Құмар ойындарға тәуелділік, әсіресе лудомания, бүгінде Қазақстанда маңызды әлеуметтік мәселе болып отыр. Бұл мәселе әсіресе жастар арасында кең таралып, экономикалық және әлеуметтік салдарларға алып келуде. Статистикалық мәліметтер мен зерттеулер көрсеткендей, құмар ойындарға тәуелділік қоғамның әртүрлі топтарына әсер етіп, олардың жеке өмірі мен отбасылық қарым-қатынастарында қиындықтарға себеп болуда. Осыған байланысты Қазақстанда құмар ойындардың таралуын шектеу және лудоманияның алдын алу үшін көптеген заңнамалық және әлеуметтік шаралар қолға алынған.
Құмар ойындардың таралуы және лудоманияның көрсеткіштері
Қазақстанда құмар ойындардың таралуы соңғы жылдары артып келеді. ҚР Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша, 2022 жылы елімізде 80-ге жуық заңды түрде тіркелген құмар ойындар мен лотерея қызметі түрлері жұмыс істейді. Бұл санға букмекерлік кеңселер, казино, онлайн ойындар және лотереялар кіреді. Бірақ мұнымен қатар, заңсыз құмар ойындарды ұсынатын көптеген онлайн платформалар да бар, оларды ресми түрде бақылау қиын.
Лудоманияның таралуы
Қазақстанда құмар ойындардан тәуелділіктің нақты статистикасы жоқ. Алайда, 2019 жылы Қазақстанда жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде 18-35 жас аралығындағы азаматтардың 4,5%-ы құмар ойындарға тәуелді екенін көрсеткен. Осы жас аралығында құмар ойындарға тәуелділікке ұшыраған азаматтардың саны күннен-күнге артып келеді, әсіресе жастар мен ер адамдар арасында. Алдыңғы жылдары жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, әрбір үшінші жас адамның құмар ойындарға бейімділігі бар.
Құқықтық реттеу және мемлекеттік саясат
Қазақстанда құмар ойындарға қатысты заңнамалық базаны реттейтін басты құжат — 2007 жылы қабылданған «Құмар ойындар және лотерея туралы» заң. Бұл заңға сәйкес, құмар ойындар тек арнайы белгіленген орындарда жүргізілуі тиіс. Қазақстанда лицензиясы бар құмар ойын мекемелері Алматы облысындағы арнайы экономикалық аймақта (Қапшағай қаласы) және Ақмола облысындағы Бурабай курорттық аймағында орналасқан.
Қазақстанда онлайн құмар ойындар да кең таралғандықтан, 2019 жылы Қазақстан Республикасының Цифрлық даму министрлігі мен Ішкі істер министрлігі бірлесіп интернет арқылы жұмыс істейтін құмар ойын сайттарын бұғаттау бойынша жұмыстар жүргізуде. 2020 жылдың қаңтарында Қазақстанда 200-ден астам заңсыз онлайн казино мен букмекерлік кеңселердің сайты бұғатталды.
Алдын алу шаралары
Құмар ойындарға тәуелділіктің алдын алу мақсатында елімізде бірқатар мемлекеттік және қоғамдық шаралар қабылдануда:
1.Білім беру және ақпараттандыру. Қазақстанда құмар ойындардың зиянын түсіндіруге арналған ақпараттық кампаниялар жүргізілуде. Атап айтқанда, «Құмар ойындарсыз өмір» атты республикалық ақпараттық кампания аясында түрлі әлеуметтік желілерде, телеарналарда және қоғамдық орындарда лудоманияның қауіптілігі туралы бейнемазмұндар мен әлеуметтік жарнамалар көрсетілді. 2022 жылы «Құмар ойындарсыз өмір» кампаниясы еліміздің 10 ірі қаласында, оның ішінде Алматы мен Нұр-Сұлтанда өткізілді.
2.Психологиялық көмек және реабилитация. Құмар ойындарға тәуелді адамдарға психологиялық көмек көрсету үшін арнайы реабилитациялық орталықтар мен кеңес беру қызметтері жұмыс істейді. Қазіргі таңда елімізде құмар ойындарға тәуелді адамдарды емдеумен айналысатын бірнеше мемлекеттік және жекеменшік орталық бар. 2021 жылы Қазақстанда 700-ден астам адамның құмар ойындарға тәуелділігін емдеу мақсатында көмек алғаны туралы мәліметтер жарияланды.
3.Жасөспірімдер мен жастарға арналған профилактика. Мектептерде, колледждерде және жоғары оқу орындарында құмар ойындардың зиянын түсіндіруге бағытталған профилактикалық бағдарламалар енгізілген. Бұл бағдарламаларда жастарға тәуелділіктің салдары мен оны болдырмаудың жолдары туралы айтылады. 2022 жылы Қазақстанның 12 өңірінде жастарға арналған құмар ойындар туралы түсіндірме жұмыстары жүргізіліп, 10 000-нан астам жас адам қамтылды.
4. Құқықтық шаралар. ҚР заңнамасында құмар ойындарға қатысты бірнеше шектеулер енгізілген. Мәселен, Қазақстан Республикасының 2014 жылғы Заңы бойынша 21 жасқа толмаған адамдардың құмар ойындарға қатысуына заңмен тыйым салынған. Сонымен қатар, мемлекеттік органдар интернеттегі заңсыз құмар ойындарды бұғаттау бойынша жұмыстарын жалғастыруда. 2023 жылы Қазақстанда 500-ден астам заңсыз құмар ойын сайты бұғатталды.
5.Қоғамдық бақылау және жауапкершілік. Құмар ойындарды ұйымдастырушылардың жауапкершілігін күшейту мақсатында, Қазақстанда 2019 жылы қабылданған заңға сәйкес, ойыншылардың жеке мәліметтерін жинау және құмар ойындарға қатысушыларға арнайы шектеулер қою міндеттелген. 2023 жылы Алматы қаласында құмар ойындарға қатысушылардың мәліметтерін тексеру бойынша арнайы жобалар іске қосылды.
Құмар ойындарға тәуелділік Қазақстанда әлеуметтік және психологиялық тұрғыдан күрделі мәселе болып қалып отыр. Қазақстанның құқықтық жүйесі мен қоғамдық ұйымдар бұл мәселені шешу үшін бірқатар шаралар қабылдады. Алайда, құмар ойындардан туындаған тәуелділіктің алдын алу үшін, ең алдымен, қоғамдағы ақпараттық жұмыстарды күшейту, жастар арасында профилактикалық жұмыстарды жүйелі түрде жүргізу қажет. Сонымен қатар, заңнамалық өзгерістер мен қатаң бақылау арқылы құмар ойындарды заңсыз ұйымдастырумен күресті жалғастыру маңызды.
