Áıelder men balalar adam saýdasynyń qurbany bolýy múmkin, ásirese olar álsiz toptarǵa jatatyndyqtan, qylmyskerlerdiń qaqpanyna túsip qalýy yqtımal. Adam saýdasy – bul tek fızıkalyq emes, psıhologııalyq zorlyq-zombylyqty da qamtıtyn aýyr qylmys. Sondyqtan áıelder men balalardy qorǵaý úshin arnaıy sharalar qabyldanýy tıis.
1. Zańnamalyq sharalar
Qazaqstanda adam saýdasyna qarsy kúresý úshin kóptegen zańdar qabyldanǵan. Alaıda, bul zańdardy júzege asyrý, ásirese áıelder men balalardy qorǵaý úshin tıimdi bolýy kerek. Quqyq qorǵaý organdarynyń arnaıy bólimderi adam saýdasymen kúresýdi basty mindetterdiń biri retinde qoıýy qajet.
2. Áleýmettik qorǵaý
Áıelder men balalardy adam saýdasynan qorǵaý úshin arnaıy áleýmettik qyzmet kórsetý júıesi qajet. Bul qyzmetter ártúrli daǵdarys ortalyqtaryn, áleýmettik qaıta beıimdeý baǵdarlamalaryn jáne jedel psıhologııalyq kómek kórsetý ortalyqtaryn qamtıdy. Qurbandardyń qaýipsizdigi men qalpyna kelýi úshin qoǵamnyń barlyq deńgeıinde júıeli qoldaý kórsetý qajet.
3. Bilim berý jáne aqparattandyrý
Áleýmettik jeliler men aqparattyq alańdar arqyly qoǵamdy adam saýdasynyń qaýipteri týraly keńinen aqparattandyrý mańyzdy. Mektepter men ýnıversıtetterde arnaıy baǵdarlamalar ótkizilip, balalar men jastarǵa osyndaı qylmystardyń aldyn alý týraly túsinik berilýi tıis.
4. Qaýipsiz oryndarǵa ornalastyrý
Qurbandarǵa qaýipsizdik pen qorǵanys qamtamasyz etý úshin arnaıy baspanalar men daǵdarys ortalyqtary qajet. Bul oryndarda áıelder men balalar ózderin qaýipsiz sezinip, qaıta beıimdelý úshin qajetti kómek ala alady.
5. Halyqaralyq yntymaqtastyq
Áıelder men balalardy adam saýdasynan qorǵaý tek ulttyq deńgeıde ǵana emes, halyqaralyq deńgeıde de júzege asyrylýy tıis. Qazaqstan halyqaralyq quqyq qorǵaýshy uıymdarmen jáne kórshiles eldermen birlesip, shekaralas aımaqtarda baqylaýdy kúsheıtip, adam saýdasynyń jolyn kesýge baǵyttalǵan birlesken jobalardy júzege asyrýy kerek.
6. Quqyq qorǵaýshy uıymdardyń róli
Áleýmettik, quqyqtyq jáne psıhologııalyq kómek kórsetetin uıymdar áıelder men balalarǵa adam saýdasynan qorǵaýda mańyzdy ról atqarady. Bul uıymdar aqparattyq qoldaý, qaýipsizdik sharalaryn uıymdastyrý jáne qurbandardyń áleýmettik qaıta beıimdelýin qamtamasyz etý jumystaryn júrgizedi.
7. Qoǵamdyq jaýapkershilik
Adam saýdasymen kúreste tek memlekettik organdar ǵana emes, qoǵamnyń árbir múshesi jaýapty bolýy kerek. Qoǵamdyq uıymdar men eriktiler bul máselege qatysty ún kóterip, qoǵamdy aqparattandyrý arqyly óz úlesterin qosa alady.
Áıelder men balalardy adam saýdasynan qorǵaý — barshamyzdyń jaýapkershiligimiz. Mundaı sharalar arqyly biz tek qurbandardyń ómirin saqtap qalmaı, qoǵamnyń qaýipsizdigin de qamtamasyz ete alamyz.
