Ańshy Batyr Seıkenovke ún qosý! Býaz kıikterdi atýdy shuǵyl toqtatý kerek. Jeltoqsan aıy – «kıiktiń mataýy», kıiktiń tekeleri úıirge túsip «matalandy», qazir urǵashy kıikter býaz. Qazaq halqy erteden túz ańdaryn uıyǵatyn, tóldeıtin ýaqytynda, qustardy jumyrtqalaıtyn, balapanyn basatyn ýaqytynda aýlamaǵan. Úkimet «kıik sany kóbeıip ketti», - dep «sanyn retteıtin janýarlar» sanatyna kirgizdi. Kıik úıirin qýalap júrip oq astyna alǵan, zoo-represııa jaǵdaıynda «mataý» qalaı ótti, zoopsıhologııasy, tabıǵattaǵy tepe-teńdik ne boldy?
Kıik nege kóbeıdi? Sebebi qasqyrdy qyryp, sanyn azaıtyp tastadyq. Syr-Aralda, qazaq jeriniń batysynda bolǵan «qyzyl qasqyr» bul kúni bul óńirde múldem joq. Tabıǵatta artyq tirshilik ıesi joq!. Jyrtqyshtardy, búgingi qasqyrdy «adam-jyrtqyshtar» qyrmasa, jyrtqyshtar túz ańdary sanyn ózderi rettep otyrady.
Qazaqtar tabıǵatty taný tájirıbesinde jabaıy janýarlardyń jaı kúıin, meken etetin ortasyn tanı bildi, olardyń ereksheligimen sanasa bildi. Ertede qazaqtar qasqyrdy malyn tartyp ketse de uıyǵar aldy qańtarda, uıyǵatyn aqpan aılarynda, tóldeıtin sáýir aıynda qaqpan salmaǵan, atpaǵan, bul dala zańy, ańshylyq serti! Al, biz bul kúni nege «kıeden» qoryqpaıtyn qatigez bolyp kettik! Dala azýlysy Turan jolbarysynyń ózin, ker dala erkesi Tarpańdy «adam-jyrtqyshtar» joıyp kelmeske jibergen joq pa?.
Táttigúl KARTAEVA,
etnograf, professor
