Bul eldegi indetke qarsy kúreste jeńiske jetken betburys
EO men AQSh-ta kún saıyn myńdaǵan jańa koronavırýs oqıǵalary tirkeledi. Jerdiń ekinshi jaǵynda, Ońtústik Koreıada aýrý jıiligi, kerisinshe, qatyp qaldy. Koreıaǵa jaqyn el epıdemııa paıda bolǵan jáne ásirese kúshti bolǵan Qytaı. Tańǵy sergektik eli «2020 jyl obasyn» qalaı jeńdi? Bul týraly "Adyrna" "KP" basylymyna silteme jasap, habarlaıdy.
Sankt-Peterbýrg memlekettik ýnıversıtetiniń doenti, koreı tarıhshysy Irına Lanova Koreıadaǵy ahýal jaıly aıtty..
Ońtústik Koreıa men Qytaıdyń saıası mádenıeti epıdemııamen kúreste jeńip shyqty dep aıtýǵa bolady.
Kóptegen adamdar myna nárseni túsinbeıdi. Shyǵysta dıktatýra, sol sebepti halyqty qamap ustady.Al, Batysta, dál sol Italııada - demokratııa sonyń kesirinen ahýal asqyndy.
Biraq jaǵdaı áldeqaıda kúrdeli. Qytaı men Koreıanyń saıası mádenıeti konfýııshildikke negizdelgen. Ol ilimniń aıtýynsha, memleket - bul joǵarydan basqarylatyn úlken otbasy. Joǵaryda aıtylǵanǵa qulaq asý kerek. Sondyqtan qoǵamdy bul elderde pandemııa sııaqty tótenshe jaǵdaıǵa jumyldyrylýy áldeqaıda ońaı.
Tikeleı Ońtústik Koreıaǵa
Koreıanyń mundaı aýrýmen kúresip, jeńý tájirıbesi bar. 2015 jyly osy elde MERS (Taıaý Shyǵys respıratorlyq sındromy) dep atalatyn taǵy bir koronavırýstyń órshýi boldy. Dúrbeleńnen qorqyp, alǵashqy ólim deregi paıda bolǵanyna qaramastan, úkimet halyq pen mýnııpalıtetterden qaýiptiń naqty aýqymyn birneshe kún boıy jasyrdy. Barlyǵy 36 adam qaıtys boldy, biraq sol kezdegi koronavırýstyń qazirgi kezdegige qaraǵanda juqtyrý qozdyrǵyshy az boldy.
Memleket bir jerde júıeniń durys jumys istemeıtinin tez túsindi. Ótkennen sabaq aldy. Al koronavırýs indeti Ońtústik Koreıada 2020 jyldyń 18-19 aqpanynda bastalǵan kezde dereý sharalar qabyldandy.
Kúres taktıkasy 3-T dep ataldy. Aǵylshyn sózderinen: trace - yqtımal naýqasty baqylańyz, onyń basqa adamdarmen múmkin bolatyn baılanystaryn anyqtańyz; test - «kúdiktilerden» test alyp, nátıjesin tez alyńyz; treat - emdeýge.
Sonymen birge, Qytaıdan aıyrmashylyǵy, qalalardy qorshaýǵa alǵan qatań karantın bolǵan joq. Nege? Qoǵam da, memleket te bir-birine sendi.
Endi biz datalarǵa qaraımyz: 18-19 aqpan - Ońtústik Koreıada alǵashqy koronavırýs indeti; jáne 22 aqpanda premer-mınıstr Djong Se Gong halyqqa adal jáne ashyq úndeý joldady:
- Jaǵdaı aýyr, biraq biz soǵysyp jatyrmyz jáne barlyǵymyz birigip kúresemiz.
Qorǵaý sharalary týraly únemi qaıtalap otyrdy: gıgıena, karantın, erikti oqshaýlaý. Adamdar bılikti tyńdaıdy jáne shynymen polıııanyń májbúrlenýinsiz qamalady.
Sol kúni, 22 aqpanda, premer-mınıstr «antıvırýstyq shtabtyń» basynda turdy. Ol Seýlde otyrmady, Skype-qa buıryq bermedi, biraq epıdemııalyq aımaqtyń ortalyǵyna bardy, onda kóptegen naýqastar bar bolatyn jáne sol jerden jumysty basqardy.
Odan ári testileýdi uıymdastyrý basty orynda boldy. Elý mobıldi pýnkt el boıynsha ornalastyrylǵan. Iıa, test aqyly boldy, shamamen júz dollar, biraq eger sizde koronavırýs anyqtalsa, analızge jáne keıingi emdeýge aqsha berildi (degenmen, bul elde resmı tegin dári-dármek joq).
Iıa, áli de qatań sharalar bar. Naýryz aıynyń basynda olar testileýden jaltarý jaýapkershiligin júktedi (qaýipti belgilerińiz bolsa nemese paıenttermen baılanysyńyz bolsa, aıtyńyz, biraq siz analız jasaǵyńyz kelmeıdi).
Saıası mıtıngiler men jınalystarǵa tyıym salyndy. Alǵashqy kezderi koreıler ashýlanǵan. Biz nege qytaı stýdentterin jiberip jatyrmyz dep. Júzdegen myń adam el prezıdentiniń otstavkaǵa ketýi týraly petıııaǵa qol qoıdy. Biraq sodan keıin, «3-T» taktıkasynyń arqasynda aýrý men ólim deregi toqtaǵan kezde, adamdar tynyshtaldy.
Taǵy bir mańyzdy sát: Koreıada oqý jyly kóktemde bastalady, ol bastalǵan kezde balalar men stýdentter mektepter men ýnıversıtetterge barmady. Áıtpese, budan da kóp jaǵdaı oryn alýy múmkin edi. Oqý jyly keıinge shegerildi, ol áli bastalǵan joq. Biraq barlyǵy dereý qashyqtyqtan oqytýǵa kóshti.
Bılik dáriniń tapshylyǵy men alypsatarlyqpen kúresýde. Memlekettik saqtandyrý júıesinde tirkelgen jáne jeke kýáligi bar kez-kelgen adam aptekaǵa aptasyna bir ret baryp, qol jetimdi baǵamen birneshe maska satyp alýǵa kepildik beredi.
Osynyń bárine baılanysty, saqtyqpen aıtsaq ta, bul elde indetke qarsy kúreste jeńiske jetken betburys boldy dep aıtýǵa bolady.
Ońǵar Qabden,
"Adyrna" ulttyq portaly
