Алматыдан 40 шақырым жердегі Жауғашты кентінде ЛА-155/4 әйелдер түрмесі орналасқан. Мұнда баласымен бірге отырғандар да бар. Темір тордың ар жағындағы әйелдер мереке қарсаңында өздері мерекелік кеш ұйымдастырады, деп хабарлайды Sputnik Қазақстан сайты.
Алматы облысындағы бұл түрме – әйелдер жазасын өтейтін Қазақстандағы алты мекеменің бірі. Мұнда бір мезгілде 1200-ге жуық адамға орын табылады. Бұл мекеменің бір ерекшелігі – мұнда әйелдер балаларымен бірге тұра алады. Бұл мекеменің ашылғанына бір жылдан кейін 85 жыл болады. Осы уақыт аралығында ауыр немесе орташа ауырлықтағы қылмыс жасаған қанша әйелдің жазасын өтегенін бірден нақты ешкім айта алмас. Себебі жыл сайын ол қатарға қосылып жатқандар мен жазасын өтеп шыққандар саны әртүрлі.
Қазір бұл түрмеде 460-қа жуық әйел бар. Sputnik Қазақстантілшілері әйелдер түрмесіне барып, олардың мерекеге дайындығын көріп, әйелдермен әңгімелесті.
Көктемді асыға күтеді
Жауғашты ауылындағы түрмеде отырған әр әйелдің оқиғасы әртүрлі. Түрме аумағына кірер кезде тыйым салынған заттың бәрін қалдыру керек. Осылайша қаншама әйел жылдар бойы сыртқа шығуды армандайтын есіктен сол әлемге кіресің.
Түрмеде қазір 459 әйел бар. Бұған дейін бұл жерде адам аз болған екен. Оған түрме қызметкерлері пандемияның ықпалы бар деп санайды.
"Қазір бізде 459 тұтқын бар. Бұған дейін аз болды. Пандемияға байланысты сот шешімі кейінге қалып отырды немесе басқа да себебі бар шығар. Карантин жеңілдетілген кезде бізге жаңадан сотталғандар келе бастады. Арасында кәмелетке толмаған екі қыз бар", - дейді ЛА-155/4 түзеу мекемесі бастығының орынбасары Гүлжәмилә Байтемірова.
Әйелдер түрмесінде отырғандар наурызды асыға күтеді. Себебі бұл айда мереке көп. Ал мереке кезінде түрмедегі бірыңғай киімді басқа киімге ауыстыру мүмкіндігі туады.
Мұнда сотталғандар концертті өздері ұйымдастырады, ал әкімшілік сондай шараларды жиі өткізіп тұруға тырысады. Мекеме қызметкерлерінің айтуынша, сондай сәт толық болмаса да, қабырғаның ар жағындағы өмірге бір сәтке оралуға мүмкіндік береді.
Ал сотталғандардың өзі бұрын бағалы болмаған уақыттың әр минуты алтынға тең деген ойда.
"Біз жақын адамдарымызға көп көңіл бөле бермейміз. Ал сыртта бейтаныс адамдарға жылы сөйлеп, үйге келген соң ашу-ызамызды шығарамыз. Балаларға, жақындарымызға, анамызға қатты сөйлейміз. Алайда ол адамдар ештеңеге қарамастан бізді жақсы көреді. Біздің жақсы не жаман екенімізге қарамайды. Немесе қатыгез, мейірімді, ауру, сау екенімізге қарамай жақсы көреді", - деді сотталған Наталья Кандолова.
Осыдан біраз уақыт бұрын Наталья өзін абақтыда отырамын деп ойламаған. Себебі 18 жыл бойы құқық қорғау органдарында қызмет етті. Заң мен тәртіпті сақтап жүргеніне сенімді болды. Ал қазір екі жыл тергеу изоляторында, бес ай түрмеде отырғанына қарамастан өзінің кінәсіз екенін дәлелдеуден үміт үзбей келеді. Ал үйінде екі баласы мен егде жастағы анасы күтіп отыр.
"Мені алты және сегіз жастағы екі кішкентай балам күтіп отыр. Анам 64 жаста. Олар менің отбасым. Мен түрмеге түскелі күйеуіммен ажырастық. Өмірімде осындай жағдай да болды. Көптеген ер адам осылай оңай беріле салады", - дейді ол.
Баланы сыртқа теппейді
Мұндағы әйелдерден түрмеге қандай қылмысы үшін түскенін сұрауға болмайды. Мұны жазылмаған заң десе де болады. Себебі әрқайсының еске алғысы келмейтін оқиғасы бар.
"Біртүрлі болып көрінгенімен, осы жерде отыруға тура келгеніне өкінбеймін. Не себепті отырғанымды, оған не себеп болғанын білемін. Иә, бұл – сынақ. Алайда ол маған өзімді табуға, түсінуге көмектесті. Бұл жерде әртүрлі адаммен тіл табысуға үйрендім. Еркіндікке шыққан соң қай бағытта әрекет ететінімді, қалай өмір сүру керек екенін түсіндім. Тек жақындарымнан жырақ жүргенім қынжылтады. Аз қалды. Бір айдан астам уақыттан кейін шығамын деп үміттенемін. Сол күнді күтіп жүрмін", - дейді сотталған Ботагөз Бахарова.
Ботагөз өзінің екінші қызын осы жерде Жауғашты колониясында дүниеге әкелді. Үш жасқа дейін нәресте анасымен бірге балалар қалашығының аумағында болған. Әрине, еркіндіктегідей болмаса да, оның сөзінше, сәбиінің жанында үш жыл тез өтіп кетті.
"Баласы бар әйелдер балалар қалашығында тұрады. Бұған дейін олар жасақ құрамында болған. Яғни, белгілі бір бекітілген уақытта балалар үйіне барып, кесте бойынша ол жерден шықты. Жаңылмасам, 2016 жылдан бастап қылмыстық-атқару кодексіне сәйкес балалары бар сотталғандар олармен бірге тұра бастады. Бұл жақсы шешім болды деп айта аламын. Себебі балалар да тыныш болады, жиі ауырмайтын болды. Аналарға да жайлы", - дейді Гүлжәмилә Байтемірова.
Әйелдер колониясының жанындағы балалар қалашығында 30 сотталған ана бар. Алайда ол жаққа коронавирустың жоқ екенін растайтын құжатпен де өту мүмкін болмады.
"Бала ол бала. Сотталушының немесе кімнің баласы екені маңызды емес. Сондықтан карантин жариялап, балалар қалашығын жаптық. Балалар аналарымен бірге сол жерде тұрады, сол жерде тамақтанады. Тұрмысқа қажет барлық жағдай жасалған. Ол жаққа бір жасақ басшысы мен шектеулі қызметкерлер кіріп-шығады. Яғни, балалар қалашығының басшысы – балалар дәрігері, медбикелер мен бала күтушілер кіреді. Бала күтушілер – тәрбиешінің білімі бар үш әйел", - деп түсіндірді ЛА 155/4 түзеу мекемесі бастығының орынбасары Гүлжәмилә Байтемірова.
Жауғашты түрмесіндегі әйелдер қандай қылмыс жасағанына қарамастан балаларға ерекше қарайды. Бірі қолында бар тәттісін берсе, бірі қамқорлық көрсетеді.
"Біз де анамыз. Оларды көріп... Егер біз осы жақтағы балаларға қамқор болсақ, біздің де баламызға ол жақта басқалар қамқор болар. Яғни, бәрі – бумеранг. Сондықтан барлығы шын жүректен шығады", - дейді сотталған Әлия Жұманова.
Түрмеге түспес бұрын Әлия табысты кәсіпкер болған. Жұмыс, отбасы, балалары... Адамға бақытты болу үшін қажеттің бәрі бар еді. Қазір оның бостандыққа шығуын екі қызы, ұлы мен немересі асыға күтіп жүр. Өзінің балалары мен немересіне көрсеткісі келген жылулықты түрмеде өсіп жатқан балаларға береді. Ол түрмеде тоқыма үйірмесін ашқан. Сол жерде қыста балаларға шұлық, баскиім мен жейделер тоқып берді.
Әлияның абақтыда отырғанына жеті жыл болды. Енді ол жақындарымен қауышатын күнді асыға күтіп жүр.
"Бұрын ойланбайтын едім... Күн өтті, болды. Енді әр минут пен әр секундты соларға арнағым келеді. Өзімде бардың бәрін, өзімді, өнерімді балаларым мен немереме бергім келеді. Бұрын қарбалас тіршілік, үшінші, оныншы жұмыс деп жүрдім. Енді тек туыстарым мен жақындарыма махаббат пен жылулық сыйласам деймін", - дейді Жұманова.
Бір де бір мерекеде үйінде болмайды
Бұған дейін айтылғандар – үш адамның өмірінің бір бөлігі ғана. Ал мұнда дәл осындай 459 адамның оқиғасы бар. Алайда бұл түрмеде жазасын өтеп жатқан әйелдің бәрі өткенді түсініп, болашаққа нақты жоспар құрып қойған деп айту қиын. Себебі арасында ақтап алуға келмейтін қылмыс жасағандар да бар. Соның бірі – бірге тұратын адамымен ішімдік ішіп отырған кезде жылаған екі баласын өлтіріп, бөлшектеп тастаған жас әйел.
Ал мекеме қызметкерлері соның бәрін біліп, қылмыс жасағандармен жұмыс істейді.
"Біз судья емеспіз. Бұл әйелдер қазірдің өзінде жазасын алды, ал біздің міндетіміз – жазаның орындалуын қадағалау", - дейді олар.
Бұлай қысқа қайырғанымен шын мәнінде ол сөздің астарында үлкен мән жатыр. Мекеме қызметкерлері демалыс, мейрамға қарамай жұмыс істейді. Соның бірі – Екатерина Бисембаева. Ол әйелдер түрмесінде 16 жылдан бері еңбек етеді.
"Бұл жерге жұмыс істеуге жас кезімде келдім. Қиын болды. Алайда жыл өткен сайын тәжірибе де жинала береді. Соның көмегі болды. Қазір жақсы психолог болып алдық. Әр сотталушыға әртүрлі көзқараспен қараймыз. Кіммен қалай сөйлесу керек екенін білеміз. Осындай жұмыс істеп жүріп тұрмысқа шықтым. Күйеуім де мені қолдайды, қызметіме қарсы емес. Бұл жерде жұмыс істеген маған ұнайды. Еңбек демалысында болған кезде жұмысымды сағынамын", - дейді Бисембаева.
Айтуынша, жақындары мен туыстары мекеме қызметкерінің бір де бір мерекеде үйде болмайтынына үйренген. Себебі мереке сайын түрмеде күшейту жұмыстары жүреді. Қызметкерлер таңнан кешке дейін жұмыста болады.
