Joǵary oqý orny – kez kelgen talapkerge joǵary bilim beretin oqý orny. Sondaı-aq, ýnıversıtet qabyrǵasy adamdardy bilimge, tárbıege shaqyryp, aldaǵy úlken ómirge, qoǵamǵa daıyndaıdy. Elimizde túrli jańalyq ashyp, ǵylym men bilim salasyn damytyp júrgen ǵalymdar da oqýdan, jańa ilimdi úırenýden talmaǵan.
Qazir kóptegen jastar aýyrdyń astymen, jeńildiń ústimen júrýge qumar. Iaǵnı, olar "Biraq bizge ýnıversıtet ne úshin kerek?" degen saýalmen ómir súredi. Sebebi búgingi jastardyń sózinshe bilim alý, ǵylymmen aınalysý bos ýaqyt ótkizýmen teń. Mektep bitirýshi túlek, bilim ordasyndaǵy keı stýdentter bolsyn óz salasyn 3-4 aılyq qysqa kýrs, úıirmelerden úırenip, úlken ómirge asyǵady. Óıtkeni, búginde ártúrli onlaın kýrstar men resýrstar arqyly bilim men bilim alýǵa bolady. Degenmen, joǵary bilim men ǵylymnyń adam ómiri úshin alar orny erek.
1. Tereń bilim men quzyrettilik. JOO arasynla stýdentterge belgili bir bilim salasyn tereńdetip oqyp, tańdaǵan mamandyǵy boıynsha tereń jáne jan-jaqty bilim alýǵa múmkindik beredi. Óz bilimin jalǵastyramyn degen talantqa bizdiń ǵylym salasy árdaıym ashyq.
2. Praktıkalyq daǵdylar da adam ómiri úshin asa mańyzdy. Sebebi adamǵa tek teorııany meńgerip qana qoıý - jetkiliksiz. Praktıkalyq daǵdysyn jetiktirmegen adam óz bolashaǵyn da qalyptastyrýy eki talaı.
Ǵylym men bilim qoǵamnyń damýynda mańyzdy ról atqaratanyn esten shyǵarmaǵan jón. Óıtkeni ǵylym tehnologııanyń jáne ınnovaııanyń alǵa jyljýyna yqpal etedi.
Ǵylym men bilim kúrdeli máselelerdi sheshýge, adamdardyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa, ekonomıkany kóterýge jáne ulttyq qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa kómektesedi. Ǵylymnyń qoǵam úshin mańyzy mynada:
1. Ǵalamdyq máselelerdi sheshý. Ǵylym klımattyń ózgerýine, pandemııaǵa, azyq-túlik qaýipsizdigine, kedeılikke jáne qazirgi zamannyń basqa da mańyzdy máselelerine qatysty máselelerdi sheshýge kómektesedi.
2. Tehnologııanyń damýy. Ǵylymı zertteýler jańa ónimderdi, qyzmetterdi jáne ekonomıka sektorlaryn qurýǵa yqpal etetin tehnologııa men ınnovaııany baıytady.
3. Ekonomıkalyq ósý. Ǵylym – ekonomıkalyq progrestiń qozǵaltqyshy, óıtkeni ǵylymı jańalyqtar arqyly jasalǵan ınnovaııalar men tehnologııalar jumys oryndaryn ashady, ónimdilikti arttyrady jáne kompanııalardyń básekege qabilettiligin arttyrady.
4. Bilim jáne mádenıet. Ǵylym bilim men mádenıettiń keńeıýine yqpal etedi, bilimge degen qyzyǵýshylyqty oıatyp, synı turǵydan oılaýdy damytady.
5. Densaýlyq saqtaý jáne medıına. Ǵylym medıınanyń damýynda mańyzdy ról atqarady, aýrýlardy anyqtaýǵa jáne emdeýge kómektesedi, medıınalyq qyzmettiń sapasyn jaqsartady jáne adamdardyń ómirin uzartady.
Olaı bolsa, ǵylymnyń qoǵam úshin mańyzy zor, ol onyń ilgerileýi men ıgiligine yqpal etedi. Ǵylymı zertteýler men bilimge salynǵan ınvestıııa eldiń zamanaýı, básekege qabiletti jáne bolashaqtyń syn-qaterlerine tózimdi bolýyna múmkindik beredi.
Búginde bizdiń elimizde ǵylymmen aınalysýdy kózdegen bilimdi jastar kóp. Mysaly, Túrkistandyq túlek.
Túrkistanda 11 synyp túlegi álemniń 40 ýnıversıtetine grant jeńip alyp, kópti tańqaldyrdy. Islam Abdrýrahmanov BAÁ, AQSh, Anglııa, Polsha, Malaızııa, Shveıarııada óziniń qalaǵan JOO stýdenti atanýǵa múmkindik alǵan. Ol mektep qabyrǵasynda júrip-aq óz talantymen tanymal bola bastaǵan úzdik oqýshynyń biri ekeni aıtyldy. Túlekke ustazdary da úlken senimmen qaraıdy.
Jas túlek óz sózinde:
"8-synypta aıtı salasyna qyzyǵýshylyǵymdy oıatyp, jańa baǵytqa qadam bastym. Bul salada respýblıkalyq deńgeıde ótken "Hackathon" atty jarystan altynǵa qol jetkizdim, osy is sharada alǵan tájirıbem Qazaqstandaǵy bilim olımpıadasynan. birinshi oryn ıelenýime sebepker boldy. 9-synypta qoǵamdyq istermen aınalysamyn dep sheshtim. Túrkistan qalasynyń "Eco Turkistan" klýbynyń múshesi boldym jáne ol jerde biraz tájirıbe ala otyra, Kentaý qalasynda ózimniń "Green Team" atty jeke eko klýbymdy ashtym", - degen bolatyn. Jastaıynan ǵylymǵa qyzyqqan bala aldaǵy ýaqytta shet elde bilim alyp, qabiletin odan ári shyńdamaq. Islam Abdýrahmanov AQSh-tyń Tehas shtaty, Hıýston qalasyndaǵy "North American University(NAU)" mekemesine oqýǵa túsýdi kózdep otyr. Ol oqýyn támamda, jańa qabiletteri meńgergen soń Qazaqstanǵa keletinin de aıtqan. Sol arqyly elimizdiń damýyna úles qosyp, ǵylym salasyn damytýdy kódep otyr.
Elimizde mundaı talanttar óte kóp. Eń qýantarlyǵy ǵylym salasymen aınalysyp júrgen ǵalymdarymyz JOO stýdentterine sbaaq berip, olardyń ilimge qushtarlyǵyn arttyryp jatyr. Odan bólek, Qazaqstan ǵylymyn damytý úshin eldegi Ǵylym akademııasynda jumys istep, jańa tájirıbelerdi baıqap kórip, zertteý júrgizip jatqan jerlesterimiz de az emes. Shekara asyp, ózgeniń jerin óz ultyndaı kórmeı, qazaqtyń ilimine zor úlesterin qosýda.
Taǵy bir keıipker - Almaty oblysynan shyqqan qarapaıym pedıatr bolǵan Janar esimdi ǵalym. Ol 1990 jyly Peterbýrgtegi medıına ınstıtýtynyń «Pedıatrııa» fakýltetinde bilim alǵan. Artynsha birden elge oralyp, bilekti túrip, iske kirisken. Janar Tórebaeva Almatydaǵy Ǵylym akademııasyna jumysqa turyp, óz armanyn iske asyryp, ǵylymmen aınalysqan. Ǵylym Akademııasynda júrip te kandıdattyq dıssertaııasyn qorǵap, óz ataǵyn alǵan.
Únemi ǵylymı izdeniste júretin áıel ǵylymı ortada kóptegen talanttarmen tanysyp, ǵalymdarmen pikir almasqan. Ýaqyt óte kele óz bilimin jetildirip, Franııada bilim aldy. Osylaısha óz ómirin ǵylymǵa arnaǵan qazaq qyzy eldiń damýyna óz úlesin tıgizgen.
Búginde jas ǵalymdar da, ǵylymmen aınalysyp júrgenderi de nazardan tys qalmaǵan. Elimizde túrli baǵdarlamalar arqyly baıqaýlar ótkizilip keledi. Atap aıtar bolsaq, «Jas ǵalym» jobasy. boıynsha
Munda jas ǵalymdar arnaıy ózderi úshin granttyq baǵdarlamaǵa qatysa alady. Munda jalpy, 2021-2023 jyldar aralyǵynda «Jas ǵalym» jobalaryn granttyq qarjylandyrýǵa 4 konkýrs, 2022-2024 jyldarǵa 3 konkýrs jáne 2023-2025 jyldarǵa 1 konkýrs ótken. Bul óte jaqsy kórsetkishtiń biri deýge bolady.
Osylaısha, tórt baıqaýdyń qorytyndysyna sáıkes zertteýshi ári jas ǵalymdar 462 jobany iske asyrýǵa kirisip ketken. Qazirgi ýaqytta osy baǵdarlama boıynsha besinshi konkýrs aıaqtalý satysynda.
"Jas ǵalym", arnaıy granttar, baıqaýlar syndy túrli nátıjeli jumystyń arqasynda bizdiń elimizde JOO bilimi, eldegi ǵylym salasy aıtarlyqtaı damıdy degen senimdemiz.
