Алкоголь мен темекі шегу, алкоголизм мен нашақорлық – денсаулыққа зиянды факторлар екендігі туралы көп айтылды және айтылып жүр. Кейде оларды өте жұмсақ түрде «жаман әдеттер» деп атайды. Алкоголь мен никотин «мәдени» уланулар деп аталды. Бірақ дәл осы «мәдени» улар отбасыларда, еңбек ұжымдарында көптеген қиыншылықтар мен қасірет әкелетін және қоғам үшін әлеуметтік зұлымдық болып табылады. Оның үстіне жаман әдеттердің салдарынан өмір сүру ұзақтығы қысқарып, өлім-жітім артып, сапасыз ұрпақтар дүниеге келеді.
Темекі шегудің зияны туралы көп айтылды. Дегенмен, ғалымдар мен дәрігерлердің бұл зиянды әдеттің таралуына байланысты алаңдаушылықтары артып келеді, өйткені адамдардың айтарлықтай бөлігі әлі күнге дейін темекі шегуді денсаулыққа зиян деп санамайды. Темекі шегу - күш жұмсамай тастауға болатын зиянсыз әрекет емес. Бұл нағыз нашақорлық және одан да қауіпті, өйткені көбісі оны байыппен қабылдамайды.
Алкогольді тұтыну мәселесі де осы күндері өте өзекті. Қазір әлемде алкогольді ішімдіктерді тұтыну үлкен сандармен сипатталады. Бұдан бүкіл қоғам зардап шегеді, бірақ ең алдымен жас ұрпақ: балалар, жасөспірімдер, жастар, сондай-ақ болашақ аналардың денсаулығына қауіп төнеді. Өйткені, алкоголь қалыптаспаған ағзаға ерекше белсенді әсер етеді, оны біртіндеп бұзады.
Есірткілерді теріс пайдалану және олардың заңсыз айналымы соңғы кездері әлемнің көптеген, әсіресе дамыған елдерінде апатты деңгейге жетті. АҚШ-тың, Германияның, Францияның, Англияның, Швецияның ресми баспасөзі күнделікті дерлік өз азаматтарының есірткі және психотроптық заттарды теріс пайдалану салдарынан қайтыс болғаны туралы хабарлайды. Нашақорлық тіпті көптеген елдерде де орын алды
Біздің заманымызда «жаман» әдеттер мәселесі өте өзекті. Олармен күресте басты «қару» ақпарат болып табылады. Әрбір адам әрекет туралы, олардың адам ағзасына келтіретін зияны туралы білуі керек.
Темекі шегу – ең зиянды әдеттердің бірі. Зерттеулер темекі шегудің зиянын дәлелдеді. Темекі түтінінің құрамында 30-дан астам улы заттар бар: никотин, көмірқышқыл газы, көміртегі тотығы, циан қышқылы, аммиак, шайырлы заттар, органикалық қышқылдар және т.б.
Никотин - өсімдік тектес ең қауіпті улардың бірі. Құстар (торғайлар, көгершіндер) олардың тұмсығына никотинге малынған шыны таяқшаны әкелсеңіз өледі. Никотиннің 1/4 тамшысынан қоян, 1/2 тамшыдан ит өледі. Адамдар үшін никотиннің өлімге әкелетін дозасы 50-ден 100 мг-ға дейін немесе 2-3 тамшыны құрайды. Бұл күн сайын 20-25 темекі шегуден кейін қанға түсетін доза (бір темекіде шамамен 6-8 мг никотин бар, оның 3-4 мг қанға түседі). Никотиннің шағын, өлімге әкелмейтін дозаларын жүйелі түрде сіңіру әдетті, темекі шегуге тәуелділікті тудырады.
Никотин адам ағзасында болатын метаболикалық процестерге кіреді және қажет болады.Темекі шегетін ата-аналардың балаларында өмірдің бірінші жылында бронхит пен пневмония жиілігі артып, ауыр аурулардың даму қаупі артады. Темекі түтіні өсіп келе жатқан бала үшін маңызды күннің ультракүлгін сәулелерін бөгейді, зат алмасуға әсер етеді, қанттың сіңуін нашарлатады және витаминдерді бұзады. C, өсу кезінде балаға қажет. 5-9 жаста баланың өкпе қызметі бұзылады. Соның салдарынан темекі шегетін отбасыларда балалар, әсіресе ерте жаста жедел пневмония мен жедел респираторлық ауруларды жиі бастан кешіреді. Шылым шекпейтін отбасыларда балалар іс жүзінде сау болды.
Аналары жүктілік кезінде темекі шегетін балалар ұстамаға бейім. Олардың эпилепсияны дамыту ықтималдығы әлдеқайда жоғары. Темекі шегетін аналардан туған балалар психикалық дамуы жағынан құрдастарынан артта қалады.
Никотин балалардағы көптеген аллергиялық аурулардың дамуына ықпал етеді, ал бала неғұрлым кішкентай болса, темекі түтіні оның денесіне соғұрлым көп зиян келтіреді.
Жасөспірімдер арасында темекі шегу ең алдымен жүйке және жүрек-тамыр жүйесіне әсер етеді. 12-15 жаста олар физикалық жүктеме кезінде ентігуге шағымданады.
Статистика былай дейді: темекі тартпайтындармен салыстырғанда ұзақ уақыт темекі шегетін адамдарда стенокардия 13 есе, миокард инфарктісі 12 есе, асқазан жарасы 10 есе жиі кездеседі. Шылым шегетіндер барлық өкпе ісігімен ауыратындардың 96-100% құрайды. Ұзақ темекі шегетін әрбір жетінші адам қан тамырларының ауыр ауруы болып табылатын облитерациялық эндартеритпен ауырады. Статистикалық зерттеулер темекі шегушілерде басқа мүшелерде – өңеште, асқазанда, көмейде және бүйректе ісік ісіктері жиі пайда болатынын көрсетті. Темекі шегушілер түтіктің ауыз қуысында жиналатын сығындының канцерогендік әсерінің нәтижесінде төменгі еріннің қатерлі ісігін жиі дамытады.
Туберкулездің пайда болуында темекі шегу де маңызды рөл атқарады. Осылайша, ауру басталғанға дейін онымен ауыратын 100 адамның 95-і темекі шегетін. Темекі шегушілер жиі жүрек ауруын сезінеді. Бұл стенокардия дамуымен жүрек бұлшықетін қамтамасыз ететін коронарлық тамырлардың спазмы (коронарлық жүрек жеткіліксіздігі). Темекі шегушілерде миокард инфарктісі 3 есе жиі кездеседі.
