Keşe Astanada avtobus ülken jol apatyna ūşyrap, bır adamnyŋ jaǧdaiy asa auyr ekenı aityldy. Keiınırek bır adamnyŋ aiaǧyna amputasiia jasalǧany belgılı boldy. Jürgızuşı qamauǧa alyndy deidı. Ökınıştı jaǧdai. Zardap şekken azamattarǧa tezırek sauyǧyp ketuın tıleimız. Şyndap kelsek, Astanada bolsyn, basqa qalada bolsyn, jol apattary jiı bolady.
Mäselen, şetelde aptalap, ailap jürseŋız de bırın-bırı syryp ketken nemese ülken qaqtyǧyspen aiaqtalǧan jol apatyn körmeisız. Bızde künıge bırneşe jol apatyn baiqauǧa bolady. Nege avtobus pen kölık jürgızuşılerı bır-bırımen jarysyp, joldy bölıse almai jüredı.
Avtobus jürgızuşılerınıŋ mädenietıne kelsek, bölek äŋgıme. Mäselen, Almatyda avtobusqa jügırgen jolauşylardy jürgızuşı kütıp, esıgın aşyp tūrady. Astanada ondai atymen joq. Jaŋa ǧana Diagnostika ortalyǧynan bır jüktı kelınşek aialdamada esıgın aşpai tūrǧan avtobustyŋ esıgın qaǧyp edı, jürgızuşı qolyn sermep, dauys kötere söiledı. Jüktı äiel “aialdamada tūrsyz ǧoi, nege esık aşpaisyz” deidı. Jügırıp kelgen jolauşylarǧa esıktı aşpai ketetının talai baiqadyq. Būl dūrys emes.
Ekınşıden, balalar arbasymen/koliaskamen jüretın analarǧa da avtobusqa otyru qiynnyŋ qiyny. Jolauşyǧa yŋǧaily bolsyn dep jaqynnan toqtamaidy. Aialdamadan ötıŋkırep toqtaitynyn da baiqadyq. Artynan avtobustar tızılıp kelse, bölek äŋgıme. Ondai da joq. Tıptı, pandusty da tüsırmeidı ǧoi. Bızge Europaǧa jetu qaida?!
Negızı, köp närse peiılge bailanysty. Ötkende Almatyda bır jürgızuşı arbaǧa taŋylǧan azamat üşın arnaiy pandusty qoiyp, özı de şyǧyp, oǧan kömektesıp jatyr. Qūdai būl jürgızuşınıŋ peiılıne jaqsylyqty üiıp-tögıp bersın dep tıleimız. Astanada ondai keŋ peiıldı körmedık. Astyrtyn erejelerı bar ma, bılmedık, jügırıp kelıp, esıktı aşudy sūraǧan talai jolauşyny ökındırıp, kete barady. Al är avtobustyŋ arasy 5-10 minut degenmen, ıs jüzınde 15-20 minutta keledı.
Adamgerşılık boluy kerek. Jaqynda 55b degen avtobus qatty toqtap,
köp jolauşy jerde qūlap jatty. Mūnda jürgızuşıden būryn aldynan şyǧa kelgen jeŋıl kölık şopyry kınälı. Bır äiel aiaǧyn soǧyp alypty. Juas halyqpyz ǧoi. Şetelde aiaǧyn ūryp alǧan tügılı şoşyp ketken adamǧa deiın sottasyp, densaulyqqa keltırgen zalaly men moraldyq şyǧynyn öndırıp alar edı. Bırde 27 avtobus da qatty toqtap, qolymdy auyrtyp aldym. Qoişy, jūmystary qiyn ǧoi dep qoia salamyz… Bolmasa jalaqysy jaman emes qoi. Ötkende bır avtobustyŋ ışınde “avtobus parkıne jürgızuşıler kerek, jalaqy 600 myŋnan bastalady” dep tūr. İä, kölık keptelısı qajytady, ünemı bır köşemen ainalyp jüru de oŋai emes. Bıraq sonşama adamnyŋ ömırıne jauapkerşılık alǧan soŋ asyqpai, jeŋıl kölıktermen jaryspai, basqa şopyrlarmen ūryspai, jol erejesın būzbai jüruge de bolady ǧoi.
Jeŋıl kölık ielerı de ärtürlı. Esıgın aşyp, qaqyryp tükıretınder de bar. Avtobus jürgızuşılerımen eregısıp, boqtanatyndar da barşylyq. Jalpy, kölıktı tızgındeu mädenietı älı de kemşın. Muzykany da baqyrtyp qoiu da mädenietsızdık. Äsırese ainasyn aşyp, reseilık änderdı qoiatyndardy tük tüsınbeimın. Öz üiıŋde otyrǧan joqsyŋ, syrtta ädeptı saqtau kerek. Boǧauyz sözder qosylǧan änder üşın jeke jauapkerşılık te zaŋda bar şyǧar.
Ökınışke qarai, qaibır jyly soǧys bop jatqan elderden görı Qazaqstanda jol-kölık oqiǧalarynan köbırek adam qaza tabady, densaulyǧynan aiyrylady degendei statistikany körıp şoşydyq. Būl elımızde ülken jauapkerşılıktıŋ joqtyǧyn körsetedı. Pravany satyp alu, ışıp alyp kölık jürgızu, aşulanyp tūryp, maşinaǧa otyru jaqsy emes, mūnyŋ öteuı tym qymbatqa tüsuı mümkın. Joldyŋ bır-aq erejesı bar: Asyqpa! “Asyqqan jolauşy atyna terıs mınedı” deidı. Alla elımızdı jol-apattarynan saqtasyn. Jol-jüru erejelerıne bailanysty elımızde keşendı şaralar atqaru kerek-aq.
Ūqsas jaŋalyqtar