Одақтың күйі туралы жолдаулар әдетте ұзақ мерзімді болады. Онда ұзақ мерзімді мақсаттар өте абстрактілі сөздермен, әшекейленген риторикамен және биік мақсаттармен айтылады. Алайда, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауында олай болған жоқ. Меніңше, қазақ басшысының қазіргі сөзі ортақ прагматизм, реализм мен амбицияның бір түрі болды.
Жетістіктер танылды. Кемшіліктер анық көрсетілген. Ұзақ мерзімді мақсаттардың орнына, өлшенетін және сандық мақсаттары мен міндеттері бар қысқа және орта мерзімді кезеңге назар аударылады.
Қасым-Жомарт Тоқаев: «Осы Жолдауда көрсетілген барлық мақсаттар үш жыл ішінде жүзеге асырылуы тиіс», - деп атап өтті.
Бұл ең соңғы жаһандық жаңалықтарды - энергетика, байланыс, сауда және т.б. туралы егжей-тегжейлі қамтыған баяндама болды. Қазақстанның барған сайын күрделі және бөлшектеніп бара жатқан геосаяси ландшафтында, технологиялық инновацияларды жеделдетуде, тапшы ресурстар үшін бәсекелестіктің күшеюінде және жаһандық сауда жүйесінде болып жатқан түбегейлі өзгерістерде қалай мүмкіндіктерді барынша пайдалана алатынын және қисық сызықтан қалайша алда болатынын бағалайды.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Жолдауының өзекті тақырыбы: жаңа экономикалық модельге көшу.
Қазақстан ежелден өзінің орасан зор энергетикалық ресурстарына, ең алдымен мұнай мен газға тәуелді. Дегенмен, өзгермелі жаһандық энергетикалық ландшафтта Қазақстан анағұрлым озық инновациялар мен білімдер экономикасына қарай әртараптандыру және Қазақстанда бар орасан зор адам әлеуетін және жоғары білікті жұмыс күшін жақсырақ пайдалану қажеттілігін мойындайды. Бұл саясаттың өзегі жеке секторды, атап айтқанда, шағын және орта кәсіпкерлікті (ШОБ) экономикалық өсудің, жұмыс орындарын құрудың және инновациялардың қозғалтқыштарына айналдыру болып саналады.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев орта бизнестің даму қарқыны артта қалғанын мойындады. Осы мақсатта орта бизнестің өсуіне кедергі келтіретіндерді жою қажет. Жаһандық энергетикалық көшу («жасыл») Қазақстанда жоғары технологиялық чиптерді өндіру үшін өте қажет және өнімнің кең спектрінде, соның ішінде электромобильдер, жел турбиналары, аккумуляторлар, магниттер және электроника, жасыл экономикаға көшу және елдердің көміртегі бейтараптығы жөніндегі өршіл мақсаттарына жету үшін қажет құрылғылар.
Сонымен қатар, Қазақстанның стратегиялық географиялық орналасуы Еуропа мен Азияның негізгі нарықтарына оңай қол жеткізуге мүмкіндік береді. Осылайша, Қазақстан өзін сенімді, тұрақты жеткізуші ретінде көрсетеді.
Бұл тұрғыда әлемнің шалғай жерлеріндегі оқиғалардың да Қазақстан үшін оң салдары болуы мүмкін.
Африканың кейбір бөліктеріндегі тұрақсыздықтың нәтижесінде (ЕО уран импортының жалпы көлемінің 20-25%-ын құрайтын Нигер сияқты елдер) ЕО сенімді және тұрақты жеткізушілерді іздейтіні жасырын емес. Міне, Қазақстан көмекке келеді.
Нигердегі төңкерістен кейін Қазақстанның мемлекеттік ядролық компаниясының басшысы Қазақстанның қажет болған жағдайда Еуропаға көбірек уран жеткізуге дайын екенін айтып та үлгерді. Әдетте халыққа жолдау кезінде болатындай, мемлекеттік аппарат пен мемлекеттік басқару жүйесінде кейбір өзгерістер жарияланады.
Осы жерде айта кетейін, енді су мәселесімен Экология және табиғи ресурстар министрлігіне қарасты комитет емес, жеке министрлік: Су ресурстары және суару министрлігі айналысады. Бір министрлікте көптеген мәселелердің шамадан тыс шоғырлануы кейде стратегиялық міндеттердің үнемі екінші жоспарға ысырылатынын білдіреді.
Орталық Азия азық-түлік қауіпсіздігі мен халықтың тұрмыс-тіршілігіне ұзақ мерзімді қатер төндіретін жер бетіндегі ең сусыз аймақтардың бірі екені белгілі. Арал апаты мен мұздықтардың тез еруі мәселенің ауқымын көрсетеді. Су ресурстарын ұтымды пайдалану және трансшекаралық су ынтымақтастығы барлық Орталық Азия елдері үшін негізгі саясат бағытына айналады.
Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде атап өткендей, жеке министрлік құруға лайық. Мен тоқталғым келетін соңғы мәселе – бұл екі жақты тереңдете түсетін мәселе: атом энергетикасын дамыту.
Дүниежүзіндегі ең ірі уран қоры бар Қазақстанның көмірқышқыл газын шығармайтын таза энергия технологиясы деп санағанын айтпағанда, атом энергиясын пайдалануы таңқаларлық емес.
Оның үстіне, Елбасы 2021 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында 2030 жылға қарай Қазақстан электр энергиясының тапшылығына ұшырайтынын ескертіп, үкімет пен «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорына Қазақстанда атом энергетикасын дамыту мүмкіндігін жан-жақты зерделеуді тапсырған болатын.
Сонымен қатар, Қазақстан сияқты мемлекетте өткен тарих қоғамның ұжымдық санасына, әсіресе, Семей ядролық полигонының қайғылы мұрасына салмақ түсіреді. Сондықтан Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бұл мәселені жалпыхалықтық референдумға шығаруды, сол арқылы оны саясаттан шығаруды ұйғарды.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөйлеген сөзінде өзін-өзі қамтамасыз етуге, өндіріске және елдің ұлттық әлеуетін толық пайдалануға баса назар аудара отырып, Қазақстанның қай бағытқа жылжитыны туралы біраз мағлұматтар береді. Үндеу реформаларды жалғастыру қажеттігі туралы нақты сигнал береді, бірақ, әрқашанда, ең үлкен облыстан бастап, ең кішкентай ауылға дейін барлық әкімшілік деңгейде нәтижелі жүзеге асыру табысқа байланысты.
Альберто Тюркстра
Бельгия, «Дипломатиялық әлем» басылымының жоба жетекшісі
