پانفيلوۆ اۋدانىنداعى پەنجىم اۋىلىنىڭ اتاۋى ونوموستيكالىق كوميسسيانىڭ شەشىمىمەن اتامەكەن دەپ وزگەرتىلمەك. جاعىمدى جاڭالىق تۋرالى اۋدان اكىمى مارات ساعىمبەك وتكەن اپتادا جۋرناليستەرگە ايتىپ بەردى.
الماتى مەن تالدىقورعان قالاسىنىڭ ءبىر توپ جۋرناليستەرى پانفيلوۆ اۋدانىنا پرەسس-تۋرعا بارعان بولاتىن. 1 عاسىرلىق تاريحى بار اۋداننىڭ بۇگىنگى جاعدايىمەن تانىسىپ، ەل تۇرمىسىن كورىپ قايتتى. جۋرناليستەردى اۋدان اكىمى كۇتىپ الىپ، العا قويعان جوسپار مەن شەشىمىن كۇتكەن ماسەلەلىرىمەن ءبولىستى.
ايتا كەتەيىك، مارات ساعىمبەك 2022 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالدى. ەڭبەك جولىن وسى اۋداندا قۇرىلىسشى بولىپ باستاعان مارات راحىمبەردىۇلىنىڭ العا قويعان جوسپارى كوپ. ونى اكىم جينالىس بارىسىندا ايتىپ بەردى.
“انا مەن بالا ءولىمى كوپ”
حالىق سانى جاعىنان دا، ەكونوميكالىق كىرىس جاعىنان دا جەتىسۋ وبلىسىندا كوش باستاپ تۇرعان اۋداندا مەديتسينا اقساپ تۇر. اكىمنىڭ ايتۋىنشا، اۋداندا انا مەن بالا ءولىمى كوپ. سوندىقتان كەلە سالا، جەڭىن ءتۇرىپ، قولعا العان جۇمىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى بولعان. اۋىرعاندا قالا جاعالاپ، دەرتىنە شيپا ىزدەپ كەتەتىن تۇرعىندار ءۇشىن اۋدانعا جاڭا اۋرۋحانا سالماق. زامانعا ساي جابدىقتاپ، جاڭا تەحنولوگيالارمەن تولىقتىرۋ ءۇشىن اسا ۇقىپتىلىق قاجەت ەكەنىن دە ايتا ءوتتى. ال وڭىردەگى ءۇش ۇلكەن اۋرۋحانانىڭ ءبىرى - جاركەنتتە سالىنادى.
سونداي-اق، دەنىنە ساۋلىق ىزدەگەن جاندار ءۇشىن بيىل تۇركيادان بىلىكتى دەگەن 6 مامان شاقىرعان. ولار تاجىريبە الماسىپ، تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىن تەگىن قاراپ كەتكەن. مۇنىمەن اۋداننىڭ مەديتسيناسى دامىپ كەتپەسە دە، الداعى ۋاقىتتا دەنساۋلىق سالاسىن كوتەرۋگە بارىنشا ات سالىساتىنىن ايتتى، اكىم.
«اۋدانداعى 45 مەكتەپتىڭ 15-ىنە كۇردەلى جوندەۋ كەرەك»
ء“بىلىمدى ۇرپاق – ەل بولاشاعى” دەيمىز. ال ءبىلىم بالاعا ساپالى ءسىڭۋى ءۇشىن مەكتەپ تە زاماناۋي بولعانى دۇرىس. زاماناۋيلىعى بىلاي تۇرسىن، اۋداندا “قۇلاپ قالماسا ەكەن” دەگەن مەكتەپتەر دە كەزدەسەدى.
پانفيلوۆ اۋدانىندا 50 مەكتەپ بولسا، ونىڭ قىرىق بەسى ورتا، تورتەۋى باستاۋىش، بىرەۋى ارنايى مۋزىكالىق مەكتەپ. ىشىندە ءتىپتى، 50 جىلدان اسقان مەكتەپتەر دە بار.
اكىمنىڭ ايتۋىنشا، پانفيلوۆ اۋدانىنداعى شەكارالىق اۋىلدارداعى مەكتەپتەرىنىڭ جاعدايى مۇشكىل. ءتىپتى، سۇپتاي اۋىلىندا بالالار بۇرىنعى بالاباقشانىڭ عيماراتىندا وقيدى. مۇندا تاماق ىشەتىن اسحانا، سپورت زالدىڭ جوقتىعىن قوسپاعاندا، قوسىمشا ساباق وتەتىن سىنىپتار دا جوق.
“سادىر اۋىلىنداعى جاعداي دا ءماز ەمەس. اۋدانعا اكىم بولىپ كەلگەنىمە ءبىر جىل ءتورت اي بولدى. وسى ارالىقتا ءۇش مەكتەپتى پايدالانۋعا بەردىك. بۇل ماقتانۋعا تۇراتىن كورسەتكىش. بىرەۋى شەكارالاس ايماقتا ورنالاسقان باسقىنشى اۋىلىنداعى مەكتەپ، ەكىنشىسى قوڭىرولەڭ اۋىلدىق وكرۋگىنە قاتىستى ءبورىباي بي اۋىلداعى مەكتەپ. سول اۋىلداعى ءبىلىم ورداسى ءاليحان بوكەيحاننىڭ اتىندا. 1936 جىلى سالىنعان. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە مەكتەپ تۇرعىزىلىپ، پايدالانۋعا بەرىلدى. ءۇشىنشىسى ءابىلحان قاستەەۆ اتامىزدىڭ كىندىك قانى تامعان شەجىن اۋىلىندا سالىندى. بۇعان دەيىنگىسى 50-جىلدارى كولحوزدىڭ تۇسىندا پايدالانۋعا بەرىلگەن. جاعدايى مۇلدەم قيىن بولاتىن. تۇگەل ءسۇرىپ تاستاپ، جاڭادان سالدىق»، - دەيدى مارات ساعىمبەك.
ودان بولەك، اكىم 45 مەكتەپتىڭ 15-ءى كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەكەنىن ايتتى. ايتۋىنشا، المالى اۋىلى ءالتىۇي اۋىلىنداعى ءابىلحان قاستەەۆ اتىنداعى مەكتەپ 1971 جىلدان بەرى قولدانىستا.
اۋدان ورتالىعى جاركەنتتىڭ وزىندە 9 مەكتەپ بار. سونىڭ تورتەۋى كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتەدى. ال جامبىل اتىنداعى مەكتەپ سىيىمدىلىعى 1000 بالاعا ارنالعان. بىراق 2000 وقۋشى وقيدى ەكەن.
باۋىرجان مومىشۇلى اتىنداعى مەكتەپتىڭ دە جاعدايى ءماز ەمەس.
اكىم مارات ساعىمبەك بۇعان دەيىن باسشىلار شەكارالىق اۋىلدارعا كوڭىل بولمەگەنىن ايتادى. ءتىپتى، ءبىلىم سالاسىندا جەمقورلىق تا بولعان. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا اۋداننىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرىپ، ولقىلىقتى تۇزەتۋ ءۇشىن «جايلى مەكتەپ» باعدارلاماسى بويىنشا جاركەنت وڭىرىنە بۇرىن-سوڭدى بولماعان ءبىلىم ورداسىن سالماق.
جاڭا مەكتەپتى BI Group كومپانياسى قولعا الىپ، قالا شەتىنەن 1200 وقۋشىعا ارنالعان ءۇش قاباتتى عيماراتتىڭ قۇرىلىسىن باستاپ كەتكەن. جوعارى جانە تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان ەكى سپورت زالى، 246 ورىندىق اكت زالى، فۋتبول مەن ويىن الاڭدارى بولادى.
سونداي-اق، اۋداندا 12 مەملەكەتتىك، 49 جەكەمەنشىك بالاباقشا بار، بالالار 100 پايىز قامتىلعان. بۇرىنعى قاراۋسىز قالعان عيماراتتاردى اۋدان كاسىپكەرلەرى رەتكە كەلتىرىپ، اكىمدىكپەن بىرلەسىپ، قولدانىسقا بەرۋدە.
كاسىپكەرلەر تۋعان جەرىن كوركەيتۋدە
جالپى اۋداندا 29 مادەنيەت ءۇيى، 11 كلۋب بار. دەگەنمەن، جاعدايلارى ءماز ەمەس. اۋدانداعى ۇلكەن شىعان اۋىلىندا مادەنيەت ءۇيى 2007 جىلى ورتەنىپ، سودان بەرى ءالى كۇنگە دەيىن ارنايى عيمارات سالىنباعان.
پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ اكىمى مارات ساعىمبەك مادەنيەت ءۇيىن سالۋ مەملەكەتكە دە، جەكەمەنشىككە دە ءتيىمسىز ەكەنىن ايتادى. ويتكەنى، قىرۋار قارجى ءبولىنىپ سالىنعان عيمارات، ايىنا ءبىر رەت قولدانىلىپ، شاڭ باسىپ تۇرادى. ال اۋداننىڭ جىلدىق بيۋدجەتى - 12ملرد تەڭگە. دەگەنمەن، اكىم اۋدان كاسىپكەرلەرىمەن بىرىككەن جوبا رەتىندە ۇسىنىسى بارىن تىلگە تيەك ەتتى.
اۋداندا تۋعان جەرىنىڭ گۇلدەنۋىنە بار كۇشتەرىن سالىپ جۇرگەن كاسىپكەرلەر جەتەرلىك. سولاردىڭ ءبىرى- اتالعان ۇلكەن شىعان اۋىلىندا قاراۋسىز قالعان عيماراتتى سپورت كەشەنىنە اينالدىرعان ەكى دوس، ءبىرى قازاق، ءبىرى ۇيعىر. بۇل سپورت كەشەنى 47 جىل كەتپەن شاپقان، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى كۇلاش ايتجانوۆانىڭ ءوتىنىشى ەكەن. بۇدان بولەك، پەنجىم، ءۇشارال اۋىلىندا دا جاڭا سپورت كەشەنى بوي كوتەرگەن.
سونداي-اق، جاركەنتتە وبلىستاعى ەڭ ۇلكەن جەمىس-جيدەك ساقتاۋ قويماسى بار. 1000 توننالىق قويمادا المانىڭ بىرنەشە سورتى، بولگار بۇرىشى، قىزاناق سىندى جەمىستەر مەن كوكونىستەر ساقتالعان. 6000 توننا قويمانىڭ دا قۇرىلىس جۇمىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر. الداعى ۋاقىتتا جەمىس-جيدەكتەردى ءوڭدىرۋ بويىنشا ۇلكەن تسەحتىڭ قۇرىلىسى باستالماق. بۇل كاسىپتى اينالدىرىپ وتىرعان دا وسى مەكەننىڭ ازاماتى.
جۇگەرىنىڭ جاعدايى ءماز ەمەس
جاركەنت - جۇگەرىنىڭ وتانى. جىلدا توننالاپ جۇگەرى ءوسىرىپ، ونى ارنايى «جاركەنت كراحمال زاۋىتىنا» جونەلتەدى. مۇندا جۇگەرى كراحمالى، جۇگەرى گليۋتەنى، جۇگەرى كەبەگى، جۇگەرى مايى، جۇگەرى تورتى، جۇگەرى سيروپى، مالتوزا سيروپى، كارامەل سىرنەسى سەكىلدى جيىرماعا جۋىق ءونىم وندىرىلەدى.
الايدا، بيىل جۇگەرى باعاسى كۇرت تومەندەپ، شارۋالاردىڭ ەڭبەگىن اقتاماي تۇر. بىلتىر كيلوگرامىن 126 تەڭگەگە ساتسا، بيىلعى باعا – 60-70 تەڭگەدەن كوتەرىلمەگەن. ال بيدايدىڭ باعاسى - 80 تەڭگە. وعان سەبەپ - رەسەيدەن كەلگەن 65 تەڭگەلىك بيداي ۇنىنىڭ زاۋىتتاردا تولىپ تۇرۋى.
سونداي-اق، جاركەنتتەگى ءىرى زاۋىتتىڭ ءبىرى – «ۋنيۆەرسال» جشس. بۇل جەردە ازىق-تۇلىك ونىمدەرى مەن حيميالىق زاتتاردى وراۋعا ارنالعان قاپ شىعارىلادى. تسەحقا شيكىزات اتىراۋدان كەلەدى، تازا وتاندىق ءونىم. 400 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان كومپانيا ايىنا 5 ملن قاپ تىگىپ، شەت ەلدەرگە دە ەكسپورتتايدى.
مىنە، جۋرناليستەر كورىپ قايتقان جازيرالى جاركەنتتىڭ جاعدايى وسى. كوپۇلتتى شەكارالىق اۋداننىڭ جاڭا اكىمگە ارتار ءۇمىتى كوپ.
دانا نۇرمۇحانبەت
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
