Адам саудасы – жаһандық ауқымдағы қылмыс болып, адамдарды қанау, эксплуатациялау, жыныстық зорлық-зомбылық көрсету және мәжбүрлі еңбекке жегу арқылы жүзеге асырылады. Бұл мәселе көптеген елдерде әлеуметтік және құқықтық тұрғыдан өзекті болып отыр. Адам саудасы көбінесе кедейлік, білімнің төмен деңгейі, әлеуметтік қорғаудың жетіспеушілігі және қылмыстық ұйымдардың әрекеттерінің салдарынан орын алады. Әлемдегі бірнеше ел адам саудасына қарсы күресуде халықаралық деңгейде танылып, адам саудасының құрбандары көп болуы себепті бұл мәселе кеңінен талқылануда.
Таиланд
Таиланд – Оңтүстік-Шығыс Азиядағы адам саудасы мәселесі бойынша танылған елдердің бірі. Бұл елде адам саудасы әсіресе жезөкшелік индустриясы мен мәжбүрлі еңбек саласында таралған. Таиландқа көптеген мигранттар, соның ішінде Камбоджа, Лаос және Мьянмадан келіп, жұмыс іздейді, бірақ көпшілігі адам саудасының құрбанына айналады. Human Trafficking Report бойынша, Таиландтың адам саудасына қарсы күрестегі жетістіктері мен қиындықтары қатар жүріп отыр. Елде адам саудасына қарсы күрестің басты шарасы ретінде қатаң заңдар қабылданғанымен, халықаралық құқық қорғаушы ұйымдар Таиландтың адам саудасымен күресудегі «үлкен әлеуеті» мен «қолда бар ресурстары» әлі толық пайдаланылмайтынын атап көрсетуде.
2019 жылы Таиланд Трафикке қарсы күрес бойынша АҚШ-тың Тұрақты есеп (Trafficking in Persons Report) рейтингінде үшінші деңгейге көтерілген болатын. Бұл жерде басты қиындықтардың бірі – құрбандардың құқық қорғау органдарына жүгіну қорқынышы мен сенімсіздігі болып табылады.
Қытай
Қытайда адам саудасы, негізінен, жыныстық қанау мен мәжбүрлі еңбекке тарту түрінде кең тараған. Қытайға адам саудасымен айналысатын қылмыстық топтардан құрбандар, әсіресе қыздар мен әйелдер, ал кейде балалар әкелінеді. Қытайдың көп бөлігінде құрбандар көбінесе азаттыққа жете алмайды, себебі олар өздерінің заңды құқықтарын білмейді, ал мемлекетте әлеуметтік қорғаныс жүйесі дамымаған.
Адам саудасымен күресу үшін Қытай көптеген заңдар қабылдағанымен, заңдардың орындалу деңгейі мен қоғамдағы әлеуметтік теңсіздіктер адам саудасы деңгейінің төмендеуіне кедергі келтіреді. 2018 жылы Қытай Human Rights Watch ұйымының есебінде, елдегі адам саудасының алдын алуға бағытталған шаралар әлі де тиімсіз болып жатқанын көрсетті.
Үндістан
Үндістан адам саудасы бойынша әлемде танылған елдердің бірі. Атап айтқанда, балалар мен әйелдер мәжбүрлі еңбекке тартылып, жезөкшелікке мәжбүр болады. Үндістанда адам саудасының құрбандары көбінесе қоғамдағы кедейлік пен әйелдердің қоғамдағы төмен мәртебесі сияқты әлеуметтік факторларға байланысты болады.
Үндістанда әр жыл сайын мыңдаған әйелдер мен балалар адам саудасының құрбанына айналып, елдің ішкі және сыртқы сауда арналарына түседі. Үндістан үкіметі осы мәселеге қарсы заңдар қабылдағанымен, бұл заңдардың іс жүзінде орындалуы әлі де қиын болып отыр. 2019 жылы Үндістанның Тәуелсіздік күніне арналған баяндамасында адам саудасы мәселесі бойынша елде көптеген аймақтық теңсіздіктер мен әлеуметтік теңсіздіктер бар екені айтылған. Бұл жағдай адам саудасының құрбандарын қорғауды қиындатады.
Нигерия
Нигерия – адам саудасына қарсы күресуде халықаралық назарды аударған елдердің бірі. Нигериядан адам саудасының құрбаны болып кеткендер негізінен әйелдер мен балалар, олар жезөкшелік пен жұмыс күшін пайдалану мақсатында басқа елдерге апарылады. Нигерияның көптеген аймақтарында адам саудасымен күресу үшін арнайы бағдарламалар енгізілгенімен, мұнда құқық қорғау органдарының әрекетсіздігі мен қылмыстық топтардың ықпалы әлі де үлкен проблема болып табылады.
Нигерияның адам саудасы мәселесіне қатысты халықаралық қоғамдастығының назарын аударған оқиғалардың бірі – Либерия мен Ливияға экспортталған нигериялық әйелдердің көбісінің құлдыққа түсуі. 2020 жылы Нигерияның Адам құқықтары жөніндегі министрі халықаралық ұйымдармен бірлесе отырып, бұл мәселені шешу үшін қосымша шаралар қабылдауға уәде берді.
Мексика
Мексикада адам саудасы мәселесі әлі күнге дейін өткір. Бұл елде адам саудасының құрбандары көбінесе балалар мен әйелдер, олар жезөкшелік пен мәжбүрлі еңбекке тартылып, көбінесе АҚШ пен Мексика шекарасынан өтеді. Мексика үкіметі адам саудасының алдын алу үшін бірнеше рет реформалар жүргізгенімен, шекаралық кедергілер мен қылмыстық ұйымдардың ықпалы мәселелерді шешуде кедергі болып отыр.
2020 жылы мексикалық билік адам саудасымен күресуге бағытталған жаңа жоспарлар мен заңдар қабылдады. Алайда, бұл шаралар әлі де тиімділік көрсетпей келеді, себебі құқық қорғаушы ұйымдардың бағалауы бойынша, құрбандарды қорғау жүйесі әлсіз.
Филиппин
Филиппинде адам саудасы негізінен әйелдер мен балалардың жезөкшелікке тартылуы мен құлдыққа ұшырауы арқылы көрінеді. Филиппиндерден шыққан мигранттар басқа елдерде жиі адам саудасының құрбанына айналады. Құрбандардың көбісі араб елдеріне, Оңтүстік-Шығыс Азияға және АҚШ-қа жіберіледі. Филиппин үкіметі адам саудасымен күресудің бірнеше стратегияларын қабылдаған, бірақ осы бағытта көмек алу мен құқық қорғау органдарының әрекеттері арасында үйлесімсіздік байқалады.
Адам саудасы – әлемнің көптеген елдерінде жойылмаған әрі күрделенген қылмыс болып қалуда. Бұл мәселе құқық қорғау жүйесін жақсарту, құқықтық реформалар, қоғамдық ақпараттандыру мен қоғамдық сауаттылықты арттыру арқылы шешілуі керек. Әлемнің жетекші елдері мен халықаралық ұйымдар адам саудасын тоқтату үшін бірлесіп жұмыс істеуде, бірақ бұл күрес жалғаса береді, себебі адам саудасы күрделі әлеуметтік, экономикалық және құқықтық мәселелерге байланысты.
