Depýtattar ıadrolyq qaýipsizdik salasyndaǵy jańa zań jobasyn qaraıtyn bolady. Onyń tujyrymdamasyn Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanov bastaǵan delegaııa Almatydaǵy Iadrolyq fızıka ınstıtýtynyń ǵalymdarymen birge talqylady.
Qazaqstanda radıoaktıv qaldyqtardy ıgerý jónindegi jańa zań jobasy ázirlenedi. Onyń aıasynda ıadrolyq qaýipsizdik salasyna qatysty birqatar túzetpe engizý qarastyrylǵan. Osyǵan baılanysty Májilis depýtattary Almatydaǵy Iadrolyq fızıka ınstıtýtyna baryp, beıbit atomdy paıdalaný boıynsha otandyq jobalarmen tanysyp, zań jobasyn ázirleý tásilderin ǵalymdarmen birge talqylady.
Erlan Qoshanovtyń aıtýynsha, jańa zańnamalyq normalar elde AES salý jáne atom salasyn damytý úshin barynsha qolaıly jaǵdaı jasaýdy kózdeıdi. Bul rette MAGATE-niń halyqaralyq talaptary eskeriletin bolady.
Májilis spıkeri búkilhalyqtyq referendýmda Qazaqstan halqy atom elektr stansasyn salý týraly tarıhı sheshimdi basym daýyspen qoldaǵanyn eske saldy. Búginde bul búkil eldi biriktiretin ulttyq ıdeıaǵa aınaldy.
– AES boıynsha referendým kezinde halyqty eń aldymen stansanyń qaýipsizdigi alańdatty. Sondyqtan bul salany eń ozyq halyqaralyq standarttarǵa sáıkes zańnamalyq turǵydan retteý qajettiligi týyndady. Depýtattar túzetýler ázirledi. Olar Májiliste ashyq talqylaýdan ótip, qoǵamnyń jáne barlyq múddeli taraptardyń pikirleri eskeriledi. Jańa zań jobasy qoǵamdaǵy barlyq fobııalardy seıiltip, qazaqstandyqtardyń suranystaryna jaýap berýge tıis, – dedi Májilis spıkeri.
Instıtýt qyzmetkerlerimen áńgime barysynda AES úshin kadr daıarlaý, ıadrolyq qaldyqtardy qaıta óńdeý, ıadrolyq ındýstrııa ónimderine jańa standarttar engizý jáne atom salasynyń el ekonomıkasyna tolyqqandy jumys isteýi úshin qajetti jaǵdaı jasaý boıynsha birqatar usynys aıtyldy. Bul rette úzdik sheteldik tájirıbeler eskeriledi.
– Jýyrda ótken Ulttyq quryltaı otyrysynda Prezıdent energetıkany damytýdy jan-jaqty, keshendi túrde jáne uzaqmerzimdi perspektıva turǵysynan qarastyrý qajettigin atap ótti. Memleket basshysy úsh birdeı atom elektr stansasyn salý qajettigin aıtty. Olar Qazaqstannyń energetıkalyq táýelsizdigin ondaǵan jyldarǵa qamtamasyz etetin jańa ıadrolyq klasterdiń negizine aınalýǵa tıis, – dedi Májilis spıkeri.
Depýtattar bolashaq AES-tiń shaǵyn kóshirmesi sanalatyn VVR-K zertteý reaktorymen tanysty. Iadrolyq fızıka ınstıtýtynyń bas dırektory, fızıka-matematıka ǵylymynyń doktory, Qazaqstan Ulttyq jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi Saıabek Sahıev ınstıtýtta joǵary bilimdi mamandardy tájirıbelik turǵyda daıarlaýǵa arnalǵan baza bar ekenin atap ótti. Instıtýt quramynda 23 ǵylymı-zertteý zerthanasy jáne 3 ǵylymı-tehnıkalyq ortalyq zamanaýı saraptamalyq jabdyqtarmen jáne synaq jabdyqtarymen jabdyqtalǵan. Búginde onda 700-ge jýyq adam jumys isteıdi. Sonymen qatar MAGATE men AQSh Energetıka mınıstrliginiń qoldaýymen úsh oqý ortalyǵy jumys isteıdi. Olar: radıaııalyq qaýipsizdik ortalyǵy, buzbaı baqylaý ádisteri ortalyǵy, ıadrolyq jáne fızıkalyq qaýipsizdik ortalyǵy. Bul ortalyqtar Qazaqstannyń atom salasyna 4500-den astam maman daıarlady. Zertteý reaktorynda neıtrondyq fızıka, qatty deneniń radıaııalyq fızıkasy salalarynda ǵylymı zertteýler júrgiziledi.
Iadrolyq fızıka ınstıtýty qyzmetkerlerimen kezdesýde Erlan Qoshanov bul ǵylymı mekemeniń AES qurylysy jobasyn júzege asyrýdaǵy erekshe rólin atap ótti. Ol ınstıtýttyń MAGATE-niń úzdik álemdik standarttaryna saı elimizde beıbit atommen jumys isteýge tájirıbesi de, biliktiligi de jetkilikti ekendiginiń aıqyn dáleli ekenin atap ótti. Sonymen qatar AES qurylysyndaǵy bolashaq mamandar daıarlaıtyn ǵylymı baza jáne kadrlar ustahanasy ekenine nazar aýdardy.
Sondaı-aq sapar barysynda depýtattar radıofarmpreparattar óndirisi keshenimen tanysty. Onda Qazaqstandaǵy jalǵyz Cyclone-30 qondyrǵysy jumys isteıdi. Keshen medıınalyq jáne ónerkásiptik maqsattaǵy keń aýqymdy radıoızotoptar óndiredi. Olar júrek jáne qaterli isik aýrýlaryn dıagnostıkalaý úshin qoldanylady, sondaı-aq Germanııa, AQSh, Franııa jáne Reseıge eksporttalady.
Anyqtama: Iadrolyq fızıka ınstıtýty 1957 jyly Almaty qalasynda qurylǵan jáne Qazaqstandaǵy atom salasyndaǵy jalǵyz ǵylymı uıym. Instıtýt irgeli jáne qoldanbaly zertteýler júrgizýmen, radıoızotoptar óndirisimen aınalysady, sondaı-aq atom energııasyn beıbit maqsatqa paıdalaný salasynda qyzmetter kórsetedi.
