Құқықтық мемлекетті қалыптастыру халықтың құқықтық мәдениетін дамыту процесімен тығыз байланысты. Құқықтық мәдениетті арттыру, халықтың құқықтық санасын дамыту - тәуелсіз, демократиялық және құқықтық тұрғыдан сауатты мемлекет құруға ықпал ететін азаматтық қоғамды қалыптастырудың маңызды өлшемдері.
Құқықтық тәрбие - бұл құқықтық нигилизмге қарсы тұру және жеке тұлғаны қалыптастыру процесін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар мемлекет пен қоғамның мақсатты және жүйелі қызметін қамтамасыз ететін күрделі және көп өлшемді қызмет жүйесі. Қазақстан Республикасында құқықтық мемлекет құру процесінде құқықтық тәрбие мәселелері қашан да маңызды. Құқықтық тәрбие Заңның рөлінің күшеюіне, қоғамның объективті шындықтың тәуелсіз факторы ретіндегі маңыздылығын түсінуіне байланысты және демократияны жетілдірудің, заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайтуға жауап береді.
Жеке тұлғаның құқықтық мәдениетін қалыптастыру процесі ретінде құқықтық тәрбиенің мазмұны мынадай құрылымдық компоненттерді қамтиды:
- - құқық туралы ақпарат беру;
- - құқыққа деген көзқарасты қалыптастыру;
- - заңды мінез-құлыққа деген көзқарасты тәрбиелеу;
- - заңды мінез-құлықтың қажеттілігін сезіндіру;
- - мемлекеттік және қоғамдық институттар шеңберінде құқықтық тәрбие субъектілерінің қызметін ұйымдастыру.
Құқықтық мемлекет жағдайында заңның әлеуметтік реттеушілер жүйесіндегі рөлі артады, адамдардың мінез-құлқындағы, қоғам мен мемлекет өміріндегі құқықтық қағидаттардың күшеюі байқалады. Қазақстан азаматтарының құқықтық мәдениеті мен құқықтық санасының, құқықтық нигилизмінің жеткіліксіз деңгейі құқық үстемдігі қағидаттарын іске асыруды қамтамасыз етудің өзекті проблемасы болып табылады.
2009 жылғы 24 тамызда "Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің № 858 Жарлығы шықты. Бұл тұжырымдама мемлекеттің құқықтық саясаты саласындағы тиісті бағдарламаларды, заң жобалау жұмыстарының перспективалық және жыл сайынғы жоспарларын, Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын әзірлеу үшін негіз болып табылады. Тұжырымдамада Президент заң қызметтерін сапалы көрсету қажеттілігі және олардың ҚР барлық аумағында қолжетімділігі туралы міндет қояды.
Осылайша, бүгінгі таңда жүргізіліп жатқан реформалардың маңызды бағыттарының бірі құқықтық нигилизмге қарсы күрес, құқықтық мәдениетті арттыру, халық арасында құқықтық түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру болып табылады. Белгілі болғандай, құқықтық насихат және құқықтық жалпы оқыту - Әділет органдарының басты міндеттерінің бірі. Сонымен қатар, әділет органдары Құқықтық насихатты ұйымдастыруды ведомствоаралық үйлестіруді, заңнаманы түсіндіруге қатысуды жүзеге асырады (бұл туралы Әділет органдары туралы" ҚР заңында айтылған, сондай - ақ ҚР ӘМ-нің 2011-2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспарында баяндалған).
Құқықтық жалпы оқыту - азаматтарды жаппай құқықтық насихаттау және құқықтық тәрбиелеу жүйесі. Жалпыға бірдей құқықтық оқудың мақсаты - азаматтардың құқықтық мәдениетін арттыру және заңды құрметтеу дәстүрін қалыптастыру. Жалпыға бірдей құқықтық оқудың негізгі қағидаттары: жалпыға бірдей жүйелілік, үздіксіздік, құқықтық білім алуға мүдделілік және мемлекеттің оларды алу мүмкіндігін іске асыруды қамтамасыз ету міндеті, даралық (азаматтардың әртүрлі санаттарының жас, кәсіби және басқа да ерекшеліктерін есепке алу) болып табылады.
Азаматтарымыздың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетінің деңгейін арттыру, азаматтардың бойында заңға құрмет көрсетіге тәрбиелеу мәселелері тек Әділет министрлігі ғана емес, барлық басқа да мемлекеттік органдар қызметінің стратегиялық бағыттарының бірі болып табылады. Қазақстан Республикасының Президенті - Ұлт Көшбасшысы әлеуметтік жаңғыртудың маңызды мәселелерінің бірі ретінде халықтың құқықтық мәдениетін тәрбиелеу барлық мемлекеттік органдардың міндеті болып табылатынын бірнеше рет атап өтті. Бүгінгі таңда мемлекет жүргізіп жатқан құқықтық түсіндіру жұмыстарына, сондай-ақ оны жаңа сапалы деңгейге шығаруға ерекше назар аударылуда.
Жоғарыда айтылғандай, Әділет органдары қызметінің стратегиялық бағыттарының бірі - азаматтардың құқықтық санасын арттыру, құқықтық насихаттың көлемін кеңейту және сапасын жақсарту. Осыған байланысты, адамның және азаматтың конституциялық, азаматтық және өзге де құқықтарын іске асыруды қамтамасыз ету, халықтың құқықтық сауаттылығын және құқықтық мәдениетін қалыптастыру мақсатында департаменттер БАҚ-та сөз сөйлеу, "дөңгелек үстелдер", конференциялар, дәрістер, семинарлар, брифингтер және т. б. сияқты іс-шаралар өткізеді.
Бүгінде барлық құқықтық ақпарат халыққа интернет арқылы қолжетімді. Әділет департаментінің Веб-сайты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастырылған, онда азаматтар мемлекеттік қызметтермен көрсетілетін нормативтік құқықтық актілермен таныса алады, сондай-ақ жүргізіліп жатқан құқықтық түсіндіру жұмысы туралы ақпарат ала алады және "Сұрақ-жауап" электрондық сервисінде сауалдарына жауап алады. Бірлескен ұйымдастырылған жұмыс азаматтардың білікті заң көмегін алуға конституциялық құқығын іске асыру сапасын жақсарту үшін жағдай жасауға, мемлекеттік органдардың, бұқаралық ақпарат құралдарының, қоғамдық бірлестіктер мен үкіметтік емес ұйымдардың құқықтық түсіндіру жұмысын, азаматтарды құқықтық оқыту мен құқықтық тәрбиелеуді қамтамасыз етудегі күш-жігерін үйлестіруге мүмкіндік береді.
Заңға, құқыққа оң көзқарас қалыптастыру, азаматтардың мемлекет пен қоғам алдындағы өз құқықтары мен міндеттерін білуі - құқықтық мәдениетті қалыптастыру үдерісіндегі негізгі міндеттер.
