Радиофобия індет пе? Халық арасында тараған радиациядан қорқу үрдісінен қалай арыламыз? Аталмыш тақырыпта Британдық ядролық институты Орталық Азиядағы Жаңа ядролық бақылау институтының (NNWI) төрағасы, Қазақстан Республикасы Атом ғылымы, Энергетика, өнеркәсіп және Ядролық қоғам ардагерлері кеңесінің төрағасы, физика-математика ғылымдарының докторы Бауыржан Ибраевпен әңгіме өрбіттік.
“РАДИАЦИЯДАН ҚОРҚУДЫҢ ҚАЖЕТІ ЖОҚ”
“Радиактивті сәулелердің ішінде танымал 4 сәулесі бар. Олар: альфа, бетта, гамма, нейтрон. Осылардың ішінде адамзатқа әсер етеді деп қарастыруға болатыны - гамма мен нейтрон. Мұның барлығы жай ғана терминдер. Егер адамда білім, түсінік болса одан қорқып қажеті жоқ екенін біледі.
Мысалы, АЭС көмір станциясына қарағанда 10 есе таза. Әр көмір станциясынан шығатын қалдықтар, залалдар адамзатқа өте көп әсерін береді. Бір ЖЭС-тен жылына қанша миллион қалдық өндіріледі. Оның қаупі біз қорқып жүрген радиациядан әлдеқайда қауіпті дүниелер”.
“ҚАЗІР АЭС-ТЕН ҚОРҚУҒА НЕГІЗ ЖОҚ”
“Елімізде осы тақырып талқыланғалы біраз болды. Реакторлардың белгіленген хаттамаларға сәйкес жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін тиісті қауіпсіздік шаралары қабылданса, ядролық энергия қауіпсіз деп санауға болады. Мұны айтуға мүмкіндік беретін көптеген себептер бар.
Ең алдымен, біз атом энергетикасы әлемдегі ең қатаң ережеге сүйене реттелетін салалардың бірі екенін түсінуіміз керек. Атом электр станцияларын қауіпсіз жобалауды, салуды, пайдалануды және пайдаланудан шығаруды қамтамасыз ететін ережелер әзірленді. Бұл ережелер тәуекелдерді барынша азайтады.
Атом электр станцияларында апаттардың алдын алу және олардың салдарын азайту үшін көптеген артық қауіпсіздік жүйелері бар. Оларға қорғанысты өшіру жүйелері, апаттық салқындату жүйелері және резервтік қуат көздері жатады. Бір жүйе сәтсіз болса, басқалары оны ауыстырады.
Сонымен қатар, атом электр станциялары реакторларды бақылау және басқару үшін озық технологияларды пайдаланады. Олар операторларға жүйедегі кез келген ауытқуларды анықтауға және ақау пайда болғанға дейін түзету шараларын қабылдауға мүмкіндік береді”.
“ДАМЫҒАН ЕЛДЕРДІҢ БӘРІНДЕ АЭС БАР”
“Радиофобиялық қорқыныш көбінесе радиация және оның адам денсаулығына әсері туралы қате ақпарат пен қате түсініктерге негізделген. Қазір өздеріңіз білетіндей дамыған елдердің бәрінде АЭС бар.
Атом электр станцияларының және басқа көздердің әсер ету деңгейі адам денсаулығына зиян келтіруі мүмкін деңгейден айтарлықтай төмен екенін түсіну керек. Адамдардың атом электр станцияларынан алатын сәулелену дозалары әдетте өте төмен және қауіпсіздіктің қатаң стандарттарына бағынады.
Жоғарыда айтқанымдай, атом электр станцияларында апаттардың алдын алу және оның салдарын барынша азайту үшін көптеген қауіпсіздік жүйелері бар. Бұл жүйелер үнемі бақыланады және сыналады.
Неғұрлым ықтимал (мұндай объектілерде қауіпсіздік жүйелері қаншалықты сенімді пайдаланылғанын ескере отырып) ядролық апат жағдайында халықты және қоршаған ортаны қорғау үшін төтенше жағдайларды жою жоспарлары бар. Бұл жоспарларға эвакуация процедуралары, радиациялық бақылау және басқа да шаралар кіреді.
Атом энергетикасының пайдасы онымен байланысты тәуекелдерден басым. Бұл парниктік газдар шығарындыларын айтарлықтай азайтатын және климаттың өзгеруінің салдарын жеңілдететін сенімді және төмен көміртекті энергия көзі. Қатаң қауіпсіздік стандарттары мен төтенше жағдайларға әрекет етудің тиімді жоспарлары арқылы тәуекелдер минимумға дейін сақталады”.
