Психоактивті заттарға тәуелділік — бұл қазіргі уақытта әлемде кең таралған мәселелердің бірі. Ол тек жеке тұлғаның ғана емес, бүкіл қоғамның денсаулығына және әл-ауқатына қауіп төндіреді. Психоактивті заттарға тәуелділік адамның физикалық, психологиялық және әлеуметтік жағдайына теріс әсер етеді. Бұл жағдайдың әлеуметтік және жеке салдары аса күрделі болып келеді, өйткені тәуелділік адамды ғана емес, оның отбасын, жұмысын және қоғамды да бұзады.
Қоғамдық салдары
Психоактивті заттарға тәуелділіктің қоғамға тигізетін зияны өте зор. Біріншіден, тәуелділік жұмыс орнынан босатылуға, қылмыс жасауға және жалпы әлеуметтік ортаның нашарлауына алып келеді. Қазақстандағы 2022 жылғы статистикаға сәйкес, елдегі жұмыссыздық деңгейі мен қылмыс деңгейінің артуы есірткі және алкогольге тәуелді адамдар санының көбейіп келе жатқандығын көрсетеді. Мысалы, соңғы 5 жылда есірткіге тәуелділікпен тіркелген адамдар саны 30%-ке артқан. Сонымен қатар, психоактивті заттарға тәуелділіктен зардап шеккен адамдар әлеуметтік бейімделу проблемаларына ұшырап, қоғамнан оқшауланады.
Екінші жағынан, психоактивті заттарға тәуелділік денсаулық сақтау жүйесіне жүктемені арттырады. Бұл аурулардың алдын алу және емдеу үшін қосымша ресурстар мен қаржы қажет. Әлеуметтік қызметтер мен реабилитациялық орталықтарға сұраныс өсіп келеді, бірақ олардың саны мен мүмкіндіктері қазіргі заман талабына сай келмейді.
Жеке салдары
Психоактивті заттарға тәуелділік адамға терең психологиялық және физикалық зиян келтіреді. Тәуелді адамдар көбінесе жұмысқа қабілетсіз, қаржылық дағдарысқа ұшыраған, отбасындағы қатынастарды бұзған, түрлі ауруларға шалдыққан жағдайға түседі. Қазақстанда есірткіге тәуелділік көбінесе жастар арасында таралуда. Әрбір оныншы жасөспірім психоактивті заттар қолдануды бастайды, ал олардың 70%-і осы тұста қаржылық және әлеуметтік қиындықтарға тап болады. Бұл аурулар тек жеке адамды ғана емес, оның отбасын, достарымен қарым-қатынасын да бұзады.
Психоактивті заттарға тәуелділік қоғамдық және жеке өмірде теріс өзгерістерге әкеледі. Ол әлеуметтік қақтығыстарды, қылмыстарды және денсаулық мәселелерін тудырады. Тәуелділікпен күресудің жолы — бұл кешенді шаралар, соның ішінде медициналық, психологиялық және әлеуметтік қолдау көрсету. Тәуелділікті алдын алу үшін қоғамдық түсінік қалыптастыру және қоғамда психологиялық көмек көрсету мүмкіндіктерін арттыру маңызды.
