Syndym
Keled endi ólgim,
Ózimdi jetimge balaımyn.
«Jyndy» degen sózdi kórdim
kózinen, betinen talaıdyń.
Bári de seniń kesiriń,
Keshirim surama endi.
Jabylad munda esigiń,
Bul jerde jerleımin seni!
Speetamen (QQ)
Jarty saǵattyq jolymdaǵy ebedeısiz oılarymdy aıaldamaǵa taıaǵanda ázer jınaqtap aldym. Avtobýs ishindegilerdiń de ishinde menikindeı ebedeısiz oılary shashyrap jatyr ma, olar da men sekildi bul adamdar arasynan óz oryndaryn izdeı me, bul meni qyzyqtyratyn saýal. Biraq olar men sekildi meniń oılaryma qyzyqpaıtyn sııaqty. Sebebi, árkim óz ýaıymymen birge búgingi qarbalas ómirge asyǵatyndary baıqadym.
Óz aıaldamamnan adamdarmen qystyrylyp-qymtyrylyp tústim de, dámhanaǵa qaraı júgirdim. Negizi bul aıaldamadan men on bes mınýt buryn túsip, jumysyma keshikpeı kirer edim. Tek úı ıesiniń tań atpaı shyǵarǵan ý-shýnyń arqasynda jumysqa on bes mınýtqa keshiktim. Dámhanaǵa kirgende eden jýýshy áıel de, kassadaǵy qyz da, meniń sálemime jaýap bere qoımady. Biraq erekshe kóńildi ekenderin baıqadym.
Qyzmetkerlerge arnalǵan orynǵa kirip, kıimderimdi almastyrdym. Jumysqa kiriser ýaqytta meni búgindikke alǵash baıqaǵan adam qasyma keldi. Tazalyq deıgeıi: jaǵasyna maı tamǵan kirlisur jeıde kıgen adam;tolyqtyq deńgeıi: kindiginiń shuńqyry kórinetintolyq adam. Jáne men onyń atyn atamaımyn, men úshin ol: qasqabas. Qolyndaǵy qyzmetkerler tizimin aldy da, qolsaǵatyna bir qarady. Maǵan búgin nazar burǵan alǵashqy adam bolǵanmen, amandaspady.
«On segiz mınýt ótti, SO-FI!»
Sózderiniń sońǵy ekpini óte aýyr estildi, býyndy da erekshe bóldi. On segiz-aq mınýt, on segiz saǵat, ne táýlik emes. Bul ekpin sondaı kúnáli is jasap qoıǵandaı sezindirdi. Onyń ústine bul alǵashqy keshigýim. Biraq men oǵan eshteńe degim kelgen joq. Sebebi, onyń óz esebi bar:
«Osy aıda neshinshi ret keshiktiń, bilesiń be? San jetpeıdi tipti. Taǵy qaıtalansa...»
Bir ǵana sóz aýzymnan shyqqysy keldi. «Biraq» dep aıtpaq bolǵanmen, eshteńeni dáleldeýge shyr-pyr bolǵym kelmedi. Jalpy alǵanda meniń jumys istep júrgenime tek tórt kún ǵana boldy. Qasqabas ıntrıgaly aıaqsyz sózderin jalǵaýǵa erindi me, álde oıyn jetkize almady ma, áıteýir betime qarap turyp aıqaılaı bastady:
«Tez, bar da qoımadaǵy taýyq etin qýyrýǵa apar. Tez-tez, shıraǵyraq!»
Turǵan jerinde aýzynda jutylyp úlgermegen tamaq qaldyqtaryn silekeıletip tóge sóıledi. Bári onyń aıqaılaǵanynda urtynda saqtalyp qalatyn tamaq qaldyqtarynyń ózderine ushpaýyn tileıtin shyǵar. Bul meniń tilegime aınalatyny sózsiz.
Dáliz boıymen qoımaǵa qaraı asyǵa kele jatyrmyn. Aldymnan dámhananyń menen «joǵary qyzmetkerleri» shyǵa berdi, kózqarastary da ózgermedi. Olar ózderi tipti ydys jýsa da, eden jýsa da deńgeılerin qoımadan tamaq tasıtyn menen joǵary sanaıtynǵa uqsaıdy. Saıyp kelgende, qoımadan tamaq tasıtyn menimen, kir jeıdesin tastamaıtyn qasqabas ekeýmizdiń esh aıyrmashylyǵymyz joq. Ol da, men de – adam. Biraq bári ózderin bir qudiretti adam sanaıtyny nesi?!
Qoımanyń aldyna kelip, qaltamnan kiltti izdeı bastadym. Qaltamnan túsirip alyp, tez-tez eńkeıip jerden aldym. Aınalama jaltaqtap, qulypqa kiltti ázer saldym. Kiltterdi syqyrlatyp, bir aınaldyryp, odan eki aınaldyryp qoıma qulpyn ashtym. Qoıma ishine jaryq qondyrylmaǵan. Bul qasqabas qoıma men ájethanalarǵaúnemshildikten jaryq jalǵamaǵanǵa uqsaıdy. Múmkin, qoımada jaryqtan tamaq buzylyp, bolmasa ájethanada adamdardyń kózderi shaǵylysyp durys dáret syndyra almaı qalatyn shyǵar.Kiltti qulyp aýzynan almaı, esikti ashyq qaldyryp, ishke kirdim.
Qara sýyq qoıma ishinen ylǵal aýadan bólek shıki ettiń ıisi shyǵady. Qoıma sóreleriniń bárinde tamaqtardyń tizimi jazýly. Qýystaǵy tońazytqyshta pispegen taýyq eti, sıyr eti, qoı jáne shoshqa etteri saqtaýly. Onyń bergi jaǵynda arnaıy jáshikterde kókónister men jemister. Al aldymdaǵy sórelerde basqa da taǵamdar bir-bir qoraptan jiktelgen. Sóre-sóreni ashyp qarap, ornalasý erejesin eske saqtamaq boldym.
«Durys, asyqpaı arala. Al esik kiltenip qaldy».
Beıtanys adam esik tustan sóıledi. Esikten túsken dáliz jaryǵynyń joǵalǵanyn baıqamaı qalyppyn. Qarańǵylyqty asa unatpaımyn. Dereý tońazytqyshty ashyp, qolyma bir jáshik taýyq etin aldym. Esikke júgirip barsam, tutqasy jerde jatyr. Qulpy synyq ekenin alǵashqy jumys kúninen-aq baıqaǵanmen, qamalyp qalamyn dep oılamaǵanmyn. Tipti sol úshin de esikti ashyq tastadym. Taýyq etin jerge qoıdym da, esikti shuqyladym. Tutqa ornyndaǵy kishkentaı tesikke shynashaǵymdy tyǵyp, esikti ózime tarttym. Negizishynashaqpen ony asha almaıtynymdy túsinip te turmyn. Báribirmásele tutqada emes, qulypta. Esikke jaqyndap, daýysymdy estirtip, aıqaıladym:
«Qoımanyń esigi jabylyp qaldy. Eı! Kim bar?»
Qoımanyń janynan ótken-ketkenniń daýysyn estı qoımadym, tıisinshe, meniń daýysymdy da eshkim estimegenin túsinip turmyn.
Janymdaǵy birge qamalyp qalǵan beıtanys adamsórelerge súıkenip tur. Beınesi anyq baıqalmaıdy.Biraq ótken jumys kúnderinen men mundaı adamdy baıqamap edim. Maǵan qaraı turyp qalǵan ol, meniń áreketterimdi túsinbegendeı:
«Nege aıqaılap jatyrsyń?»
«Kómek surap jatyrmyn».
«Nege?»
«Taýyq etin qýyrý kerek. Aparmasam, jumystan shyǵamyn».
«Sonda sen bul jumysty óte qatty jaqsy kóresiń be?»
Onyń bul suraǵyna oılanyp qaldym. Maǵan bul qoımadan tamaq tasıtyn jumys qatty unaıdy dep aıta almaımyn. Onyń ústine mundaǵylardyń alarǵan kózderi de jeterlik. Sondyqtan bul suraqqa shynaıy jaýap berýdi sheshtim: «Joq».
Ol basyn ızedi de: «Báse».
Nege ekenin qasymdaǵy taýyq etin aldym da, tońazytqyshtaǵy ornyna qaıtadan saldym. Esik tusqa kelip otyrdym. Ótken-ketken bireý bolsa, daýysymdy estirtsem dep oılaǵanmen, bul qoımada eshteńe istemeı otyra bergendi de jón kórip otyrmyn. Qasymdaǵy adam kókónister tustaǵy sóreler arasyna qaraı ketti. Únsiz qaldyq. Oıyma emis-emis bala kezim túsip qoıady. Bala shaǵymdaǵy sasyq saraıǵa meni balalar oınap qamap qoıǵanda, oılaıtyn oryndalmaı ketken qııaldarym men armandarymdy jıi eske alyp turamyn. Ol adam bolsa, osy oılarym men únsizdikti buzyp:
«Nege úndemeısiń? Qorqyp otyrsyń ba?»
Beretin jaýap ta joq. Men óz oılarymmen arpalysqandy unatatynymdy, onyń ústine qarańǵylyqty jaqtyrmaıtynymdy da aıtyp jatqym kelmedi. Ol taǵy oıymdy bólip, sóreler arasynan shyǵyp:
«Alma jeısiń be? Tek shyn jaýap ber. Jeısiń be?»
Basymdy ızedim. Qolyndaǵy almany laqtyryp jiberdi. Qarańǵydan kózderim buldyrap, almany ýysymnan jiberip aldym. Domalaǵan almany qasymdaǵy shań basqan sóre astynan qolyma alyp, kıimime súrtip jatyrmyn. Ol aıaqasty kúle bastady. Basyndaǵy jaı kúlki keıin essiz kúlkige aınaldy. Kúlkisin ázer jınaqtap:
«Ómirdegi múmkindikter men seni osy kórinispen ólshep qaraýǵa bolady. Sen múmkindikterdi jiberip alyp, lastanyp, shirigende qolyńa alyp, ony qaıtarýǵa, paıdalanýǵa tyrysasyń».
Oǵan almany aýzyma salǵan kúıi qarap otyryp qaldym. Qoıma sonshalyqty onyń túrin kóre almaıtyndaı qarańǵy emes, biraq onyń júzi esh kórinbeıdi. Maǵan bul sózderdi aıtqan sondaı aqyldy adamnyń kim ekenin qatty bilgim keldi: «Sen kimsiń?»
Ol kishigirim kidirister jasap:
«Men eshkim emespin. Meni tanyp saǵan kerek te emes. Balalyq shaǵyńdy oılap, meniń sózderimdi ishińnen qorytyndylaı berseń bolady».
Ol adam oıyn oqı ala ma, álde men baıqamaı oılarymdy syrtqa shyǵaryp aldym ba?Onyń túrin kórgim keldi. Júzine úńilgim-aq kep barady. Ol teris aınalypqýysqa qaraı qaıta súńgip ketti. Ony sóreler arasynan kózben izdeı bastadym. Nege ekenin, sonsha úreılendim be, aıaqtarymdy jıyp alyp, tizemdi qushaqtap aldym. Qoryqqannan daýysym qarlyǵyp:
«Sen meni qaıdan tanısyń?»
Odan jaýap bolmady. Budan soń aramyzda taǵy bir tynyshtyq ornady. Ony kóre almadym, tipti qaraýǵa da qoryqtym. Adamdar men jaıly bilýge eshqashan qyzyqqan emes. Meniń oılaryma, meniń armandaryma eshkim nazar aýdarǵan emes. Biraq ol meniń oıymdy oqyp qoıdy. Jáne bul meni shoshytqanymen qoımaı, qýantty da. Sebebi, oǵan meniń oılaryma báribir emes shyǵar. Únsizdikti qurtqym keldi. Ádette, bári menen qashady, jaltaqtaıdy, meni jaqtyrmaıdy. Múmkin, bul meniń jasan adam ekenimniń belgisi shyǵar. Odan bul jaıly suraǵym keldi: «Qalaı oılaısyń, men jaqsy adammyn ba?»
Sóreler arasynan jótel estildi. Meniń sózderimnen qaqalyp qaldy ma, álde kúlkisi keldi me, bilmedim. Kókónister saqtalǵan jaqtan onyń jaýaby estildi:
«Ózińdi jaqsy adammyn dep oılaısyń ba?»
Biraz estelikterdi esime alyp:
«Men bilmeımin. Men eshkimge zııan keltirmegen sııaqtymyn».
«Biraq sen ruqsatsyz alma jediń. Sen urlyqshysyń!»
Taǵy bir kidirip qaldym. Onyń óz kinásin eske salyp:
«Sen almany maǵan óziń berdiń».
«Biraq ony jegen sen. Saǵan ony jeýden bas tartýǵa bolar edi».
Taǵy qarqyldaǵan kúlki estildi. Ol meni kináli etip shyǵaryp, óziniń kinásin esinen shyǵardy. Qatty kúlkiden soń ol meniń bul kúnáli isime ózin sybaılas kúnáhar retinde sanamaıtynyn aıtty. Meniń bul eki tistelgen alma úshin maǵan ómirde qandaı qaıtarymdar bolatynyn da aıtty. Juqalap aıtqanda, bir ǵana alma meni qalaı «kúnáhar» etkenin jiktegendeı boldy. Men nege ekenin ózimdi buǵan kináli sanaı qoımadym. Ol bul oılarymdy bilip alǵandaı:
«Sen óz istegenderińdi moıyndaı almasań, ózińdi jaqsy adammyn dep aıtpaǵanyń durys bolady».
Dál osy sózderden soń esimeosydan eki jyl burynǵy oqıǵalarym keldi. Men ol kezderi shirkeýge jıi barýǵa tyrysatynmyn. Ǵıbadat etýge arnalǵan orynda otyryp, tordyń arǵy jaǵyndaǵy beıtanys shirkeý qyzmetkerine syr aqtarýshy edim. Bastapqyda ondaǵy qarańǵy atmosferadan shoshynǵanmen, artynsha tolyqtaı Qudaı aldynda aqtaryla bastadym. Óz kúnámmen betpe-bet kelgendeı sezimder paıda bolǵan sátte ózim moıyndaǵym kelmeıtin dúnıelerdi Qudaıdan jasyryp qalǵym da keletin. Árqashan kúnámdi aqtarǵan soń tor terezeniń arǵy jaǵyndaǵy kúnámdi keshirýge yqpal etýshi shirkeý qyzmetshisi «Sofı, sizdi Qudaı jaqsy kóredi. Sizdiń kúnálaryńyzdy keshiredi. Tek shyn senińiz» dep shyǵaryp salatyn. Ol kezderi azdap kleptoman bolǵanym bar. Usaq-túıekti kórsem, qaltama salmasam, tynysh tura almaıtyn da edim. Birde saýda úıinen urlap áketken zatym jaıly aıtyp jatyp, «Men olardy alǵym kelmeıdi. Biraq adamdar, kúnkóris osylaı etýime yqpal etedi» degenim sol edi, shirkeý qyzmetkeriniń sýyq sózderin estı bastadym. «Sofı, siz kúnáńizdi moıyndaýǵa keldińiz. Siz nege buny basqalardan kóresiz? Qudaı mundaıdy unatpaıdy» dep tarpa bas salǵanda, demek, Qudaı bul kúnámdi keshirýden bas tartty, ne meniń kinám joǵyn shirkeý qyzmetkeri moıyndaı almaıdy dep túıdim. Sol kúngi ǵıbadat etýden soń shirkeýge aıaq basqan emespin. Biraq nege ekenin jaǵdaıdy durys uǵa alatyn Qudaıdyń dinin izdep sabylǵanym da bar. Meni túsine alatyn Qudaıdy izdep aqyry taba almadym. Solaı men Qudaısyz adamǵa aınaldym. Biraq zat urlaýdan ózimdi toqtatqandaı boldym.
Dál qazir oılanyp qarasam, beıtanys adamnyń aıtqany da osyǵan jaqyndaıdy. Bári maǵan yqpal etýge sheber de, aınalyp kelgende meni kúnáharǵa aınaldyratyndaryna men ne isteı alamyn?! Meni kúnáhar etýge tyrysqandar, menimen tozaqty bólisýi de shart emes pe? Bar bilerim, meniń kúnáma yqpal etkender ǵana kináli. Dál qazirgi alma oqıǵasynda barlyq kúná onyń moınyna jazylatyny sózsiz!
Oıymmen esten qatyp otyrǵanda, esik tarsyldaı bastady. Arǵy jaqtan qasqabastyń daýysy shyǵady. Daýryǵyp, aıqaılap jatyr.
«Sofı, shyq bol! Osynda tyǵylyp otyrǵanyńdy bilemin. Neǵyp otyrsyńmelshıip? Tamaq urlap jatyrsyń ba, a?! Ash, tez!»
Esikke túkirikteri shashyrap jatqan shyǵar. Ol shamasy qulypqa salynyp turǵan kiltti kórip te turǵan joq. Árıne, meni kinálaǵandy jaqsy kóredi ǵoı bári. Ornymnan jyljymastan, esik kiltenip, tutqa synyp, jerde jatqanyn aıttym. Qasqabas buldanyp tez esik ashatyn bireýdi tabatynyn, al maǵan qoımadaǵy eshbir zatqa tisimdi tıgizbeýimdi aıtty. Jerge tastaǵan almany qaltama salyp aldym. Beıtanys adam qoraptar arasynan meni ańdyǵandaı, taǵy tegin kúle bastady da:
«Sen sondaı naquryssyń. Bilesiń be, adamdardyń ishindegi eń naqurysy sen. Álemde naqurystar arasynda baıqaý bolsa, men seniń jeńýiń úshin seni jarnamalap, adamdarǵa qandaı naqurys ekenińdi aıqaılap aıtýshy edim!»
Meniń buǵan berer jaýabym bolmady. Men jumys izdeýden sharshaǵannan osylaı istedim. Al bir ǵana alma úshin men taǵy jumys izdegim kelmeıdi. Bul adam meni naqurysqa balaǵanmen, eshteńeni túsinbeıdi jáne men jaıly túk te bilmeıdi.Al men ony bilemin. Onyń meni jek kóretinin bilemin. Jek kórgennen meniń ár áreketime rahattana kúletinin bilemin. Ol kúlip bolǵan soń tereń dem alýy meniń áreketterime aıanyshpen qaraǵanynan ekenin bilemin. Ol qazir taǵy solaı tereń tynys aldy. Artynsha qoraptar arasynan shyǵyp, aldyma kep toqtady. Mundaǵy zattarǵa kózim úırense de, onyń sulbasynyń qoımadan da qarańǵylyǵyna kózim úırene almaıdy.
«Sen bala kezińdi kóp oılaısyń. Nege sen kishkentaı Sofı armandaǵan Sofı emessiń?»
Maǵan eshkim eshqashan mundaı suraq qoımaǵan. Tipti mundaı suraq qoısa, ne dep jaýap beremin dep te oılanbappyn. Suraqqa durys oılanýǵa týra keledi.
«Men eseıe kele armandarymdy joǵaltyp aldym...»
«Bireý armandaryńdy tyǵyp qoıdy dep oılaısyń ba?»
Bul da oılanarlyq suraq eken. Jaýabym: «Joq...»
Biraq...
«Iá!Eresekke aınalǵanda men bastaǵy qııaldyń bárin júzege asyramyn dep oıladym. Biraq bulaı bola qoımady. Balalyq armandarym eseıgen kezde maqsatqa aınalmady. Basqalardyń ómirinde esh sharýam bolmasa da, aınala meniń oılarymdy tejeýge úmitti ekenin bildim. Áli de sol kórinbeıtin qorshaýlardyń arasynda qamalyp otyrmyn. Sol qamaldan qashqym keledi. Tek qalaı qashyp, qaıda tyǵylarymdy bilmeımin. Sebebi, men bilmeımin: men kimmin? Meni adamdar nege tunshyqtyrýǵa qumar? Men kimge kedergimin? Olardyń oılaǵany ne? Men bilmeımin!»
Ol ornynan atyp tura maǵan aıqaılaı bastady. Daýysy qatqyldanyp, qataldana tústi. Maǵan óte ashýly. Sebebi, men aıtqan shyndyqty ol qabyldaı almady:
«Sen nege basqalardy kinálaısyń? Bári ózińniń kesirińnen bolǵan nárse. Bunyń bári seniń ómirdegi áreketterińniń nátıjesi».
«Sebebi, meniń kinám joq. Bárine adamdar kináli. Olar meni bóten kóredi. Bári meni jek kórgendikten maǵan balalyq armandarymnyń ishinde bolǵan unaıdy. Men basqalardan nege bóten ekenimdi túsinbeımin! Olar senetin Qudaı da meni bóten kóredi. Meni saıtan da jek kóretinine senimdimin!»
«Durys aıtasyń. Men de seni jek kóremin, naqurys!»
Bul jaýapqa degen reakııamdy qalaı jetkizsem bolady? Bireý betime qara muzdaı sý tókkendeı, bolmasa ishimdegi bar qorqynysh alqymymnan alyp, «Bári bitti, Sofı!» dep tunshyqtyryp jatqandaı boldy. Aıaq-qolym bir sátke isten shyqqan sııaqty. Qozǵala almaı, tek kózderimnen jastar aǵa tústi. Ózińiz oılańyzshy, qarańǵy qoıma ishindegi beıtanys adam saıtanmyn dep aıqaılaıdy. Múmkin, qazir ol meni shynymen býyndyryp óltiretin shyǵar. Onyń daýysy qoımanyń bar buryshynda jańǵyra tústi: «Iá, men saıtanmyn. Al sen menen ótken saıtansyń, quryp ketkir!»
Bul daýystardy bireý estip meni tez shyǵaryp qutqarsa bolar edi. Shirkeýge baratyn jyldarymda jıi oılap, túńiletin saıtan meniń qandaı kúnáhar ekenimdi bar daýysymen jar salyp aıtýy qandaı qorqynyshty kórinis! Kúlkisin tyımastan:
«Adamdardyń bári birdeı. Óz kúnásine basqalardy kinálaıdy. Men saǵan alma berdim. Biraq sen jemeseń de bolar edi. Sen urlyq jasadyń. Biraq buǵan kináli saıtan, biraq adam emes. Adamdarsha bul saıtannyń kesiri, ıá?!»
Entigin basa sońǵy sózderin aıtty: «...Saǵat 18:30-ǵa deıin duǵańdy oqı tús, Sofı!»
Ay kúlki daýysy qulaǵymda erekshe jańǵyrdy. Esiktiń qulpy tyrsyldady da, qoımanyń esigi aıqara ashyldy. Jaryq túskende saıtannyń beınesi joǵalyp ketti. Qasqabas pen esik jóndeýshi meniń túrimnen shoshyp ketse kerek, qoımadan shyǵaryp aldy. Qaltamnan shyǵaryp, qoımadaǵy edenge qoıǵan alma qaldyǵyn kórsetip, aqtalǵandaı sybyrladym: «Ony men jegen joqpyn».
Meniń aldymda kele jatqan qasqabas qolyndaǵy qyzmetkerler tiziminen meniń atymdy syzyp: «Úıińe qaıt. Munda endigári kelme».
Aıqaılamady. Eshkim maǵan jabylmady. Biraq dálizde jylap kele jatqan maǵan bári alaryp qarady. Biraq bul meni alańdatpaıdy. Meni alańdatatyny «18:30». Menimen bolǵan jan alǵysh bolar, múmkin, saıtannyń naq ózi. Bunyń bári kóz aldyma elestedi deıin desem, onyń kúlkisi áli qulaǵymda. Men saıtanmen kezdestim. Qandaı kúlkili oqıǵa! Óz-ózimmen tarqyldaı kúlip dámhanadan shyqtym. Óte kúlkili oqıǵa! Aınaladaǵylardan suraımyn: «Men saıtandy kórdim. Ol maǵan ne aıtty bilesińder me?»
Bári menen qasha tústi. Árıne, eshkimge men mańyzdy emespin. Al men saıtanmen tildestim. Quryp ketkir, eshkimge búgin keshte jany ushyp, táni óletin Sofıdiń saıtanmen tildeskeni barlyq adamdar úshin múlde mańyzdy emes...
"Adyrna" ulttyq portaly
