Аннотация.Мақала 15 ХҚЕС"сатып алушылармен жасалған шарттар бойынша түсім"қолданудың өзекті мәселелеріне арналған. Стандарт сатып алушымен жасалған шартта сату шарттарын талдау бойынша бес қадамнан тұратын кірісті көрсетудің жаңа моделін қарастырады. Мақалада келісімшарттың талаптарына және сатып алушыға ұсынылатын тауарлар мен қызметтердің сипаттамаларына байланысты міндеттерді сәйкестендіру мысалдары қарастырылған.
Кілт сөздер: түсім, сатып алушымен келісімшарт, тауарлар мен қызметтер, бесқадамдық модель, халықаралық қаржылық есептілік стандарты.
Аннотация.Статья посвящена важным вопросам применения IFRS 15 "выручка по договорам с покупателями". Стандарт рассматривает в договоре с покупателем новую модель отражения выручки, состоящую из пяти шагов по анализу условий продажи. В статье приведены примеры по идентификацию обязанностей, связанных с условиями договора и характеристиками товаров и услуг, передаваемых покупателю.
Ключевые слова: выручка, договор с покупателями, товары и услуги, пятишаговый модель, международные стандарты финансовой отчетности
Annotation.The article is devoted to the current issues of applying IFRS 15 "Revenue from contracts with customers". The standard provides a new approach to revenue recognition, consisting of five consecutive steps to analyze the terms of sale in the contract with the buyer. The article considers examples of identification of obligations to perform, depending on the terms of the contract and the characteristics of the goods and services provided to the buyer.
Keywords: revenue, contract with customers, goods and services, five-step model, international financial reporting standards.
Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру барысында компания Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына және халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес есепте уақтылы және дұрыс көрсетілуі қажет кірістерді алады[1].
2014 жылғы мамырда ХҚЕС жөніндегі Кеңес түсімді көрсету жөніндегі жаңа IFRS 15 "Сатып алушылармен жасалған шарттар бойынша түсім" деп аталатын стандартты жариялады, сонымен қатар оны 2018 жылғы 1 қаңтардан бастап ХҚЕС бойынша есептілік жасайтын компаниялардың пайдалануы міндеттелді.
Бұл стандарт американдық Қаржылық есеп стандарттары Кеңесі (FASB) мен ХҚЕС Кеңесі (IASB) арасындағы есеп тәжірибесін жақындастыру бойынша бірлескен жұмыстың нәтижесі болды.
ХҚЕС 15-тің басты мақсаты қаржылық есептілікті жасау кезінде қолданылатын принциптерді белгілеу болып табылады.:
- сипаты;
- сомасы;
- пайда болу уақыты және
- клиентпен жасалған шарт нәтижесінде туындайтын әдеттегі қызметтен және ақша ағындарынан түсетін кірістердің белгісіздігі [2].
ХҚЕС - қа сәйкес компанияның кірістері есепті кезең ішінде активтердің түсімдері немесе сапасын жақсарту не капиталға қатысушылардың жарналарына байланысты емес меншікті капиталдың ұлғаюына әкелетін міндеттемелердің шамасын азайту нысанында экономикалық пайданың ұлғаюы болып танылады.
Жаңа стандарттың негізгі қағидаты: ұйым кірісті тауарлар мен қызметтер келiсiмшартының талаптарына сәйкес сатып алушыға уәде етілген тауарлар мен қызметтерді осы тауарлар мен қызметтердің орнына алуға құқығы бар және күтілетін сомаға беруді көрсету ретінде таниды. IFRS 15 стандартын қабылдағанға дейін компанияның саласына немесе экономикалық операцияның түріне байланысты кірісті көрсетудің әртүрлі тәсілдері мәселесі туындады. Табысты қашан және қандай мөлшерде тану туралы мәселені шешу үшін ұйымдар бес қадамды орындауды көздейтін аналитикалық модельді қолданады. Осы модель бойынша түсімді ұйым тауарларды немесе қызметтерді бақылау сатып алушыға берiлген сәтте (немесе шамасы бойынша) тану және осы ұйымның болжауы бойынша оған тиесілі сомада тану қажет екенін айқындайды. Белгілі бір критерийлер қанағаттандырылатынына байланысты кіріс танылады:
- бір уақыт аралығында (ұйымның шартты орындауын көрсететіндей); немесе
- белгілі бір уақытта (тиісті тауарларды немесе қызметтерді бақылау сатып алушыға берілген кезде) [3].
Сатып алушылармен келісімшарттарды талдау моделі келесі бес қадамды қамтиды:
- сатып алушымен шартты сәйкестендіру;
- шарт бойынша орындау міндеттерін сәйкестендіру;
- операция бағасын анықтау;
- орындау міндеттері арасында операция бағасын бөлу;
- түсімді тану.
- бір-бірінен ерекшеленетін тауарлар немесе қызметтер (бір-бірінен нақты ерекшеленеді); немесе
- іс жүзінде бірдей және бірдей схема бойынша жеткізілетін бірқатар ерекше тауарлар немесе қызметтер.
- сатып алушы тауардан немесе қызметтен жеке-жеке немесе компания үшін қолжетімді басқа ресурстармен бірге пайда көре алады;
- сатып алушыға тауарды немесе қызметті ұсыну туралы уәдені оңай анықтауға және келісімшарт бойынша басқа уәделерден ажыратуға болады.
- жабдықтарды сату;
- техникалық қызмет көрсету бойынша қызметтер;
- шетелдік нарықты зерттеу бойынша маркетингтік қызметтер.
- a) ауыспалы өтеу және ауыспалы өтемді бағалауды шектеу;
- b) шартта қаржыландырудың Елеулі компонентінің болуы;
- c) ақшалай емес өтеу;
- активті пайдалану әдісін анықтау ;
- активтен барлық дерлік пайда алу мүмкіндіктерi.
- Ю. Загретдинова. Учет доходов и расходов в соответствии с МСФО. Файл Бухгалтера, Выпуск №51-52 - 22 Декабря 2016 г.
- Вестник МСФО. МСФО (IFRS) 15: выпущен окончательный вариант поправок к новому стандарту о признании выручки
Оразайқызы Орынғаным
«Есеп және аудит» мамандығы
1-курс магистранты, Нархоз университеті
Ғылыми жетекші: ассоц.Профессор Жапбарханова Мира Сапаралиевна