Búgingi kúnderi qanisher Reseı beıbit jatqan Ýkraına eline shabýyl jasap jatqan tusta onyń agressorlyq beınesine búkil álem túkirip jatyr. Reseı basqynshylarynyń betine biz de túkiremiz. Bul baryp turǵan ońbaǵan, adamshylyq qalyptan alys jurt.
Qarap otyrsam 1901 jyldan 2000 jylǵa deıingi júz jylda patshalyq Reseı, SSSR odan keıin Reseı federaııasy sııaqty ataýlarmen atalǵan orys memleketi 44 ret soǵysqa qatysypty. Onyń 43-i basqynshylyq soǵys. Tek sovet-german soǵysynda ǵana nemister aldymen basyp kirgen. 1941-1945 jyldardaǵy sovet-german soǵysynda ıaǵnı shyǵys maıdanda nemister 5,5 mln soldatynan aıyrylsa, 2018 jyly KSRO Memlekettik josparlaý komıtetiniń qupııalylyǵy jarııa bolyp ketken derekterinde SSSR 47 mln (qyryq jeti mıllıon!) adamynan, onyń ishinde 19,5 mln soldaty men ofıerinen aıyrylǵan. Bir fashıst soldatyn óltirýge sovettiń 9-10 soldaty qurban bolǵan. Áskerı darynsyz, toǵyshar orys qolbasshylary adam resýrstaryn aıaýsyz alǵy shepke toǵytý arqyly ǵana jeńiske jetken.
Fashızmge qarsy sol soǵysta qazaq halqy maıdanda jáne jaraly bolyp kelip qaza bolǵandaryn qosyp eseptegende ólgen ul-qyzdarynyń sany 1 (bir) mln bolsa, orystardyń bolshevıktik bıligi tusynda 74 jylda (1917-1991jj) qazaq halqy 10 mln adamynan aıyryldy. Fashızmnen góri rashızmniń qazaq halqyna tıgizgen zııany orasan.
Meniń atam on jyl jazyqsyz orystardyń aıdaýynda bolyp, aýrýǵa shaldyǵyp dúnıe saldy. Ákelerim orystar uryndyrǵan fın, nemis, japon soǵystaryna qatysyp, ýaqytynan buryn jer jastandy. Men sondyqtan da ımperııalyq astamshylyǵy basym Reseı bıligin, ulyderjavalyq shovınızmi múńkip turatyn orystardy jek kóremin.
Qazaq halqy otarshyl orystardan kóp japa shekti. Qazaq halqy buryn qalmaqtarǵa qarsy qanshama shaıqassa, HÚSh ǵasyrdan bastap ormandaı orysqa qarsy ondaǵan ret iri bas kóterýler jasady. Bodan bolǵan 260 jyl ishinde (1731-1991jj) Reseı otarshyldyǵyna qarsy 400-den astam kóterilis oryn aldy. Bilmeıtinder úshin solardyń eń mańyzdylaryn atap óteıin.
Syrym Datulynyń basqarýymen 1783-1797 jyldardaǵy otarshyldyqqa qarsy kóterilis, Isataı Taımanuly men Mahambet Ótemisulynyń 1836-1838 jyldardaǵy ult-azattyq kóterilisi, Keńesary Qasymulynyń 1837-1847 jyldardaǵy ult-azattyq kóterilisi, Janqoja Nurmuhamedulynyń 1856-1857 jyldardaǵy kóterilisi, Eset Kótibarulynyń 1868-1869 jyldardaǵy kóterilisi, Mańǵystaýdaǵy 1870 jylǵy Dosan-Isa kóterilisi, patsha ókimetine qarsy 1916 jylǵy kóterilis, orystar qurǵan sovet ókimetine qarsy 1930 jylǵy Sozaq kóterilisi. Goloekın Stalınge jazǵan hatynda Qazaqstanda 1931-1933 jyldary 15 iri kóterilis oryn alǵanyn aıtady. Osy kóterilister kezinde júzdegen myń qazaq óltirilip, 1,5 mln qazaq shetelderge bosqynshylyqqa ushyrady. Keshegi 1986 jylǵy jeltoqsan kóterilisi men Qańtar kóterilisi kezinde orys áskeriniń qolynan qaza bolǵan qandastar sany aldaǵy ýaqytta anyqtalatyn bolady. Sondyqtan da qazaq «Oryspen joldas bolsań aıbaltań qasyńda bolsyn» dep tegin aıtpaǵan.
Qazaq halqynyń qarapaıym orys halqyna eshqandaı pretenzııasy joq. Qazaq halqynyń ashý-yzasyn týǵyzatyn Reseı bıligi. Qoldan jasalǵan Prıdnestrove, Gúrjistanǵa shabýyl, qol qoıylǵan sharttarǵa qaramastan Qyrymdy basyp alýy, Lýganski men Donekide separatıstik uıymdar quryp, aqyry olardy ózderine qosyp alýy, endi mine Ýkraınaǵa soǵys ashýy onyń baryp turǵan soǵysqumar, agressor el ekendigin kórsetedi. Dushpan aýzy-murny qan bolmaı tynbaıdy.
Ýkraınalyq baýyrlarymyz qaharmandyqpen shaıqasyp birneshe kúnniń ishinde dushpannyń ondaǵan ushaqtaryn atyp túsirdi. Júzdegen tankilerin otqa orady. Úsh myńnan astam orys soldaty joıyldy. Búkil ýkraın halqy jaýǵa qarsy tize qosyp shaıqasýda. Endi bir on kúndeı shydas berse orys shabýylynyń aptyǵy basylady. Soǵysty ary qaraı jalǵastyrýǵa Pýtınniń shamasy kelmeıdi. Ýkraına úshin kelissóz tıimsiz. Orystar bastaǵan soǵystyń orys jerinde aıaqtalǵany durys.
Búkil álem elderiniń qoldaýymen Ýkraına Qarýly kúshteri Lýganski men Donekini jáne Qyrymdy tolyqtaı qaıtaryp alýy kerek. Tipti Kremlde ýkraın jalaýy jelbirese búkil álem bir jeńildeıtini anyq.
"Adyrna" ulttyq portaly
