Muhtar Sherim: "Jıhad degen tort"

2275
Adyrna.kz Telegram

O, Mahabbat!

(Aqyn-jazýshylardyń shyǵarmalary boıynsha)

«Abaı jolymen» kele jatqanmyn. Ǵabıt Músirepovtyń «Ulpanyn» kezdestirip qaldym. Burynnan tanımyn ǵoı, jón surasam, epostyq jyrdaǵy– «Baıan sulý» saýda ortalyǵynda Muhtar Maǵaýınniń «Alasapyrany» (Menedjer degenim ǵoı..) bolyp jumys istep jatyr eken. Ózimshe «dvıjenıe» jasaǵym kelip ketti. Sábıt Muqanovtyń «Móldir mahabbatyn» basymnan ótkerip turmyn. Baıaǵyda Tynymbaı Nurmaǵanbetovtiń «Ata qonysyna» barǵanymda, bir ret kórgenmin. Boıjetip qalypty. Júsipbek Aımaýytovtyń «Aq bilegindeı bilegi appaq eken... Spandııar Kóbeevtiń «Qalyń malyn» tólep, úılenip alsam ba eken? Áı, biraq qý kedeıshilik-aı, Beıimbet Maılınniń «Seksen somy» jetpeıdi ǵoı. Meıli, Maǵjannyń «Batyr Baıany» sııaqty ólip ketsem de shirenip turýym kerek qoı. Ólgeni qurysyn, Berdibek Soqpaqbaev jazyp ketken: «Ólgender qaıtyp kelmeıdi»... Shynymdy aıtsam, Ábdijámil Nurpeısovtiń «Qan men terindeı» bolyp turmyn. Qyz da úndemeıdi.Tutqabaı Imanbekovtiń «Tut aǵashynyń kóleńkesinde» áli turmyz. Bul qyz maǵan Muqaǵalı Maqataevtiń «Armany» sııaqty ma? Joq álde, Shyńǵys Aıtmatovtyń «Jan pıdasy» bolyp, alyp qashsam ba? Sottalyp ketemin-aý! Rymǵalı Nurǵalıdyń «Aıaqtalmaǵan tragedııasy» bolyp júrsem she? Ne dep kettim? Sáken Imanasov sııaqty «Aıtar edim», biraq tilim kúrmelip...
–Keshirińiz, Teodor Draızerdiń «Aıaýly Kerrıine» uqsaıdy ekensiz...– dedim men.
– Aǵaı, Halldor Laksnesstiń «Armanyn ańsaǵan jandar» kúıin keshken jalǵyz siz emes...–dedi boıjetken.
–Keshirińiz, Ázilhan Nurshaıyqovtyń «Mahabbat qyzyq, mol jyldaryn» bastasaq qaıtedi? –dep ázildedim men.
–Mustafınniń «Mıllıoneri»bolsańyz, kóremiz...
–Hamıt Erǵalıevshe «Bizdiń aýyldyń qyzy» eken dep oılap tursam... Aqshany ǵana oılaıdy ekensiz, Bekkojınniń «Márııam Jagor qyzynan» úlgi alsańyz edi!
–Aǵaı deımin, ázildi kótere almaısyz ba, júdá Tahaýı Aqtanovtyń «Qaharly kúnderine» uqsap barasyz...
–Ilııas Esenberlınniń «Jantalasyndaı» jarmasyp jatqanym ǵoı, qaryndas...
–Nemene,Sáken Júnisovtiń «Aqan serisi» siz be?
–Bolsam she? Siz de Isabekovtiń «Ápkesine»uqsaıdy ekensiz.
Aıtpaqshy, qolyńyz bos pa? Kafege baryp, Rollan Seısenbaevtiń «Túngi dıalogyn» bastasaq?
–Muratbekovtiń «Aı týar aldynda» ma?
–Iıa. Ǵabıt Músirepovtiń «Kezdespeı ketken bir beınesindeı» ah uryp qalmaıyn...
–Jaraıdy... Sheksıpırdiń «Korl Lırindeı» qoımadyńyz ǵoı.
O, «Móldir mahabbat!» «O, Mahabbat qyzyq mol jyldar!" "Maqataevtiń «Aqqýlary uıyqtaǵanda» «Ulpannyń» qypsha belinen qapsyra qushaqtap, Qalı Sársenbaıdyń «Tulǵa –taǵdyryndaı» bolmasam da, keýdemdi kere ustap, «Oıanǵan Ólke» –Shymqalanyń shyraıly kóshelerinde «Almas qylyshtaı» jarqyrap kele jattym... O, Mahabbat!

KÚLMEITIN KELINShEKTER

Taǵdyryn tasqa uryp, eki qolyn basqa uryp, jat diniń jeteginde ketken kelinshekter týraly ne aıtýǵa bolady? Olar jas balalarynyń bolashaǵyna balta shaýyp, óz ómirin ógiz tepkendeı etetinderin alǵashqyda bilmeıdi de. Ýaǵyzdyń ýyn tókkish saqaldylardyń sanasyna senip, nemese kúlge aýnaǵandaı kúı keshken kúıeýiniń aıdaýyna kónip, Túrkııa arqyly Sırııaǵa qalaı baryp qalǵanyn baǵamdamaıdy da.
–Sııarııaǵa ketemiz, biz baqytqa jetemiz, munda qalyp netemiz, bol tez, ketemiz de, ketemiz! –deıdi kúıeýi Naǵımaǵa.
–Oıbaı, taban astynda astymyzdan albasty, nemese «Kokokola» shyqty ma? –dep suraıdy áıeli.
–Balalardy daıynda, ol jaqta jaqut, ózi kelip tur baqyt...
Biz ol jaqta jıhad bolamyz.
–Ol ne jıhad degen?
–Tort, –dedi kúıeýi kúıip ketip.
–Olaı bolsa, táttiii tort bolamyz, bolmasa, oryssha aıtsaq, short bolamyz! –degen kelinshek keńkildeı kúldi. Bul onyń sońǵy kúlýi edi. Adam bolǵan soń, kúlý kerek, jymıyp, olaı bylaı júrý kerek emes pe? Sırıǵa kelgen soń kúni kún emes, sasyǵan jún boldy, ár qadamy muń boldy, qysqasy, sodyrlarǵa kúń boldy. Kúıeýi atylyp ólgen soń, balalary burynǵydan da beter ash boldy, óziniń búıreginde tas boldy, jegenderi jelim, shaınaǵandary shash boldy. Kúlýge de, ıt sııaqty «úrýge» de tıym salyndy. Óıtkeni, ár sózi, ár qadamy ańdýshylardyń baqylaýynda edi. Qaıda, álgi jyltyraǵan jaquty? Qaıda, álgi men mundalaǵan baqyty? Elde eshkiniń emshegin sorsa da, erkelep otyra bermedi me? Kúlýden, anda- munda qydyryp júrýden qaldy ǵoı? Munda, Sırııada kúlmeıtin kelinshekter kóp edi.
Bir kúni saqaly buıra–buıra, jelkesi quıqa–quıqa kisi kelip:
–Seniń kúıeýiń qaıtys boldy, endi meniń qasyma jatyp, arqamdy qasyp beresiń! –dedi.–E, nege?–Sol, maǵan baıǵa tıesiń.–Men sizdi unatpaımyn.–Qazir ishińnen bir uramyn. Biraq, ustap qalyp, qulatpaımyn...
Shynynda, ol Naǵımanyń ishine bir uryp, qulap bara jatqanda ustap qaldy. Amal joq tıdi. Sosyn taǵy bireýi keldi:
–Naǵımasyń ba?–Natashamyn, –dedi ol ótirik aıtsa, qutylyp keterdeı bolyp.–O, Naǵıma, bekerden- beker qaqıma! Maǵan tıesiń!–Meniń kúıeýim bar ǵoı? Jaqynda tıgen?–Ol seni qoıdyń qıy, malaq dedi, ashyǵyn aıtsam, talaq dedi.
Keshe ǵana kúlip –oınap júrgen kelinshek otyra qalyp, oı jylasyn. Jylaǵanǵa anaý jyndybas qarasyn ba? Amal joq tıdi, altyn basyn ıdi. Arada aı ótpeı jatyp, taǵy bir sodyr keldi kerilip, tipti sóıleýge erinip:
–Naǵımasyń ba? –dep surady.
–Joq, Ǵımamyn.–Naǵımasyń ǵoı?–Ǵıma.–Sen búıtip aqıma?
–Nege keldiń?–Seni qatyn etemin.–Onsyz da qatynmyn.
–Endi meniń qatynym bolasyń.
Amal joq, qatyny boldy. Sóıtip júrip, on toǵyz ret turmysqa shyqty. Qudaıǵa shúkir, sodyrlardyń betine bes ret túkir, «Jýsan» operaııasy boıynsha tizimge ilinip, Otanyna, eline, týǵan jerine bala–shaǵasymen qaıtty. Jata qalap, jerdi jalady, jan–jaǵyna qarady. O, týǵan jer, jat jerden jylap keldim, qabyldaısyń ba?
Sóz sońynda aıtarymyz mynaý: aıdyń kúni amandaryńda adaspańdar, aǵaıyn!

 

Muhtar ShERIM

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler