Qazaqstandaǧy jastar saiasaty: jūmyspen qamtu, tūrǧyn üi jäne qyzmette ösu

2024 jyly qazaqstandyq jastarmen jūmys ısteudıŋ basty baǧyty «Adal azamat» tūjyrymdamasy boldy. Būl baǧytty Memleket basşysy Ūlttyq qūryltaidyŋ üşınşı otyrysynda aiqyndap berdı. Tūjyrymdama adaldyq, ädıldık jäne eŋbekqorlyq sekıldı qūndylyqtardy nasihattauǧa negızdelgen. Memlekettık jastar saiasatynyŋ basym baǧyttarynyŋ bırı – jastardy jūmyspen qamtu mäselesı. 2024 jyly 400 myŋnan astam jas jūmysqa ornalastyryldy. Elımızdıŋ bırneşe öŋırınde oqytu jäne jūmysqa ornalastyru baǧdarlamalary jüzege asty. Atap aitsaq, Astanada – «Jol Tap» (3,9 myŋ adam oqudan öttı), Almaty, Aqtöbe jäne Qaraǧandy oblystarynda – «Jumys Tap» (10 myŋ adam jūmyspen qamtyldy) baǧdarlamalary. Sondai-aq Almatyda «Jobfair365» platformasy jūmys ısteidı, onyŋ kömegımen 2,5 myŋ jas maman jūmysqa ornalasty. Astanada «Jol Tap» jobasy aiasynda 19,5 myŋ azamat memlekettık qoldau şaralarynyŋ  52 türı boiynşa keŋes aldy. Olardyŋ ışınde 3,9 myŋ adam 10 türlı mamandyq boiynşa oqytyldy (tıgınşı, barista, satuşy-kassir, elektrgazben dänekerleuşı, buhgalterlık eseptıŋ negızderı, aiaq kiım jöndeu jäne kılt jasau, korpustyq jihaz jasau negızderı, mai jäne döŋgelek auystyru jönındegı avto-maman, Kaspi dükenındegı sauda negızderı jäne t.b.) Jastar resurstyq ortalyqtary 2024 jyly käsıptık baǧdar beru maqsatynda 500-den astam bos jūmys oryn järmeŋkesın ūiymdastyryp, 1 millionnan astam keŋes berıp ülgerdı (zaŋgerlık, psihologiialyq, käsıptık baǧdar, memlekettık baǧdarlamalar, volonterlık, jūmyspen qamtu jäne t.b.). NEET sanatyndaǧy jastarǧa da erekşe nazar audaryldy. Qazırgı uaqytta būl sanatqa jatatyn 160 myŋnan astam jas bar. Olar – bılımı men jūmysy joq qazaqstandyq jastar. NEET jastarynyŋ bastamalaryn qoldau maqsatynda QR Mädeniet jäne aqparat ministrlıgı «Zhas project» aiasynda 280 grant böldı (är granttyŋ mölşerı – 1 million teŋge). Sonymen qatar 20 jyldan astam uaqyt boiy eldıŋ är öŋırınde jastardy mausymdyq jūmyspen qamtuǧa baǧyttalǧan «Jasyl el» jobasy jüzege asyp keledı. Soŋǧy 3 jylda 100 myŋnan astam jas qamtylsa, onyŋ 30 myŋnan astamy – auyl jastary. Memleket jastarǧa tūrǧyn üi mäselesın şeşu boiynşa jüielı qoldau körsetıp keledı. 2017 jyldan bastap, memlekettık baǧdarlamalar aiasynda 7 200-den astam jas qazaqstandyq baspanaǧa ie boldy. Bügınde «Otbasy bank» jäne oblys äkımdıkterımen bırlesıp, eldıŋ 16 öŋırınde jūmys ısteitın jastarǧa arnalǧan arnaiy ipotekalyq baǧdarlamalar da ıske qosyldy. Şarttaryn atap aitatyn bolsaq, 10% bastapqy jarna tölenıp, paiyzdyq mölşerlemesı 5%-dan bastalady, 19 jylǧa deiın nesie berıledı. Baǧdarlamaǧa 35 jasqa deiıngı kez kelgen Qazaqstan azamaty qatysa alady, bıraq otbasyly bolǧan jaǧdaida erlı-zaiyptynyŋ bıreuı ǧana  ötınış bere alady. Sondai-aq jastar üşın arnaiy kvotalar qarastyrylǧan respublikalyq tūrǧyn üi baǧdarlamalary da bar.  Atap aitsaq, «Otau» jäne «Nauryz» baǧdarlamalary. 2024 jyly osy baǧdarlamalar aiasynda 3 923 jas azamatqa jalpy somasy 103,4 mlrd teŋge nesie berıldı. «Otau» baǧdarlamasy boiynşa 1 450 jas azamat jalpy somasy 31,7 mlrd teŋge kölemınde nesie aldy. Jastar saiasatynyŋ basty baǧyttarynyŋ bırı – kadrlyq äleuettı arttyru.«Prezidenttık jastar kadrlyq rezervı» – Memleket basşysynyŋ tapsyrmasymen 2019 jyldan bastap ıske asyp kele jatqan joba. Qazırgı uaqytta 315 rezervtegı jas  memlekettık jäne kvazimemlekettık sektorda basşylyq lauazymdarǧa taǧaiyndaldy. Jobaǧa qyzyǧuşylyq jyl saiyn artyp keledı (2019 jyly – 13 myŋ adam, 2021 jyly – 22 myŋ adam, 2023 jyly – 31 myŋ adam). Üş ırıkteudıŋ nätijesı boiynşa 400 adam Rezervke qabyldandy (2019 jyly – 300 adam, 2021 jäne 2023 jyldary – 50 adam). Olar saiasi memlekettık lauazymdarǧa, «A» korpusyna, sondai-aq «B» korpusyndaǧy basşylyq qyzmetterge taǧaiyndalu mümkındıgıne ie boldy. 2024 jyly alǧaş ret barlyq öŋırde aimaqtyq kadrlyq rezervke ırıkteu öttı. Oǧan respublikalyq maŋyzy bar qalalar men oblystardyŋ jergılıktı atqaruşy organdary qatysty. 505 adam ekı jyl merzımge rezervke qabyldanyp, memlekettık organdardyŋ kelısımımen «B» korpusyndaǧy äkımşılık memlekettık lauazymdarǧa konkurssyz taǧaiyndalu mümkındıgıne ie boldy. Sonymen qatar, Mäjılıs pen mäslihat sailauynda jastarǧa arnalǧan arnaiy kvotalar engızıldı, būl bastama organdardyŋ jūmysyna jaŋa serpın berdı. Būdan bölek memleket granttar men syiaqylar arqyly jastarǧa qoldau körsetıp keledı. 2024 jyly 90 mln. teŋgege «Täuelsızdık ūrpaqtary» granty 30 jasqa tabystaldy. Joba alty baǧyt boiynşa grant böldı. Atap aitsaq, ǧylym, mädeniet, IT, media, biznes, volonterlık sekıldı taqyryptar qamtyldy.  «Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ mölşerı 1 mln teŋgege deiın ūlǧaityldy. Biyl jastarǧa arnalǧan arnaiy granttyq jobalar 6 baǧyt boiynşa (ludomaniia men naşaqorlyqtyŋ aldyn alu, jastardyŋ qarjylyq jäne qūqyqtyq sauatyn arttyru jäne t.b.) bölınedı. Jobanyŋ jalpy somasy şamamen – 720 mln teŋge (2025-2027 j. j. kezeŋ üşın). Startaptar men innovasiialyq bastamalardy qoldau jaŋa jūmys oryndarynyŋ aşyluyna jäne ekonomikanyŋ ösuınk yqpal etedı. Käsıptık baǧdar beru jäne jūmysqa ornalastyruǧa järdemdesu jastardyŋ jūmyspen qamtylu deŋgeiın arttyrady. Jalpy, köpvektorly jastar saiasaty jastardyŋ qoǧamdyq ömırge belsendı aralasuyna, olardyŋ azamattyq jauapkerşılık deŋgeiınıŋ artuyna yqpal etedı.