de burmalanǵan statıstıkaǵa senýdi doǵardy. Biraq resmı málimetter boıynsha, qazaqstandyqtardyń naqty kiristeriniń jyldyq tómendeýi 2,5%-dy qurady.
Ulttyq banktiń ózi Úkimettiń shekteý sharalary saldarynan oryn alǵan iskerlik belsendiliktiń tómendeýine baılanysty jyl sońyna deıin qazaqstandyqtardyń kredıttelýi ósedi dep boljap otyr.
Muny kommýnısterdiń qalalar men aýyldarda azamattar men shaǵyn jáne orta bıznestiń jaǵdaıy kúrt nasharlap bara jatyr degen baılamy rastaıdy jáne bul azamattardyń naqty qoldaǵy kiristeriniń, shaǵyn jáne orta bıznestiń nesıelendirý esebinen túsiminiń tómendeýin almastyrýǵa májbúr etedi. Jańa nesıeler endi damý úshin emes, aldyńǵy qaryzdardy, jaldaý tólemderin, jumysshylardyń jalaqysyn, salyqtardy jabý úshin alynady.
Bılik 2020 jylǵy 16 naýryz ben 15 maýsym aralyǵynda jeke tulǵalar men ShOB sýbektileri úshin kredıtter boıynsha tólemderdi keıinge qaldyrý usynylǵanyna, ony 1 890 443 adam nemese jeke tulǵalardyń barlyq qaryz alýshylarynyń 34%-y paıdalanǵanyn kóp kórip, bul alańdatarlyq kórsetkish dep dabyl qaǵaýda! Biraq endigi problema kredıt boıynsha kezekti tólemderge qosý úshin keıinge qaldyrylǵan tólemder somasynyń (268 mıllıard teńge) qosylýynda. Bul rette kirister, iskerlik belsendilik jáne tutynýshylyq suranys qalpyna kelgen joq, al bul jaǵdaı kóbin bankrottyqtyń shegine jetkizedi. Sonymen qatar Qazaqstanda jeke tulǵalardyń bankrottyǵy ınstıtýty qarastyrylmaǵan. Bul bankter men mıkroqarjy uıymdaryna azamattardyń quqyqtaryn qýdalaýǵa jáne shekteýge, tipti kepilge qoıýǵa múmkindik beredi.
Kásiporyndardyń qarjylyq jaǵdaıynyń dınamıkasyna júrgizilgen taldaýǵa sáıkes, pandemııanyń taralýyna baılanysty shekteý sharalarynyń saldarynan turaqty kásiporyndar úlesiniń birtindep tómendeýi jáne qarjylyq jaǵdaıy qıyn kásiporyndar sanynyń ósýi baıqalady.
Qazaqstan EAEO elderi arasynda turaqty ustap otyrǵan azyq-túlik baǵasynyń ósýi aıasynda tutynýshylyq suranys apatty túrde tómendep keledi. Búgingi tańda ShOB jáne azamattar Úkimettiń emes, áreket etýiniń arqasynda alǵa basyp keledi.
Úkimet aldaǵy úsh jylǵa kásipkerlikti, jumyspen qamtýdy, AÓK-ni damytýdy qoldaýǵa kredıtter boıynsha syıaqy mólsherlemesin sýbsıdııalaý túrinde eleýli qarajat bólinetinin málimdedi. Qarajat kommerııalyq bankter arqyly ótedi. Demek, paıdanyń kóp bóligi de sol jerde qalady.
Kommýnıster ekonomıkanyń naqty sektoryn qoljetimdi jáne uzaq merzimdi qarjy resýrstarymen qamtamasyz etýge múmkindik bermeıtin kredıt júıesindegi júıeli aýytqýlardy memlekettiń qarjylandyrý tájirıbesi saqtalyp otyrǵanyna nazar aýdarady.
Azamattarymyzdyń ómir súrý sapasyn arttyrýǵa, bilim berýdi, densaýlyq saqtaýdy damytýǵa, kópbalaly jáne halyqtyń áleýmettik osal toptaryn qoldaýǵa jumsaýǵa bolatyn, memleket bóletin qarajat sýbektilerdiń shekteýli tobyn ǵana qamtıdy, sol saldarynan ekonomıkanyń damýynda júıeli ról atqarmaıdy.
Máselen, óńirlerge aǵymdaǵy nysanaly transfertter sheńberinde syıaqy mólsherlemesin sýbsıdııalaýǵa 62 mıllıard teńge bólinedi, sýbsıdııalanǵan jáne kepildendirilmegen jobalardyń sany shamamen 6,5 myńdy quraıdy, ıaǵnı belsendi kásipkerlik sýbektilerin qamtý jarty paıyzdan kem bolady.
Bıznesti qarjylyq qoldaý júıesiniń tıimdiligi óte tómen, qarjylyq deldaldarǵa jáne alýshylardyń shekteýli tobyna ústeme shyǵyndar óte tómen, demek, jaǵdaı túbegeıli ózgeredi dep aıtýdyń qajeti shamaly.
Úkimet shyǵystardyń úırenshikti qurylymyn qaıta qaraýǵa jáne basymdyqtardy ózgertýge tıis. Alaıda onyń ornyna tıimdiligi tómen eski quraldar – oryndalýy kúmán týdyratyn baǵyttardy qarjylandyrý qoldanylady.
Sonymen, kórmelik jáne prezentaııalyq sharalarǵa qarajat bólý jalǵasýda. Degenmen álem osy salada qashyqtyqtan jumys isteýge kóshse de, úlken bıýdjetteri bar kórmelerdi ótkizý jáne kúmándi tıimdilik anahronızmge aınalýda.
Bıliktiń shyndyqtan oqshaýlanýy makroekonomıkalyq boljamdardyń negizsizdiginde, ekonomıkanyń shıkizat qurylymyna baǵdarlanýynda da kórinip otyr.
2021 jyly JIÓ-niń 2,8%-ǵa ósýi ekonomıkanyń 2019 jylǵy deńgeıge deıin qalpyna kele almaıtyndyǵyn bildiredi. Bul rette 2025 jyly 4,6%-ǵa deıin ósýdi jedeldetý jónindegi boljam shyn máninde jalǵyz faktormen – munaı óndirý eksporynyń ósýine sáıkes keledi. Ianǵı ony 17%-ǵa ulǵaıtýmen negizdelgen.
Úkimet 100 mıllıon tonna munaı óndirýdiń psıhologııalyq mańyzdy shegine qol jetkizýdi usynady. Biz munaı óndiretin elderdiń álemdik tizimine kóterilemiz jáne jan basyna shaqqandaǵy óndirý kólemi boıynsha kóshbasshy elderdiń klýbyna kiremiz. ShOB-qa bul ómir merekesinde oryn joq. Óıtkeni sheteldik kompanııalar basymdyqqa ıe.
Úkimet is júzinde respýblıkalyq menshiktegi akııalardyń memlekettik paketterinen túsetin túsimderdiń tómendeýimen kelisti. Olar 2021 jylǵy 167 mıllıard teńgeden 2022 jyly 21,6 mıllıardqa deıin, ıaǵnı 8 ese quldyraıdy. Biraq KTS jáne QQS boıynsha túsimderdiń 21-22%-ǵa ósýi josparlanýda, ıaǵnı JIÓ ósiminen 7-8 ese jyldam. Bul rette osyndaı qarqyndy ósýdiń negizgi úlesi ákimshilendirýdi jaqsartýmen jáne esepteýlerdi naqtylaýmen baılanysty. Iaǵnı bızneske qysym kúsheıtiletin bolady.
Qazaqstan Kommýnıstik Halyq partııasy bılikti oıynan aınýǵa nemese Úkimettiń shekteý sharalary nátıjesinde qarjy ınstıtýttarynyń qysymymen úmitsiz ómirlik jaǵdaıǵa tap bolǵan halyq pen ShOB-ti qoldaýdyń dereý sharalaryn engizýge shaqyrady. Pandemııanyń ekinshi tolqyny jaqyndap keledi. Azamattar men shaǵyn jáne orta bıznestiń tabysyna sózsiz soqqy beretin jańa shekteý sharalary engizilýi múmkin.
Kommýnıster nesıe raqymshylyǵyn jasaýdy talap etedi! Tótenshe jaǵdaı rejımin, karantındi, lokdaýndy engizý kezeńindegi negizgi borysh pen eseptelgen paıyzdardy esepten shyǵarý, bizdiń azamattarymyzdy, shaǵyn jáne orta bıznesti qarjy ınstıtýttarynyń (ósimqorlardyń) quldyǵynan bosatý, olardy ekonomıkaǵa qaıtarý, olarǵa memleketke degen senimin qaıtarý qajet!
