Zań ǵylymdarynyń doktory, M.S. Nárikbaev atyndaǵy KAZGIýÝ professory, qurmetti zańgeri Marat Qoǵamov «Erler men áıelderdiń teń quqyqtarynyń jáne teń múmkindikteriniń memlekettik kepildikteri týraly» QR Zańyn jáne qylmystyq ıkldegi quqyq salasyn zerttep, eldegi genderlik jáne qylmystyq saıasatynyń ózara baılanysy týraly óz pikirimen bólisti. «Men áıelderge qylmystyq quqyqty qoldaný týraly óz kózqarasymdy usynýdyń ár múmkindigin qoldanamyn. Onyń máni-áleýmettik nemese túzetý jumystaryna basa nazar aýdara otyryp, jazanyń jańa, jeńildetilgen túrlerin engizý. Men áıelderdi qamaýǵa alýdyń, bas bostandyǵynan aıyrýdyń jaqtaýshysy emespin», - dedi ol «Argýmenty ı fakty Kazahstan» gazet maqalasynda.
«Bir jaǵynan, elde eki jynystaǵy adamdardyń kez-kelgen áleýmettik qyzmetke teń quqyǵy bar ekendigi tańqalarlyq, bul genderlik kemsitýshilikke jol bermeıdi. Ekinshi jaǵynan, erler men áıelderde ártúrli hromosomalar jıyntyǵy, tabıǵı rólder jáne psıhıkalyq qurylymy bar bıologııalyq zańdardan qutylý múmkin emes. Dárigerlerdiń aıtýynsha, aýrýdyń damýy men emdeýdegi aıyrmashylyqtar. Sondyqtan QR Prezıdenti janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi Ulttyq komıssııa qyzmetiniń mańyzy zor. Biraq bul erekshelikter qoǵamdyq ómirdiń barlyq salalarynda jáne sot tóreligin júzege asyrýda úlken ról atqaratyn memlekettik qurylymda eskerilýi kerek.
Qylmystyq quqyq mamany bola otyryp, men áıelder men erlerdi qylmys sýbektisi retinde bir-birimen teńestirgenin kóremin, bul kóptegen suraqtar týǵyzady. Qamaý oryndaryndaǵy áıelder úshin jaǵdaılardy jeńildetý bóliginde – balalar jas bolǵan kezde jasyna, júktiligine, anasyna qatysty keıbir eskertpeler bar. Eger qazaqtardyń ádettegi quqyǵynyń bastaýlary men dástúrlerine, professor Salyq Zımanov qazaqstandyq zań ǵylymynyń maqtanyshy jınaǵan materıaldarǵa qaıta oralsaq, onda sol kezdegi áıelderge degen izgilikti jáne janashyr qarym-qatynas bolǵany anyq bolady. Ras, sol kezde olar qylmys jasaǵany da bolmady, dalada túrmeler de bolǵan joq.
Men áıelderge qylmystyq quqyqty qoldaný týraly óz kózqarasymdy usynýdyń ár múmkindigin qoldanamyn. Onyń máni-áleýmettik nemese túzetý jumystaryna basa nazar aýdara otyryp, jazanyń jańa, jeńildetilgen túrlerin engizý. Men áıelderdi qamaýǵa alýdyń, bas bostandyǵynan aıyrýdyń jaqtaýshysy emespin. Tipti aýyr jáne asa aýyr qylmystar jasaǵany úshin jaza kúdiktiden sottalǵanǵa deıin, onyń tólem qabilettiligine qaramastan jasalýy tıis. Tergeý proedýrasy, sot saraptamalarynyń ádisteri erekshe bolýy kerek. Kolonııalarda áıelderdi ustaý erejelerin qaıta qaraý qajet, onda olardyń negizgi qajettilikteri, kem degende, jeke gıgıenany saqtaý kezinde eskerilmeıdi. Bul áıeldi qorlap qana qoımaı, mekemelerde jol berilmeıdi, onyń maqsaty, tipti bas bostandyǵynan aıyrý jaǵdaıynda da, adamǵa laıyqty ómirlik nusqaýlardy ornatý, damytý.
Jazasyn ótegennen keıin áıelderdiń qoǵamǵa qaıta qosylýyna jáne qaıta áleýmettenýine kómektesý úshin olarǵa ilesip júrýdi qamtamasyz etý óte mańyzdy. Munda densaýlyq, turǵyn úıdiń bolýy, jumys orny, týystarymen, balalarmen qarym-qatynasty qalpyna keltirý týraly qamqorlyq bar... Munyń bárin jergilikti atqarýshy bılik pen úkimettik emes uıymdar óz moınyna ala alady jáne alýǵa tıis.
Qorytyndylaı kele, men áıelderge raqymshylyq jasaýdy qoldaımyn. Elde mańyzdy kúnder men aıtýly oqıǵalarǵa oraılastyrylǵan raqymshylyq az bolmady. Eger Prezıdentimiz saıası erik-jiger tanytyp, Parlamentti qoldasa, bul adam quqyqtaryn saqtaý salasyndaǵy alǵa qaraı jasalǵan úlken qadam, jańa Qazaqstan jolyndaǵy naqty qadamdardy kózbe-kóz kórsete otyryp, álemdik mańyzy bar preedent bolar edi. Bizdiń qoǵamǵa joǵary qundylyq - adam bostandyǵy men onyń almastyrylmaıtyndyǵyn túsiný negizinde birigýge kómektesedi».
Zań ǵylymdarynyń doktory, M.S. Nárikbaev atyndaǵy KAZGIýÝ professory, QR qurmetti zańgeri Marat Qoǵamov
