Búgin, 26 jeltoqsan, qazaqtyń kórnekti memleket qaıratkeri Turar Rysqulovtyń týǵanyna - 130 jyl.
Ol 1894 jyly Jetisý oblysy, Vernyı ýezi, Shyǵys Talǵar bolysynda dúnıege kelgen. Turar Rysqulov – el úshin eleýli eńbek sińirgen, qıyn kezeńde halyqty asharshylyqtan qutqarýǵa talpynǵan tarıhı tulǵa.
Turardyń ákesi Rysqul Jylqyaıdaruly patsha ákimshiliginiń ádiletsizdigine qarsy shyǵyp, bolys Saımasaı Úshkempirovti óltirgeni úshin túrmege qamalǵan. Ákesimen birge túrmede bolǵan Turar sol jerde orys tilin meńgerip, «túrme balasy» atanyp ketken. Keıin ákesiniń ótinishimen ol naǵashylarynyń qolynda tárbıelenip, Merkidegi orys-túzemdik mektepte bilim aldy.
Turar Rysqulovtyń oqý joly qıyndyqtarǵa toly boldy. Pishpektegi aýyl sharýashylyǵy mektebin úzdik bitirgenimen, ultyna baılanysty Samaradaǵy ýchılıege qabyldanbady. Tashkent muǵalimder semınarııasyna da «buratana» degen syltaýmen kire almaǵan Turar oqý mınıstrine aryz jazyp júrip, áreń oqýǵa túsken.
1918 jyly Rysqulov Áýlıeata ýezdik keńesiniń tóraǵasy bolyp saılanyp, asharshylyqtan zardap shekken halyqqa kómek uıymdastyrdy. Ol jergilikti baılarǵa salyq tóletip, jınalǵan qarajatty ash-jalańash jandarǵa úlestirdi. Sondaı-aq, Rysqulov Túrkistan avtonomııaly respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý halyq komıssary bolyp, ashtyqqa qarsy kúreste erekshe komıssııa quryp, onyń jumysyn basqardy.
1920 jyly 21 qańtarda Rysqulov Túrkistan Ortalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy bolyp saılandy. Ol atqarý komıtetin Túrkistannyń tarıhı-obektıvti jaǵdaıy men ereksheligin basshylyqqa alyp jumys isteıtin organǵa aınaldyrdy, jergilikti halyqtardyń quqyǵyn qorǵaıtyn uıym dárejesine kóterdi. Atqarý komıtetiniń tóraǵasy retinde Túrkistan Respýblıkanyń Konstıtýııasyna saı berilgen quqyqtaryn paıdalana otyryp orys sharýalarynyń qarýsyzdandyrylýyna, olardyń ekonomıkalyq jaǵdaıynyń jergilikti halyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaılarymen teńestirilýine, orys sharýalary men kazaktardyń kóshpeli halyqtardan tartyp alǵan jerlerin ıelerine keri qaıtarýlaryna qol jetkizdi. Ol Túrkistan Respýblıkanyń saıası-memlekettik egemendigi jolynda kúres júrgizdi. Respýblıkany túrki tildes halyqtardyń ulttyq memleketine aınaldyrýǵa, respýblıka egemendigine, ıaǵnı saıası, ekonomıkalyq, dıplomatııalyq, áskerı jáne mádenı máseleler boıynsha naqty bolýy tıis derbestik quqyqtaryna ıe bolýǵa bar kúsh-jigerin jumsady.
1924 jyly Rysqulov Mońǵolııaǵa jiberilip, Konstıtýııa jobasyn ázirleýge qatysyp, el astanasynyń ataýyn Ýlanbator (Qyzyl batyr) dep qoıýdy usynǵan. Keıinirek ol Túrksib temirjolynyń qurylysyna jetekshilik etip, ony belgilengen merzimnen eki ese jyldam aıaqtaýǵa qol jetkizdi.
Keńestik ujymdastyrý saıasatyna qarsy shyqqan Turar Rysqulov Stalınge asharshylyq máselesin sheshý boıynsha usynystar jasady. Alaıda, onyń áreketteri «pantúrikshildik» dep tanylyp, 1937 jyly tutqynǵa alynyp, qaıtys boldy.
1956 jyly Turar Rysqulov tolyq aqtalyp, onyń esimi el esinde uly qaıratker retinde saqtalyp keledi. Búginde onyń esimimen elimizdiń kóptegen kósheleri, oqý oryndary men mekemeler atalady.
