«Қазақмыс» жеке ұшақты, Диснейлендке баруды және Джордж V қонақүйін ұйымдастырды. Осыған сай, парақорлыққа қарсы заңға сәйкес тексеріс жүргізілді.
FTSE 100 тау-кен компаниясы Қазақстан премьер-министрінің жанұясына Францияға жеке ұшақпен ұшып, Диснейленд, Парижге барып, Джордж V қонақ үйінде болуды ұйымдастырды. Бұл Ұлыбританияның парақорлыққа қарсы заңына сәйкес тексеруге себеп болды. Қазақстандық диссидент сол кездегі премьер-министр Кәрім Мәсімовтің кеңсесі мен «Қазақмыс» қызметкерлері арасындағы 2011 жылғы электронды хаттарды Ұлыбританияның сыбайлас жемқорлыққа қатысты істерді қарайтын ауыр алаяқтық бөліміне жіберді.
Қазақмыс Қазақстандағы мыс қорларының ірі өндірушісі болды, оның ісі Қазақстан режимінің қолдауына тәуелді болды. 2005 жылы Лондонда бұл компания Ұлыбританияның ең құнды компанияларының бірі болды, құны 10 млрд.-қа тең. «Қазақмыс» парақорлық туралы заңмен істіболды, бұл шетел мемлекетінің лауазымды тұлғасына іскерлік мүдделерді алға жылжыту үшін кез-келген «артықшылықты» ұсынуды қылмысқа айналдырады.
Заң 2011 жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне енген күні-ақ Мәсімовтің көмекшісі сол кездегі Қазақмыстың атқарушы директоры Эдуард Огайға электронды хат жіберді.
Бастық маған 4 адамнан тұратын отбасының Парижге кетуіне байланысты сізбен бірге жұмыс істеуді тапсырды», - деп жазды Мәсімовтің көмекшісі. Премьер-министр өзі бармауы да мүмкін, бірақ оның отбасына «ең жақсы 12 орындықты ұшақ» және үш іргелес қонақ үй бөлмелері бар жағдай талаптары болған.
Financial Times газетінде көрсетілген электрондық пошта және басқа хабарламалар Қазақмыс қызметкерлерінің іс-шараларды нұсқаулық бойынша жүргізгенін көрсетеді. Сапар шамамен 100 000 доллар тұратын еді. Оқиға жылдар бойына құпия болып келді. Қазақмыс өзінің кейбір кеніштерін жеке компанияға айналдырып, қоғамдық компанияның атын Kaz Minerals деп өзгертті, бірақ Лондондағы 2014 жылғы көрсеткіш орнын сақтай алды.
Сол жылы қазақстандық шенеуніктердің аккаунттары бұзылған сияқты, электрондық пошта хабарларының үлкен ағымы түсініксіз веб-сайтта пайда болды. Жылдар өткен соң оларды қараған Қазақстандық диссиденттер Мәсімов демалысын ашатын хабарламаларға тап болды. Диссиденттер 2019 жылы оларды SFO-ға, сондай-ақ компанияға жіберді.
Kaz Minerals компаниясының өкілі компания «бұл туралы біле салысымен барлық қолда бар хат-хабарлар мен қаржылық жазбаларға мұқият шолу жасады» деп мәлімдеді. Ешқандай жаңа ақпарат шықпаған бұл шолуда компанияның (немесе оның кез-келген жұмысшысының) осы саяхат шаралары үшін төлем жасағандығы және компания төлем жасауды сұрағандығы немесе күткендігі туралы ешқандай дәлел жоқ .
Хабарламашы компанияның мерекеге кім ақша төлегенін және оның қызметкерлерінен оны ұйымдастыруды неге сұрағанын білмейтіндігін айтты. Сондай-ақ, басқа да үкімет қызметшісіне қызмет етуші қызметкерлердің бар жоғы туралы айтудан бас тартты.
Сыбайлас жемқорлық ісімен айналысатын Ұлыбританияның екі жетекші заңгері SFO тергеушілерінен көбірек мәлімет іздейді деп күтетінін айтты. Компания демалыс үшін ақша төлемеген күннің өзінде, оның қызметкерлері Мәсімов мырзаға уақыт бөлді, дегенмен екі сарапшы адвокат прокурорлар тек осы есеп бойынша сыбайлас жемқорлыққа қатысты тергеу жүргізуі екіталай болатынын айтты.
Бірақ егер компания немесе оның өкілдері осындай демалысты қаржыландырғаны анықталса, «бұл компанияның мемлекеттік қызметкердің пайдасына компанияның парасы болуы мүмкін», - дейді бұрынғы прокурор, қазір Ashurst серіктесі болған Руби Хамид. SFO: «Біз айыптаулар туралы білеміз, бірақ қосымша түсініктеме бере алмаймыз» деді. Жалпы алғанда, SFO «кез-келген сыйлық немесе артықшылық сөзсіз пара ретінде қарастырылуы мүмкін» деп қосты, қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы шешімдер «барлық жағдайларды ескере отырып» жеткілікті дәлелдер мен қоғамдық мүдделер болған кезде ғана қабылданды. Мәсімов түсініктеме сұрауына жауап берген жоқ. Қазіргі уақытта Огай мырза қазба байлықтары бар жеке ісін басқарады, бұл сұрақтар Kazminerals-қа жіберілді.
Мәлімет Financial Times-тан алынды
Аударған:Нағима Базарқызы
