Energııa adamzat ómir súrý daǵdysynyń ajyramas bólshegine aınalǵaly qashan?! Oǵan degen qajettiliktiń qarqyny kún sanap qaryshtap keledi. Tehnologııalar tóńkerisindegi bul ǵasyr energııaǵa táýeldilikti tipti arttyryp jiberdi. Túrli gadjetter, ıfrlyq qural-jabdyqtar, turmystyq tehnıkanyń toqtaýsyz qyzmet atqarýy energııaǵa tikeleı baılaýly. Búginde basym qoldanystaǵy dástúrli energııa taratýshy munaı, gaz, kómir sarqylytyn qazba baılyq qatarynda. Al jer sharyn meken etýshi turǵyndardy bul faktor alańdatpaı qoımaıdy. Sondyqtan sońǵy jyldary adamzattyń aldynda alternatıvti energııa kózin qoldanysqa engizý máselesi aktýaldi kúıge aýysty.
Dástúrli energııany qoldanýdaǵy ózekti problemanyń kelesi bóligi – ekologııalyq jaǵymsyz jaǵdaılardyń ornatýymen túsindiriledi. Olardy paıdalanǵannan keıingi qaldyqtar ekologııalyq balanstyń buzylýyna ákelip soǵady. Sońǵy on jyldyqtaǵy aýa-raıynyń qubylýy, máselen kóktemniń ortasynda jaýǵan qar, ýragandar men tornadonyń bas kóterýi - sózimizge dáleldi dáıek. Atalǵan tempti tómendetýdiń jalǵyz joly – tabıǵı túrde alynatyn balamaly energııa kózderin kóbeıtý. Balamaly energetıka tizimin kún, sý, jel, bıogaz qýaty tolyqtyrady. Zamanaýı jańa energııa kózderiniń artyqshylǵy men kemshin tusyn birge saraptaıyq.
Kún energııasy – arnaıy elektr stanııalaryn jabdyqtaý arqyly kún sáýlesnen óndiriletin qýat. Kún energııasyn paıdalanýdyń negizgi artyqshylyǵy qorshaǵan ortaǵa zalal keltiretin zııandy shyǵaryndylardyń atmosferaǵa bólinbeýi. Sonymen birge kún qýaty ortaımaıtyn jaratylys qudireti. Al aıtarlyqtaı kemshin tusy táýlik ishinde alynǵan qýattyń birkelki kólemine kepildik joq. Tún bultty, kún jańbyrly bolsa, elektr qýatyn óńdeý júzege aspaıdy.
Gıdroenergetıka (sýdan alynatyn energııa túri). Jahan jurty energııa alýdyń bul túrin burynyraq iske qosty. Sýdan qýat óndirý úshin ózenderge arnaıy generatorlar ornatylady. Sýdyń qatty aǵyny men toqyndardyń kúshi znergııa bóledi. Gıdroenergetıkanyń artyqshylǵy – ekologııalyq tazalyǵy bolsa, mınýsy – sýdan energııa óndirýge atsalysatyn qural-jabdyq qunynyń qoljetimsizdigi.
Jel energııasy. Jel bóletin balamaly energııanyń bul túri ejelden qoldanysqa ıe ekenin jel dıirmenderinen bilemiz. Onyń zamanaýı prototıpi – jel elektr stanııasynyń jabdyqtalýy. Bir jelige bekitilgen birneshe jel generatorlary jel elektr stanııasyn quraıdy. Qýat alýdyń bul túri adamzat qaltasyna júk túsirmeıtin qoljetimdi alternatıvti energııa sanalady. Onyń basty kemshiligi – trýbınalar shyǵaratyn shýly daýys pen birge qustardyń generator júzine jıi iligýi.
Bıogaz – energııa óndirý isinde bolashaǵy jarqyn perspektıvti balamaly qýattyń biregeıi. Bıogaz tabıǵı ósimdik materıaldaryn ashytý nátıjesinde alynady. Onyń qýaty jylytý jumysyna da paıdalanylady. Álemdik arenada atalǵan energııa kózin óńdeý trendke aınaldy desek artyq bolmas. Qoldaný deńgeıine qaraı kún jáne jel energııasynan keıin úshtikti túıindeıdi.
Joǵaryda aıtylǵan alternatıvti jańa energııa túrlerin tutas aktıv qoldanysqa kiriktirý - adamzat aldyndaǵy abyroıly mindet, urpaq aldyndaǵy borysh.
Dana Jobalaeva
