Маңғыстау облыстық тарихи-өлкетану музейіне «Қырымның қырық батырын» жырлаған Қарасай Қалыұлының қалақбас домбырасын бесінші ұрпағы Бекболат Баймұханов сыйға тапсырды.
Осылайша, Қ.Қалыұлының домбырасы музей төрінде арнайы жасақталған көрмеге қойылып, өмірбаяны мен шығармашылығы туралы деректер жазылды. Бір ғасырлық тарихы бар домбыраға тиек орнатып, қос ішегін тағып, құлақтарын қайта қалпына келтірген сәулетші, шебер Ермұхан Әлиев болатын.
– Бізге әкеліп тапсырылған барлық жәдігерлер құнды болып табылады. Көбіне тұрғындар ХІХ ғасырдағы зергерлік бұйымдар мен киіз үйдің жабдықтарын табыстап жатады. Өткен жылы музейіміз ХХ ғасырдың алғашқы жылдарында пайдаланылған Қарақияда табылған байырғы діни кітап және жазбалармен, ескінің көзі болып саналатын «Зингер» тігін машинасымен толықты. Жалпы, біздің қорымызда арнайы тапсырылған 30 музыкалық жәдігер бар. жақында Қарасай Қалыұлының қалақбас домбырасын ұрпақтары сыйға тартты. Арнайы кеш ұйымдастырылып, кеште белгілі ақын Светқали Нұржан Қарасай жыраудың өмірі мен шығармашылығы туралы көптеген дерек айтты. Ақтаулық жыршы Бейсен Көмеков Қарасайдың жырларынан үзінді айтса, жаңаөзендік күйші Марат Нұретдинов Қарасайдың күйі мен жыр сазын тартты. Салтанатты жиынға келген ел ағалары Қарасай жырау туралы білгендерін баяндап, кейбір деректерді енді естіп жатқанын жеткізді. Журналист Бақтыбай Жайлаудың облыстық «Қазақстан – Ақтау» телеарнасында дайындалған деректі фильмі де көрсетілді, – дейді облыстық тарихи-өлкетану музейі директорының орынбасары Нұрболат Қалағанов.
Жас ғалым Бақтыбай Жайлаудың айтуынша, Қарасай Қалыұлы 1860-1930 жылдары өмір сүрген ақын, жырау, жыршы, күйші, композитор. Маңғыстау аймағының Сам құмында дүниеге келген. Қарасайдың 10 жасында үй іші Қоңырат ауданындағы Қызылжар мекеніне көшіпті. Жастайынан Қарасайды әкесі ән мен күйге, жырға баулыған, ұлына домбыраны да өзі үйреткен. Қалының өзі домбырашы, әнші, серілеу жігіт болған деседі.
– Қарасай Қалыұлы Қазтуған, Доспанбет, Сыпыра жыраулардың тамаша туындыларын халыққа жеткізген, солардың дәстүрімен «Қырымның қырық батыры» дастандарын отыз күн бойы таңнан-таңға жырлаған. «Қарасай болмақ қайда бар?» деген сөз содан қалған. Қарақалпақ аймағы қазақтарынан шыққан ақын, жырау, жыршылары репертуарында «Адай Қарасайдың күйі», «Қарасайдың терме жолы», «Қарасайдың жыр жолы» бар». Биыл Қарасай Қалыұлының туғанына 155 жыл, дүниеден өткеніне 85 жыл толуына орай қолға алынған бұл жұмыстар әлі де жалғасын табады. Ғылыми-зерттеулер жүргізіліп, шығармалары жинақталады. Өйткені бұл – мәңгілік елдің мәңгілік мұрасы, – дейді Б.Жайлау.
Жалпы, қазіргі таңда музейдің қорында 54 553 жәдігер тізімге алынған. Оның ішінде 37 427 жәдігері негізгі қорда, 17 029 көмекші қорда, ал 97 жәдігер айырбас қорында сақталған.
Венера МИРЛАН,
Маңғыстау облысы
«АЙҚЫН» газеті.
