Soŋǧy ekı jylda älemdık derjavalardyŋ Qazaqstanǧa qyzyǧuşylyǧy artty

Ortalyq Aziiaǧa ärkımnıŋ-aq bar talasy. Äsırese soŋǧy ekı jylda. Derjavalardyŋ bızdıŋ aimaqqa qyzyǧuşylyǧy artty. Ukraina men Resei soǧysy bastalǧaly berı, Ortalyq Aziianyŋ maŋyzy tıptı arta tüstı. Ötkende ǧana S5+1 (OA jäne AQŞ) sammitı öttı, alǧaş ret prezidentter deŋgeiınde jinaldy. Köktemde Qytai men OA basşylary Sianda sammittettı, 22-nıŋ küzınde alǧaş ret «Ortalyq Aziia jäne Resei» atty sammit öttı, ol da el basşylary auqymyndaǧy şara boldy. AQŞ, Qytai, Resei OA-men türlı ärıptestıktı qarauda. Endı mıne būl formatqa Europa da barynşa qosyluǧa tyrysuda. Sebebı Ortalyq Aziia tabiǧi resursqa bai jäne keŋ tranzittık mümkındıkke ie aimaq. Euraziianyŋ heartlandy. Būl formattardy tiımdı paidalanu kerek. Ekonomikaǧa, saiasatqa. Balans ūstau üşın qajet. Bügın-erteŋ Germaniiada Ortalyq Aziianyŋ basşylary men nemıs basşysy arasynda jiyn ötedı. Ol «Germaniia jäne Ortalyq Aziia» dep atalady. Bügın Toqaev pen Şols Berlinde betpe-bet jüzdesıp, bıraz dünienı talqy ettı. Ekonomika, saiasat. Resei men Ukraina soǧysy da talqy arasynda aitylǧan taqyryptyŋ bırı boldy. Qazaqstan basşysy «Reseige salynǧan sanksiialardy bızdıŋ elımızdıŋ aumaǧy arqyly būzyluyna jol bermeimız, būl tūrǧydan tiıstı ūiymdarmen jūmys ısteudemız» degenı bügın bıraz reseilık telegram arnanyŋ qūlaǧyn şulatuda. Būl soǧys bastalǧaly aitylyp kele jatqan mälımdeme: «Sanksiiaǧa qosylmaimyz, bıraq sanksiianyŋ bızdıŋ aumaq arqyly būzyluyna jol bermeimız». Äzırge arbany da syndyrmaityn, ögızdı de öltırmeitın pozisiia osy bolyp tūr. Būnyŋ Batystyq media aldynda aitylǧany reseilıkterdı bıraz aşuǧa salǧandai. Taǧy bır aitylǧan dünie ol «Reseidıŋ Qazaqstanǧa qatysty aumaqtyq mäselesı joq, ekı el şekarasy anyqtalǧan» degen söz. Osy uaqytqa deiın bız reseilık saiasatkerlerdıŋ tarapynan san türlı negızsız mälımdemelerge kuä boldyq. Ol aumaqtyq tūtastyqqa da qatysty edı. Älemde geosaiasi jaǧdai uşyǧyp tūrǧan sätte, Resei saiasatkerlerınıŋ aumaqtyq tūtastyqqa qatysty sözderın el basşysynyŋ auzymen Batystyq BAQ-qa aitu agressor körşımızge syltau da tauyp berumen teŋ. Sondyqtan da «bız dospyz, şekara mäselesı şegendelgen» dei salu tiımdı nūsqa. Bıraq eŋ qajetı bız üşın būl mälımdemeler emes, qajetı ekonomikalyq bailanys. Aksenttı soǧan beru kerek. Germaniia älem ekonomikasyndaǧy üzdık bestıktıŋ ışınde, Europadaǧy köşbasşy eldıŋ bırı (Ūlybritaniia men Fransiia üşeuı talasuda). Resei men Ukraina soǧysy Germaniia ekonomikasyna ülken özgerıs äkeldı. Ol Resei gazy men mūnaiynan bas tarta bastady, «Soltüstık aǧyn-2» jobasyn toqtatty, keiın «Soltüstık aǧyn-1» qūbyrynda jarylys boldy. Germaniia jappai energetika salasynda Reseidı almastyru jolyn ızdei bastady. Mıne, osynyŋ aiasynda Qazaqstan men Germaniia arasynda bailanys artty. Qazaqstan Resei aumaǧy arqyly jäne Transkaspii baǧytynda (Qazaqstan-Äzerbaijan-Gruziia) Germaniiaǧa mūnai satuda. Soǧysqa deiın Germaniia bızden jylyna 200 myŋ tonna mūnai alsa, endı ol körsetkıştı 1.2 mln tonnaǧa jetkızu kelısımı ūsynyluda. Iаǧni 6 esege ūlǧaiǧan. Negızı bızdıŋ mūnaidy Europa elderı köp alady ǧoi, sonyŋ ışınde İtaliia men Niderlandy basymdyqqa ie edı. Endı olardyŋ qataryna Germaniia qosyluda. Negızgı taqyryp aiasy osynyŋ maŋaiynda boldy dep oilaimyn. Germaniia men Qazaqstannyŋ tauar ainalymy ötken jyly 2.7 mlrd dollar bolypty. Onyŋ ışınde bız nemısterge mūnai, ferroqorytpa önımderı, balyq önımderı, tūz, baǧaly metaldar, temır jäne t.b satyppyz. Olar bızge ūşu apparattary, därı-därmek, kölıkter, auyl şaruaşylyq tehnikalary, medisinalyq jabdyqtar, adam jäne januar qany (baqandai 27 tonna), motor maiy jäne basqa satypty. 2.7 mlrd jaqsy ärine, bıraq ony 5 mlrdqa jetkızu mümkındıgı aitylsa kerek. Bız sol negızınen şikızat satyppyz, nemıster joǧary tehnologiialardy saudalapty. Nemısterdıŋ qazaqtardy saǧynǧan videolaryna tamsanyp otyra bermei, olardyŋ käsıporyndaryn da şaqyru kerek. Salyqtyq jeŋıldık ūsynyp degendei. Mysaly Germaniia kömır kenışterın qaita aşuda. Bızge sol salada da ärıptestık ornatuǧa bolady... Erteŋ «Ortalyq Aziia jäne Germaniia» sammitı. Körşılerımız de öz jobalaryn ūsynady, olar da nemıs investisiiasynan ümıttı. Bauyrlastyq, körşılık jaqsy ärine, bıraq Europadan investisiia tartu men ekonomikalyq bailanysty arttyruda bäsekelestıkten qaluǧa bolmas.