Para alatyn mádenıet qaıratkerlerin de kórdik, adam uratyn dindarlardy da kórdik.
“Toǵyzyńda qandaı bolsań, toqsanyńda sondaı bolasyń” degen ras. Jalpy aıtqanda adamnyń kishkentaıynda minez-qulqy qalaı qalyptasqany, ata-anasynan ne kórgeni, qandaı tárbıe alǵany sheshýshi ról oınaıdy. Odan keıin ony mádenıet te, óner de, din de ózgerte almaıdy.
Adam tabıǵatynan qatal, qatygez bolsa meıli álemniń eń úzdik dinı bilimin alsa da aıtqan ýaǵyzynda, ustanymynda, júris-turysynda sol qataldyǵy bilinip qap jatady.
Tabıǵatynan alaıaq adam qajylyqqa baryp kelse de ol ádetin tyımaıdy.
(Áńgime fılosofııadaǵy jaqsylyq pen jamandyq degen taqyrypqa oıysyp barady. Ol endi bólek taqyryp)
Kerisinshe tabıǵatynan bııazy, arly, adal adam qandaı dinge kirse de, dinge senbese de kóp jaǵdaıda (arnaıy oqytylmasa) sol qalpyn buzbaıdy.
Adamdyǵy, adaldyǵy keıbir dindarlardan asyp túsetin ateıstter de, agnostıkter de, deıster de bar.
Men bul jerde dindi, mádenıetti qaralap turǵanym joq. Másele adam tabıǵatynda bolyp tur.
Dinge kirgen adam jamandyqtan tyıylýy múmkin. Eger Qudaıdyń jazasynan qorqyp tyıylǵan bolsa6 onda ol tolyq ózgergen adamǵa jatpaıdy.
Iá, adam ózgermeıdi emes ózgeredi. Soǵys, mahabbat, qaza, ǵashyq bolý sekildi uly oqıǵalar kóp jaǵdaıda adamdy qatty ózgertýi múmkin.
Al basqa jaǵdaıda adamnyń ózgerýi qıyn.
Sondyqtan ádilet, etıka, zań, ereje, tártip, quqyqqa biz qatty muqtajbyz (adamzattyń eń úlken jetistigi zań oılap tabýy)
Úıimizdi qulyptap ýaıymsyz kete bere alýymyz, bala-shaǵamyzdy syrtqa ýaıymsyz jibere alýymyz osy qundylyqtar qoǵamda qanshalyqty jumys jasaıtynyna baılanysty.
Zulymdyqqa ushyrasam, quqyǵym qorǵalady dep oılaıtyn bolsaq, jaqsylyqtan kúder úzbegen bolsaq, kóshede emin-erkin júre alatyn bolsaq, onda álem qazirgideı álem bolýyna ómirin arnaǵan, sol jolda qurban bolǵan, kúresken qanshama fılosoftarǵa, ıntelektýaldarǵa, jazýshylarǵa, ǵalymdarǵa, qoǵam qaıratkerlerine qaryzdarmyz.
Áıtpese, myna turǵan dúkenge barý muń bolar edi.
Roman Burkash
