Президент сайлауына кімдер түседі?
21 қазан күні Президенттіке кандидаттарды тіркеу аяқталған болатын. Осы сайлауда 6 кандидат тіркелді. Одлардың тізімі төмендегідей:
| Кандидат | Жасы | Ұсынған қоғамдық бірлестік |
| Әбден
Қаракат Жақсылыққызы |
48 жаста | «Кәсіби әлеуметтік қызметкерлердің ұлттық альянсы»
республикалық қоғамдық бірлестігі |
| Әуесбаев
Нұрлан Сатыбалдыұлы
|
65 жаста | «Жалпыұлттық социал-демократиялық партия»
республикалық қоғамдық бірлестігі |
| Дайрабаев Жигули Молдахалықұлы | 67 жаста | «Ауыл» Халықтық-демократиялық патриоттық партиясы»
қоғамдық бірлестігі |
| Қажыкен Мейрам Зекешұлы | 61 жаста | «Аманат» Қазақстанның кәсіподақтар ынтымақтастығы»
республикалық кәсіподақтар бірлестігі |
| Тоқаев
Қасым – Жомарт Кемелұлы |
69 жаста | Халықтық коалиция |
| Тұрсынбекова Салтанат Пархатқызы | 56 жаста | «Қазақ аналары – дәстүрге жол» республикалық қоғамдық бірлестігі |
Кандидаттар қандай бағдарламалар ұсынды?
Құқық қорғаушы Тұрсынбекова Салтанат өз бағдарламасын қоғамның және балаларымыздың болашағын өзгертуі тиіс реформаларды ұсынатынын жариялады. Кандидат бұл өзгерістер ел дамуының жаңа траекториясының бастапқы нүктесі болуы керек деп есептейді.
Салтанат ханымның бағдарламасы 5 негізгі тармақтан тұрады:
- Сот-құқықтық реформа және қоғамдық қауіпсіздік.
- Билік институттарын демократияландыру.
3.Азаматтық қоғамның дамуы.
- Отбасы институтын нығайту, халықты әлеуметтік қорғау.
- Бизнесті және экономикалық дамуды қолдаудың тұрақты құқықтық тетіктерін бекіту.
Кандидат қоғам қайраткері ретінде «әділеттілік пен әлеуметтік теңдікті қамтамасыз етуге, балаларды, әйелдерді, қарттарды және мүмкіндігі шектеулі адамдарды қорғау мен қолдаудың тиімді әрі нақты тетігін құруға бағытталған маңызды бастамаларды алға тартамын» деп көрсетеді.
Кеше Қасым-Жомарт Тоқаев Президенттіке үміткер ретінде өзінің Республикалық қоғамдық штабына барып «Әділетті Қазақстан: бәріміз және әрқайсымыз үшін. Қазір және әрдайым» атты сайлауалды бағдарламасын таныстырды. Кандидат өз бағдарламасының басты идеологиясы – әділеттілік қағидаты екенін баса көрсетті. «Әділеттілік идеясы біздің әрбір шешімімізден, әрекетімізден көрініс табады. Біздің басты байлығымыз бен бәсекелестік басымдығымыз - адам...» деп, атап өтті. «Жаңа Қазақстанның» басты формуласы «Адам мемлекет үшін емес, мемлекет адам үшін».
Тоқаевтың бағдарламасы үш қағидатқа негізделген:
Бірінші қағида – әділетті мемлекет. «Біз саяси жаңғыруды дәйекті түрде жалғастырып келеміз. Мемлекеттік аппараттың тиімділігін арттырамыз. Сот билігінің тәуелсіздігін нығайту. Құқық қорғау саласында түбегейлі реформа жүргізіп, армиямыздың қорғаныс қабілетін арттырамыз. Біз жүргізген конституциялық реформа мен институционалдық қайта құрулар Қазақстанның дамуының түбегейлі жаңа саяси моделінің негізін қалады,-деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Екінші қағида – әділетті экономика. «Бұл әділ экономика құруды, халықтың, бизнестің және мемлекеттің мүдделерін тең қорғауға негізделген ресурстарды тиімді пайдалануды білдіреді», - деп атап өтті кандидат.
Үшінші қағида - әділетті қоғам. Бұл қағидат дамыған әлеуметтік инфрақұрылымды және адам әлеуетін іске асыру үшін кең мүмкіндіктерді құруды, әділ әлеуметтік саясатты жүргізуді көздейді.
Осы кездесуде Қасым-Жомарт Тоқаев «Біз бәріміз халық алдында жауап береміз. Бұл біздің ерекше мүмкіндігіміз. Түбегейлі өзгерістер мен қатаң шешімдердің уақыты келді. Басқа мүмкіндік болмайды. Біз елімізді даму мен прогрестің бағаналы жолына шығаруға, әділ Қазақстан құруға міндеттіміз», - деп өзінің тарихи таңдауын жасауға шақырды. Бағдарламаның кешенді және халықтың барлық топтарына бағытталғанын атап өтуге болады. Қ.Тоқаевты қолдайтын коалиция құрамында қазір 25 ке жуық қоғамдық бірлестік біріккенін атап өткен жөн.
Мейрам Қажыкеннің бағдарламасының басты бағыты – адам. Бағдарламаның атауы «Өркендеудің негізі бірлікте» деп аталады. Адам оның түсінігінде әр түрлі қасиеттер мен мәртебелер: нәрестеден бастап егде жасқа дейін, әйел немесе ер адам болсын; сенуші, агностик немесе атеист; жұмыспен қамтылған немесе жұмыссыз, ерекше қажеттіліктері бар адамдар немесе зейнеткер; жалдамалы жұмысшы немесе кәсіпкер. Бағдарлама қабілеттерді дамыту және оларды өмірде жүзеге асыру үшін барлық мүмкіндіктерге тең қол жетімділікті құруға бағытталған. Мейрам мырза жастарға ерекше назар аударады – басты құндылықтары адамның бостандығы, қадір-қасиеті мен әл-ауқаты болып табылатын қазіргі қоғамды кім құрушы деп қарайды. Жалпы кандидаттың бағдарламасы біршама жан-жақты екенін айта кеткен жөн.
«Ауылдан шыққан жігіт» Жигули Дайрабаевтың бағдарламасы дала демократиясының принциптері, жоғары рухани-адами мәдениет, қуатты аграрлық сала және бақуатты өңірлер тәрізді біздің басты ұлттық артықшылықтарды барынша іске асыруға негізделген жаңа Қазақстанды құруға бағытталған. Жигули мырза бабалар жолын дала демократиясын дамыту деп түсінеді. «Ол мемлекет басшысының прагматизмі, оны қоршаған ортаның даналығы, азаматтық қоғамдағы әділеттілік үстемдігі сақталуын, ең бастысы олардың сауатты үйлесімінің қамтылуы тәрізді үш қарапайым қағидадан» тұрады деп көрсеткен екен. Дайрабаевтың бағдарламасы «Ауыл» партиясының саяси платформасына сәйкес келетінін айтқан жөн.
Өзін оппозиция деп санайтын «Жалпыұлттық социал-демократиялық партия» атынан сайлауға түскен Нұрлан Әуесбаев фейсбуктағы әлеуметтік парақшасында өзінің сайлауалды штабының жұмысты бастағанын жариялады. Кандидат елді бірлесуге шақыра отырып, нақты өзгерістерге қол жеткізуге болатынын білдірді. «Құрғақ сөзбен емес, нақты іспен дәлелдейміз. Жемқорлықтың деңгейін төмендету, жекелеген олигархтардың емес қатардағы қазақстандықтардың әл-ауқатын көтеру, қараусыз қалған ауылдарға қолдау көрсету, дамыту басты назарымызда» деп жазады оппозициялық кандидат. ЖСДП өзін оппозиялық деп атағанымен ол барлық оппозиялық күштерді білдірмейтінін атап өткен жөн. Қалған оппозиция өкілдері бастары бірікпеді немесе өз орталарынан лайықты кандидат ұсына алмады. Бұл да қазіргі оппозицияның жағдайы осы. Бірақ, бізге баламалы идеялар ұсына алатын оппозиция институты қажет.
Кандидат Қарақат Әбденнің сайлауалды бағдарламасын https://abden.kz/ ресурсында орналастырған. Қарақат ханым осы сайлаудағы негізгі ұстанымын «Отбасыға, Қоғамға, Отаныма не керегін мен білемін!» деп жариялаған екен. Кандидаттың бағдарламасы әлеуметтік сипатта болғандықтан отбасы, балалар, жастар мен қарияларға бағытталған. «Әдемі қартаю» — қазақ қариясының арманы. «Жасым келгенде сақалымды саудаға салмасам, ақылшы бола алсам, ешкімнен тіленбесем» дейді. «Қазына қарияларымыздың осы арманының ішінде қаншама әлеуметтік мәселе жатыр» деп, Қарақат Әбден қарттарға жағдай жасамақшы.
Күздің осы суық күндері, кандидаттарға ыстық болатын сияқты. Кандидаттар мен олардың жақтастарына сайлаушыларды оларға дауыс беруге ғана емес, ең алдымен осы сайлауға қатысуға үгіттеуі керек. Ол үшін электоратқа қолайлы сөздерді және оларды халыққа жеткізудің тиімді әдістері мен тетіктерін таңдау маңызды.
Ал менің ойымша, электораттың ең басты сұранысы – әділеттілік. Әлеуметтік өмірде, экономикада және саясатта. Оның қамтамасыз ете алған күшке қоғам сенетіні белгілі.
Елдос ЖҰМАҒҰЛОВ, саясаттанушы
