Myna arabqul «Altaý ala bolsa—aýyzdaǵy ketedi, tórteý túgel bolsa—tóbedegi keledi» degen Maıqy bıden buryn aıtylǵan sózdi qazaqqa qımaı— araptyń qudaıy Allahqa, qurandy qurastyrǵan Muhamedke telip otyr.
«Altaý ala bolsa..» - daǵy altaý, ol:
«Alty Alash» uǵymy bolýy múmkin!
«Bizdiń dáýirimizden buryn— 4 shi ǵasyrda jazylǵan» delingen «Kegen tas» jazýyndaǵy «alty bórig» («alty qasqyr») degen sózdiń, «alty alash» maǵynasyn beretini jóninde (úısin, qańly, qyrǵyz, haqas, tatab-tatar, saq-ǵun taıpalary) ǵylymı boljamdar bar» depti tarıhshylar.
Taǵy bir tarıhı derekte "Alasha (Alacha)" degen laqap atqa ıe bolǵan han kezdesedi.
Onyń shyn esimi - Sultan Ahmad han I.
Ol Moǵolstannyń ortalyǵy men shyǵysynda bılik qurǵan (1485 - 1504 jj.) Shaǵataı áýletiniń ókili. Oırattarmen bolǵan qaqtyǵystarda asqan qatygezdik kórsetip, oırattardy úlken adam shyǵynyna ushyratqan-mys.
Sol sebepti "Alacha, Olocha", ıaǵnı, «óltirgish», «aıaýsyz» degen laqap atpen tarıhta qalǵan.
Sultan (Han) Ahmed «qalmaqtardyń meni Alasha dep ataǵany—qoryqqany. Demek, uranymyz Alash bolýy tıis» degen derekti Á.Bókeıhan da, Shahkerim Qudaıberdi uly da aıtqan.
Kóshpendiler totemi Qasqyr («aıaýsyz», «óltirgish») bolýyda osydan shyǵar bálkim..
Tarıhshy Temirǵalıevtyń pikirinshe:
«Alash han dep Kereı men Jánibek handardyń arǵy atasy Orys handy ataǵan»- mys.
Al, orys tarıhshylary Alash handy Haqnazarmen baılanystyrsa, bizdiń sovremennyı tarıhshylar «alty alashqa» qazaq, qyrǵyz, ózbek, qaraqalpaq, túrkimen, noǵaıdy jatqyzyp—shejire taratady.
Qalaı desek te, «Alty Alashty» zerttegen tarıhshy kóp bolǵan!
Báriniń aıtatyny osy: ishinde qazaǵy bar, óz aldyna el bolǵan, «Alty Alash» odaǵy!
Al, «tórteý túgel bolsa—tóbedegi keledi» degen tirkes menińshe:
Bereke (baılyq),
Birlik (yntymaq),
Erik (bostandyq),
Jiger (batyrlyq) bolsa —táńirden tilegeniń keledi dep, basy birikken el halqyna arnalǵan ósıet shyǵar, kim bilsin...
Tortýyl Shoqan
