Қазақстанның қарулы күштері Орталық Азия аймағындағы ұлттық қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Соңғы жылдары Қазақстан заманауи тиімділікке және халықаралық стандарттарға сәйкес болуға ұмтыла отырып, қарулы күштерін белсенді түрде жаңартты. Қазақстан қарулы күштерінің құрылуында сіз білмейтін қандай дерек бар? «Адырна» материалынан оқыңыз.
ТАРИХ ЖӘНЕ ДАМУ ЖОЛЫ
1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан өз қарулы күштерін құру қажеттілігіне тап болды. Өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басында армияның негізгі құрылымдары құрылып, уақыт өте еліміздің қарулы күштері бірқатар реформалар мен жаңғыртулардан өтті.
1992 жылы 7 мамырда Қазақстан тұңғыш Президенті, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Бас Қолбасшысы Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қорғаныс комитетін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігіне қайта құру туралы», «Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құру туралы» және генерал-полковник С.Қ. Нұрмағамбетовты министр болып тағайындау туралы жарлықтарға қол қойды. Сол күні Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері құрылды.
Құрылған кезде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері Құрлық әскерлері мен Әуе қорғанысы күштерінің Әскери-теңіз күштерінен тұрды. Ал 1997 жылы 17 қарашада Қарулы Күштерді реформалау туралы жарлық шықты, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің үш түрі: Жалпы мақсаттағы әскерлер, Әуе қорғанысы күштері, Мемлекеттік шекараны қорғау күштері құрылды.
Ал 1999 жылы 2 шілдеде Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Мемлекеттік шекара күзету күштері Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі болып қайта құрылды.
ТЕХНИКАЛЫҚ БАЗА ҚАЛАЙ ЖАСАҚТАЛДЫ?
Қазақстанның қарулы күштеріне армия, әуе күштері, аэроғарыш күштері және теңіз флоттары кіреді. Бұл көп функциялы құрылғы құрлықта, ауада және теңізде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге арналған. Оған мамандандырылған әскери бөлімдер, соның ішінде арнайы операциялық күштер кіреді.
1992 жылы 29 қаңтарда Қазақстан Республикасы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына (ЕҚЫҰ) мүше болып, сол жылдың 2 наурызында Біріккен Ұлттар Ұйымына мүшелікке қабылданды.
Кеңес Одағының келісімдері мен міндеттемелерінің мұрагерлігін мойындайтынын мәлімдей отырып, Қазақстан өзі қол қойған шарттар мен келісімдерді, оның ішінде қару-жарақты шектеу және қысқарту мәселелері бойынша да бітімге келді.
Келісімдерде қарастырылған мерзімде бірте-бірте орта және қысқа қашықтықтағы зымырандар жойылды.
Стратегиялық шабуыл қаруларын қысқарту және шектеу туралы шарттың негізінде құрлықаралық баллистикалық және қанатты зымырандар 1995 жылдың ортасына қарай қызметтен алынып, Ресейге жеткізілді, содан кейін олар қаруланған құрамалар біртіндеп шығарылды.
1998 жылға қарай 109 жауынгерлік және оқу-жаттығу сүрлемдері, 16 оқу және командалық пункттер жойылды. Осы кезеңде «Байқоңыр» полигонындағы 10 сынақ сүрлемдік ұшыру қондырғысы, Дегелең тауларындағы 12 қондырғы мен 187 адиттің 181-і және Семей полигонындағы Балапан полигонындағы 13 ұңғыма жойылды.
1991 жылы 29 тамызда жабылған ядролық сынақ полигонының негізінде 1992 жылы мамырда Ұлттық ядролық орталық құрылып, Курчатов қаласы республиканың ядролық физика және зерттеу саласындағы ғылыми әлеуетін күрт арттырды.
Республика армиясының негізін бірнеше (соның ішінде бір танкі) дивизиялардан, авиациялық корпустан, радиоэлектрондық барлау бөлімшелерінен, Байқоңыр ғарыш айлағын қолдау және арнайы қамтамасыз ету бөлімшелерінен, Семей сынақ орталығы мен сынақтан тұратын 40-шы құрама қарулы армия құрайды. Сары-Шағандағы, Ембідегі, Арал теңізіндегі Барсакелмес аралындағы алаңдар, базалар, арсеналдар, қоймалар және басқа бөлімшелер мен мекемелер.
МОДЕРНИЗАЦИЯ ЖӘНЕ ЗАМАНАУИ МІНДЕТТЕР
Қазақстан қарулы күштерін модернизациялауды, жаңа технологияларды енгізуді және әскери қызметкерлердің кәсіби деңгейін арттыруды міндеттейді. Дамудың маңызды бағыты әскери-техникалық қамтамасыз ету мен кадрларды даярлауды жақсарту болып табылады.
Трансұлттық терроризм, киберқауіптер және гибридтік соғыс сияқты заманауи сын-қатерлер қарулы күштердің жаңа жағдайларға бейімделуін талап етеді. Осы тұрғыда Қазақстан киберқауіпсіздік және арнайы операциялар саласындағы өз мүмкіндіктерін белсенді түрде дамытуда.
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ
Қазақстан әскери саладағы халықаралық ынтымақтастықты дамытуға көңіл бөледі. БҰҰ және басқа да халықаралық ұйымдардың қамқорлығымен бітімгершілік миссияларына қатысу еліміздің әлемдегі беделін нығайтуға және басқа мемлекеттермен әріптестік қарым-қатынасты дамытуға көмектеседі.
«Адырна» ұлттық порталы
